Hekimbaşı Nûh Efendi'nin Akrabâdîn tercümesi
The translation of the Akrabâdin by Hekimbasi Nûh Efendi
- Tez No: 763671
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN TÜRK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 661
Özet
Bir dilin söz varlığını ve tarihi süreç içinde geçirdiği değişikleri ortaya koymada önemli bir yere sahip olan tıp yazmaları Türk dili alanındaki çalışanlara önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışma Hekimbaşı Nuh b. Abdülmennan'ın Terceme-i Akrabâdîn adlı eserini konu almaktadır. Çalışmada Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesinde 19 Hk 2914 kayıt numarası ile bulunan nüsha kullanılmıştır. 151 varaktan oluşan yazmanın 2a-70b arası varakları incelenmiştir. Eser, tıp konulu bir metin olması sebebiyle bitki, cevher, maden adları ve çeşitli terkip adlarıyla zengin bir söz varlığına sahiptir. Hastalık adları, eczacılık terimleri bakımından oldukça zengin olan eserin tıp çalışmaları için de önemli bir yeri vardır. Bu çalışma ile dönemin dil özellikleri hakkında bilgi sunma ve tıp alanındaki çalışmalara kaynaklık etme amaçlanmıştır. Çalışma giriş, inceleme, metin, söz varlığı ve dizin bölümlerinden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde, XVII. yüzyılın önemli tıp metinleri ve bu dönemin tıp anlayışından bahsedildikten sonra Hekimbaşı Nuh b. Abdülmennan hayatı hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Sonrasında yazma eserin içeriği ve nüshaları açıklanmıştır. İnceleme bölümünde ayrıntılı dil incelemesi yapılmamıştır. Metnin Türkiye Türkçesinden ayrılan dil özellikleri Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi ile karşılaştırılarak sunulmuştur. Metinde yazım bakımından Eski Türkçeden ve Eski Anadolu Türkçesinden devam eden dil bilgisel özellikler tespit edilerek açıklanmıştır. Yazmanın yazım özellikleri hakkında bilgi verildikten sonra metinde ünlü ve ünsüz harflerin gösterimi açıklanmış ve bunların metinde kullanım şekilleri örneklerle sunulmuştur. Metin bölümünde eserin 2a-70b arası varaklarının çeviri yazı alfabesine aktarımı yapılmıştır. Terceme-i Akrabâdîn hastalık, organ, bitki adları; macunlar, terkipler gibi eczacılık terimleri bakımından zengin söz varlığına sahip bir eserdir. Söz varlığı bölümünde hastalık, bitki, organ adları; madenler, terkipler alfabetik olarak listelenmiştir. Dizin bölümünde incelenen eserde geçen tüm sözcükler kökenleriyle belirtilmiş, gramer özelliklerine göre ayrılmış ve metnin bağlamından hareketle anlamlandırılmıştır.
Özet (Çeviri)
Medical manuscripts which reveal the vocabulary of a language and the changes it has undergone in the historical process have an important place in providing data. This study is about Hekimbaşı Nuh b. Abdulmennan's Translation named Akrabâdin. Between 2a-70b of the manuscript consisting of 151 leaves were examined. Since it is a work on medicine, it has a rich vocabulary with plant, ore, mineral names and various compound names. The work, which is very rich in terms of disease names and pharmacy terms, also has an important place for medical studies. With this study, it is aimed to present information about the language features of the period and to be a source for studies in the field of medicine. The study consists of introduction, review, text, vocabulary and grammatical index sections. In the introduction part of the study, after mentioning the important medical texts of the 17th century and the understanding of medicine, information about Hekimbaşı Nuh b Abdulmennan was given. Afterwards, the contents and copies of the manuscript were explained. No detailed language analysis was made in the review section. The spelling features of writing, the representation of vowels and consonants in the text are explained and their usage in the text is presented with examples. The language that separates the text from Turkey Turkish features are presented by comparing them with Old Turkish and Old Anatolian Turkish. In the text, grammatical features continuing from Old Turkish and Old Anatolian Turkish in terms of spelling were determined and explained. In the text section, the translation of the leaves between 2a-70b of the manuscript has been made. Terceme-i Akrabâdîn is a work that has a rich vocabulary in terms of pharmacy terms such as disease, organ, plant names, pastes, and preparations. All the words in the work examined in the index section are specified with their origins, separated according to their grammatical features and interpreted from the context of the text. In the vocabulary section, the names of diseases, plants, organs, minerals, compositions are listed alphabetically listed.
Benzer Tezler
- XVIII. yüzyıl Osmanlı siyasi ve sosyal örgüsünde bir devlet adamı biyografisi: Hekimoğlu Ali Paşa (1689-1758)
Biography of a state man in the 18th century Ottoman political and social context: Hekimoglu Ali Pasha (1689-1758)
MEHMET YILMAZ AKBULUT
Doktora
Türkçe
2020
Biyografiİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL BEYDİLLİ
- Küçüksu tünellerinde kollu galeri açma makinesinin performans tahminin araştırılması
The investigation into roadheader performance prediction in Küçüksu sewage tunnel
DENİZ TUMAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Maden Mühendisliği ve Madencilikİstanbul Teknik ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NUH BİLGİN
- Hekimbaşı Abdülhak Molla ve Türk tıbbının batılılaşmasına katkıları
Başlık çevirisi yok
MAHMUT ALPERTUNGA KARA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1999
Deontoloji ve Tıp Tarihiİstanbul ÜniversitesiDeontoloji ve Tıp Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ARSLAN TERZİOĞLU
- Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi'nin tıp tarihindeki yeri, Tertîb-i Eczâ, Kolera Risalesi, Çiçek Aşısı Risalesi, Ruhiye risalesi adlı eserlerinin transkripsiyon ve değerlendirmesi
The place of Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi in the tip history Tertîb-i Eczâ, Kolera Risalesi, Çiçek Aşisi Risalesi, Ruhiye Risalesi adli eserlerinin transkripsiyon
TUNCAY PEKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Deontoloji ve Tıp TarihiTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM AYKUN
- XVIII. yüzyılda Osmanlılarda vebâ: Örnek bir çalışma olarak Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi'nin 'Micennetü't-tâ'ûn Ve'l-Vebâ' ' isimli çalışması
Plague in Ottomans in the 18th century: As case study, the work of Gevrek-zâde Hâfiz Hasan's entitled 'Micennetü't-tâ'ûn Ve'l-Vebâ''
ERTUĞRUL TAN