Osmanlı yargı teşkilatında nâib
Nâib in the Ottoman judicial organization
- Tez No: 808078
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET KILINÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 374
Özet
Nâib Osmanlı yargı teşkilatında görev alan kadı yardımcılarındandır. Kadıya vekaleten hukuk ve ceza davalarını görebilmiş, mahkeme dışında icra edilmesi gereken işlemleri yerine getirmiştir. İslam hukukunun teşekkül ettiği ilk dönemlerde nâiblik uygulaması ortaya çıkmıştır. İslam hukukunda kadıların nâib tayin edebilmesi velayet-i amme yetkisi çerçevesinde olup nâib devlet başkanının vekili olarak kabul edilmiştir. Osmanlı klasik dönem kanun düzenlemelerinde nâibler hakkında çeşitli hükümler mevcut olmuştur. 18. yüzyılda nâiblerin tayininde değişikliğe gidilmiş ve sınav sistemi getirilmiştir. 1838 yılı itibariyle o zamana kadar uygulanan kadıların görev yerlerine nâib göndermeyip bizzat gitmeleri politikası terk edilmiştir. Kadıların kendileri yerine nâibler tayin etmesi ve bu uygulamanın giderek yaygınlaşmasıyla Tanzimat dönemi itibariyle kadılar kavramsal olarak nâib şeklinde anılmıştır. 1855 Nüvvâb Hakkında Nizamname yalnızca nâibler hakkında bir düzenleme olmakla birlikte nüvvâb ile kastedilen şer'iye mahkemesi hakimleri olmuştur. Osmanlı uygulamasında farklı isimlerle anılan çok sayıda nâib mevcut olmuştur. Nâibler icra ettikleri görevler bakımından genel yetkili ve özel yetkili nâibler olmak üzere iki kategoriye ayrılmalıdır. Nâibler hukukun her alanına dair meselede görev alabilmiş, çeşitli idari işler yürütmüştür. Nâiblerin vermiş olduğu kararlar farklı makamlar aracılığıyla denetlenebilmiştir. Nâibler mahkemelerin boş kalmaması ve yargı işlerinin hızlı yürütülmesi bakımından faydalı olmuştur. Ancak mesleğe girenlerin niteliği, atama usulleri ve ekonomik sebeplerle zaman içerisinde kurumda yozlaşma meydana gelmiştir. 01.01.2013 tarihinde yürürlüğe giren 7413 sayılı Kanun'da yer alan hakim ve savcı yardımcılığına tarihimizdeki en yakın kurum nâibliktir. Nitekim söz konusu kanun hükümleri ile Tanzimat dönemi nâiblik kurumu hakkındaki düzenlemeler benzerlik göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Nâib is an official working as the assisstant of kadı. They had the authority to hear criminal and civil cases as well as handling other judicial processes outside the court on behalf of kadı. Assigning nâibs as the assisstants of kadı first emerged in the early periods of Islamic law and seen in the context of public power. Nâib was accepted as a presedential represantative. There had been regulations about nâib in the Ottoman Classical period. In 18th century, the assignment procedure of nâib had been changed and an exam system had been envisaged. In 1838, the practice of kadı's to go to their places of duty in person instead of appointing a nâib, had been renounced. Kadı officials had adopted this strategy to assign nâibs to their places of duty ever increasingly and that had resulted in the replacement of the term kadı with nâib during Tanzimat period. In the 1855 Regulation About Nüvvâb, there were only provisions about nâib, with the term nüvvâb actually meaning sharia judges. There had been many different officials with different duties under the name of nâib in the Ottoman state practice. These officials should be counted under two main categories as generally and specially authorized nâib. Nâib had an authority in every field of law and also performed administrative duties. Their decisions had been monitored by different official positions. They had been very useful in shortening the judicial process periods and keeping the courts functioned. However the system had degenerated over time due to qualifications of nâibs, also the assignment methods and economical reasons. In our history, the closest example to the institution of assisstant judge stipulated in Law No. 7413 that entered into force in 1.1.2013, is nâibship as the provisions of this Law is deemed similar to Tanzimat Period regulations about nâib.
Benzer Tezler
- Osmanlı Devrinde Yemen'de mahalli idare (1266-1337 / 1850-1918)
Başlık çevirisi yok
ABDULKERİM AL-OZAİR
Doktora
Türkçe
2000
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HULUSİ YAVUZ
- 1165 numaralı 1318-1319/1901-1902 tarihli Düzce Şer'iyye Sicili (Metin ve tahlil)
Duzce Shari'a Registry numbered 1165 dated 1318-1319/1901-1902 (Text and analysis)
KÜBRA DİK
- Osmanlı yargı teşkilatında avukatlık kurumunun gelişimi
The development of the barrister institution in the ottoman judicial organization
MUHAMMED NECAT ARTUKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
HukukErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SURURİ AKTAŞ
- Osmanlı yargılama hukukunda şuhûdü'l hâl
Şuhûdü'l hâl in the Ottoman jurisdiction law
MERVE NUR ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
HukukAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET KILINÇ
- Osmanlı Devleti'nde savcılık kurumunun kuruluşu ve Erzurum vilayetinde uygulanması
The Ottoman Empire prosecution institutions and Erzurum province prosecution
HİLAL BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATİH ÖZTOP