Geri Dön

Osmanlı yargı teşkilatında nâib

Nâib in the Ottoman judicial organization

  1. Tez No: 808078
  2. Yazar: BETÜL KAYAR
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET KILINÇ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Hukuk, Law
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 374

Özet

Nâib Osmanlı yargı teşkilatında görev alan kadı yardımcılarındandır. Kadıya vekaleten hukuk ve ceza davalarını görebilmiş, mahkeme dışında icra edilmesi gereken işlemleri yerine getirmiştir. İslam hukukunun teşekkül ettiği ilk dönemlerde nâiblik uygulaması ortaya çıkmıştır. İslam hukukunda kadıların nâib tayin edebilmesi velayet-i amme yetkisi çerçevesinde olup nâib devlet başkanının vekili olarak kabul edilmiştir. Osmanlı klasik dönem kanun düzenlemelerinde nâibler hakkında çeşitli hükümler mevcut olmuştur. 18. yüzyılda nâiblerin tayininde değişikliğe gidilmiş ve sınav sistemi getirilmiştir. 1838 yılı itibariyle o zamana kadar uygulanan kadıların görev yerlerine nâib göndermeyip bizzat gitmeleri politikası terk edilmiştir. Kadıların kendileri yerine nâibler tayin etmesi ve bu uygulamanın giderek yaygınlaşmasıyla Tanzimat dönemi itibariyle kadılar kavramsal olarak nâib şeklinde anılmıştır. 1855 Nüvvâb Hakkında Nizamname yalnızca nâibler hakkında bir düzenleme olmakla birlikte nüvvâb ile kastedilen şer'iye mahkemesi hakimleri olmuştur. Osmanlı uygulamasında farklı isimlerle anılan çok sayıda nâib mevcut olmuştur. Nâibler icra ettikleri görevler bakımından genel yetkili ve özel yetkili nâibler olmak üzere iki kategoriye ayrılmalıdır. Nâibler hukukun her alanına dair meselede görev alabilmiş, çeşitli idari işler yürütmüştür. Nâiblerin vermiş olduğu kararlar farklı makamlar aracılığıyla denetlenebilmiştir. Nâibler mahkemelerin boş kalmaması ve yargı işlerinin hızlı yürütülmesi bakımından faydalı olmuştur. Ancak mesleğe girenlerin niteliği, atama usulleri ve ekonomik sebeplerle zaman içerisinde kurumda yozlaşma meydana gelmiştir. 01.01.2013 tarihinde yürürlüğe giren 7413 sayılı Kanun'da yer alan hakim ve savcı yardımcılığına tarihimizdeki en yakın kurum nâibliktir. Nitekim söz konusu kanun hükümleri ile Tanzimat dönemi nâiblik kurumu hakkındaki düzenlemeler benzerlik göstermektedir.

Özet (Çeviri)

Nâib is an official working as the assisstant of kadı. They had the authority to hear criminal and civil cases as well as handling other judicial processes outside the court on behalf of kadı. Assigning nâibs as the assisstants of kadı first emerged in the early periods of Islamic law and seen in the context of public power. Nâib was accepted as a presedential represantative. There had been regulations about nâib in the Ottoman Classical period. In 18th century, the assignment procedure of nâib had been changed and an exam system had been envisaged. In 1838, the practice of kadı's to go to their places of duty in person instead of appointing a nâib, had been renounced. Kadı officials had adopted this strategy to assign nâibs to their places of duty ever increasingly and that had resulted in the replacement of the term kadı with nâib during Tanzimat period. In the 1855 Regulation About Nüvvâb, there were only provisions about nâib, with the term nüvvâb actually meaning sharia judges. There had been many different officials with different duties under the name of nâib in the Ottoman state practice. These officials should be counted under two main categories as generally and specially authorized nâib. Nâib had an authority in every field of law and also performed administrative duties. Their decisions had been monitored by different official positions. They had been very useful in shortening the judicial process periods and keeping the courts functioned. However the system had degenerated over time due to qualifications of nâibs, also the assignment methods and economical reasons. In our history, the closest example to the institution of assisstant judge stipulated in Law No. 7413 that entered into force in 1.1.2013, is nâibship as the provisions of this Law is deemed similar to Tanzimat Period regulations about nâib.

Benzer Tezler

  1. Osmanlı Devrinde Yemen'de mahalli idare (1266-1337 / 1850-1918)

    Başlık çevirisi yok

    ABDULKERİM AL-OZAİR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2000

    TarihMarmara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HULUSİ YAVUZ

  2. 1165 numaralı 1318-1319/1901-1902 tarihli Düzce Şer'iyye Sicili (Metin ve tahlil)

    Duzce Shari'a Registry numbered 1165 dated 1318-1319/1901-1902 (Text and analysis)

    KÜBRA DİK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    TarihDüzce Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ ERTUĞRUL

  3. Osmanlı yargı teşkilatında avukatlık kurumunun gelişimi

    The development of the barrister institution in the ottoman judicial organization

    MUHAMMED NECAT ARTUKOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    HukukErzincan Binali Yıldırım Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SURURİ AKTAŞ

  4. Osmanlı yargılama hukukunda şuhûdü'l hâl

    Şuhûdü'l hâl in the Ottoman jurisdiction law

    MERVE NUR ÖZTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    HukukAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AHMET KILINÇ

  5. Osmanlı Devleti'nde savcılık kurumunun kuruluşu ve Erzurum vilayetinde uygulanması

    The Ottoman Empire prosecution institutions and Erzurum province prosecution

    HİLAL BUDAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Kamu YönetimiAğrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. FATİH ÖZTOP