Kültürel bellek bağlamında Diyarbakır Türkmenhacı köyünde müzik ve dans
Music and dance in Türkmenhaci village of Diyarbakir in the context of cultural memory
- Tez No: 810318
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİR CENK AYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Kültürel Bellek, Kimlik, Geleneğin İcadı, Alevilik, Semah, Deyiş, Mekân, Müzik, Dans, Cultural memory, Identity, Invention of Tradition, Alevism, Semah, Deyiş, Space, Music, Dance
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Oyunları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Oyunları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 217
Özet
Alevilik inancı ve öğretileri hakkında birden fazla mevcut akademik çalışma olmakla birlikte yakın dönemden itibaren bu inanç sisteminin yanına Türkmenlik vurgusu eklenerek alan çalışmaları yapılmaktadır. Anadolu'daki bu araştırmalar geçmişten günümüze kapalı toplum özelliğiyle şekillenen Türkmen Alevilerinin gizli kalmış veya görünür olan yapılarını, özelliklerini ve niteliklerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Anadolu'nun farklı bölgelerinde yaşayan Türkmen Aleviler her ne kadar aynı etnik köken ve inanca bağlı olsalar da yaşamlarını sürdürdükleri bölgelerde tarihsellik içinde karşı karşıya kaldıkları kültürleşme ve kültürlenme süreçleriyle birlikte farklı toplumsal özelliklere sahip olma durumları ortaya çıkabilmektedir. Bu bağlamda çalışmamızda gerçekleştirilen görüşme ve gözlem yöntemleriyle Diyarbakır ili Bismil ilçesi Türkmenhacı köyü'nde tarihsellik içinde yaşamlarını sürdüren ve kültürel devamlılıklarını sağlamaya çalışan Türkmen Alevilerinin kültürel belleklerinde yer alan inanç, gelenek, ritüel yaşantılarını ve kültürel kimlik aktarımında önemli rolleriyle ve işlevleriyle ön plana çıkan müzik ve dansları hakkında bilgi ve bulgulara ulaşılarak aktarılamaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Türkmenhacı köyü'ndeki Türkmen Alevilerinin kültürel bellek bağlamında gerçekleştirilen müzik ve dans olgularının hem oluşumları hem aktarımları hem icraları hem de inanç, gelenek, ritüel ve yaşantı dünyasıyla bağlantılarını, birlikteliklerini ve bütünlüklerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada tüm olumsuz koşullara (pandemi, ekonomik kaygılar, deprem) rağmen kapsamlı ve detaylı bilgi ile veri elde etmek için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Görüşme, gözlem, ses ve video kaydı, fotoğraf ve resimleme yöntemleri de kullanılarak betimlemeler aracılığıyla incelemeler ve değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya Diyarbakır ili Bismil ilçesi Türkmenhacı'da yaşamını sürdüren Dede, Zakir, Dedenin aile üyeleri, Beyazıd-ı Bostan Ocağına bağlı bireyler, Türkmen Derneği Başkanı ve köy halkı dahil edilmiştir. Çalışmamıza katılım gösteren kişilerle yapılan görüşme ve gözlem sırasında hem net cevap gerektiren hem de yoruma açık olan birçok soru yöneltilmiş olup sorulara verilen cevaplar bağlamından ve içeriğinden uzaklaştırılmadan Microsoft Word dosyasına aktarılmış ve incelenerek, betimlenerek, değerlendirilmiştir. Çalışmada Türkmenhacı'da yaşayan Türkmen Alevilerin inanç, gelenek, sosyo- kültürel sistem içerisinde yaşayışları, ritüelleri, tarihselliği ve bunlara bağlı olarak gelişen kültürel bellek aktarımında önemli yerleri olan müzik ve dans icralarının köy halkı üzerinde etkilerinin olduğu ve kültürel belleği hatırlattığı, anımsattığı, tekrarladığı, canlı tuttuğu ve aktardığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bundan dolayı kültürel bellek bağlamında deyiş ve semah Türkmenhacı toplumunun kültürel veya toplumsal değerlerinin, normlarının ve olgularının önemli unsurları olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda deyiş ve semah icralarında performanslar Türkmenhacı toplumuna ait gizli veya açık bazı sembol ve simgeleri bilinçli veya bilinçsiz olarak hatırlatmakta, anımsatmakta ve korumaktadır. Çalışmada alanımızda özellikle yaşlı kesimin büyük bir bölümü yaşantılarının birçok evresinde Türkmen ve Alevilik gelenek ve inanç pratiklerini yaşamaya devam ettikleri, var etmeye çalıştıkları gözlemlenmiş olup Dedeye, Rehbere, Taliblere ve on iki hizmet sahiplerine sevgi ve saygı besledikleri belirlenmiştir. Ancak sanayileşmenin ve modernizmin ortaya çıkardığı dönüşüm, değişim ve gelişimle birlikte genç kesimin belirtilen durumlara ve büyüklerinin manevi değer atfettikleri geleneklerine bağlılıklarının zayıfladığı veya etkilerinin azaldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Although there is more than one current academic study on the belief and teachings of Alevism, field studies have been carried out by adding Turkmenism to this belief system since the recent period. These researches in Anatolia aim to reveal the hidden or visible structures, characteristics and qualities of the Turkmen Alevis, who have been shaped by the closed society feature from the past to the present. Even though Turkmen Alevis living in different regions of Anatolia are connected to the same ethnic origin and belief, they may have different social characteristics together with the enculturation and acculturation processes that they face historically in the regions where they live. In this context, our study was conducted in Turkmenhaci village, Bismil district, Diyarbakir province, and aimed to explore the beliefs, traditions, ritual practices, and cultural identities of Turkmen Alevis who have been maintaining their lives and striving to preserve their cultural continuity from the past to the present. The research employed interview and observation methods to gather information and findings about the cultural memory of Turkmen Alevis, as well as the significant roles and functions of music and dance in the transmission of cultural identity. In this study, conducted within the context of cultural memory of Turkmen Alevis in Turkmenhaci village, the aim was to reveal the formation, transmission, performance, as well as the connections, associations, and integrity of music and dance phenomena with their belief systems, traditions, rituals, and ways of life. In line with this objective despite all adverse conditions (pandemic, economic concerns, earthquake), a qualitative research method was employed to obtain comprehensive and detailed information. Interviews, observations, audio and video recordings, as well as photography and imagery methods, were utilized to conduct examinations and evaluations through descriptions. The study includes Dede, Zakir, the family members of Dede, individuals affiliated with the Beyazıd-ı Bostan Lodge, the President of the Turkmen Association, and the villagers living in Türkmenhacı in the Bismil district of Diyarbakır province. During the interviews and observations conducted with the individuals participating in our study, numerous questions were asked that required both clear answers and allowed for interpretation. The responses to these questions were transcribed into a Microsoft Word document without straying from their context and content. The study revealed that the beliefs, traditions, socio-cultural practices, rituals, historical background, and the cultural memory transmission of Turkmen Alevi individuals living in Türkmenhacı play significant roles in shaping their way of life. Furthermore, it was found that the music and dance performances, which are integral to their cultural practices, have a notable impact on the villagers. These performances serve to remind, evoke, repeat, and sustain cultural memory, effectively transmitting it from one generation to another. Therefore, in the context of cultural memory, it has been determined that“deyiş”(oral poetic expressions) and“semah”(ritual dance) are significant elements of the cultural and social values, norms, and phenomena of the Türkmenhacı community. Therefore, in the context of cultural memory, it has been determined that“deyiş”(oral poetic expressions) and“semah”(ritual dance) are significant elements of the cultural and social values, norms, and phenomena of the Türkmenhacı community. In this context, the performances of“deyiş”and“semah”consciously or unconsciously evoke, remind, and preserve certain hidden or explicit symbols and signs that belong to the Türkmenhacı community. In the study, it was observed that a significant portion of the elderly population in our field of research continues to practice and strive to sustain Turkmen and Alevi traditions and beliefs in various aspects of their lives. It was determined that they hold love and respect for Dede (spiritual leader), Rehber (guide), Talibs, and the twelve service holders. However, with the emergence of industrialization, modernization, and the resulting transformation, change, and development, it has been concluded that the younger generation's commitment to the mentioned situations and the traditions that their elders attribute spiritual value to has weakened or diminished in terms of its impact.
Benzer Tezler
- Cultural memory, identity and music: Armenians of Turkey
Kültürel bellek, kimlik ve müzik: Türkiye Ermenileri
BURCU YILDIZ
Doktora
İngilizce
2012
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
DOÇ. DR. ROBERT REIGLE
- Peyzaj, iklim ve kültür arasında kurulan çok boyutlu ilişkilerin araştırılması: Güneydoğu Anadolu örneği
Researching multi-dimensional relations between landscape, climate and culture: The case of Southeastern Anatolia
BAŞAK AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN AYTAÇ
- Kültürel bellek bağlamında imrozlu kimliği üzerine etnografik bir inceleme
An ethnographic research on imbrosian identity in the context of cultural memory
HASAN MÜNÜSOĞLU
Doktora
Türkçe
2017
AntropolojiAnkara ÜniversitesiHalk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA MUHTAR KUTLU
- Kültürel bellek bağlamında Köroğlu oyunları
Köroğlu dances in context of cultural memory
BETÜL ESER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Oyunları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖCAL ÖZBİLGİN
- Sosyo-kültürel kent kimliği ve kültürel bellek bağlamında Antakya Uzun Çarşı
Antakya Uzun Bazaar in the context of socio-cultural city identity and cultural memory
TOLGA AKKUYU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Hatay Mustafa Kemal ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN KÜRŞAT TÜRKAN