Medhî'nin Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî adlı eseri: II. cildinin çeviriyazımı ve çeviri eleştirisi
Medhi's 'Terceme-i Shah-nâme-i Firdavsî': Transliteration of volume II and translation criticism
- Tez No: 812151
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ESMA ŞAHİN ÖZTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 684
Özet
II. Osman'ın emri üzerine Derviş Hasan Medhî tarafından tercüme edilen Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî adlı eserin incelendiği çalışmada, iki cilt halinde yapılan mezkûr tercümenin ikinci cildi incelenmiştir. Çalışmanın amacı, incelenen metni mütercimin kaleme aldığı şekliyle ortaya koymak ve tercüme stratejisini tespit edebilmektir. Bu gâye ile önce incelemeye konu eserin St. Petersburg State Üniversitesi Kütüphanesi, 1378 numaradaki bilinen tek nüshası üzerinden neşri yapılmıştır. Metin tesisinden sonra mütercimin tercüme stratejisi Peter Newmark ve Lawrance Venuti'nin çeviri kuramları ve Shunqing Cao tarafından geliştirilen Varyasyon Teorisinden istifade edilerek incelenmiştir. Tercüme stratejisi araştırılırken incelenen eser önce kaynak metin olan Firdevsî'nin Şehnâme'si ile karşılaştırılmış böylece kaynak metin ve erek metin arasındaki farklar ortaya çıkarılmıştır. Daha sonra tespit edilen farklar incelenmiş; kaynak metin ve erek metin arasındaki farkların kültürel öğelerin tercümesinde belirginleştiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine daha önce tespit edilen farklar ve seçilen bazı bölümler üzerinden, erek metin Osmanlı döneminde yapılmış diğer Şehnâme tercümeleri ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma neticesinde incelenen tercüme ile II. Murad dönemine ait mütercimi belirsiz bir tercüme arasında benzerlikler olduğu fark edilmiş, bunun üzerine bahsi geçen iki Türkçe tercüme belli bölümlerle sınırlı tutularak yeniden mukayese edilmiştir. Çalışmanın önemli bulgularından biri Rıza Tezkiresi'nde Derviş Hasan Medhî'den bahsedildiğinin anlaşılması ve bazı şiir mecmualarında kendisine yer verildiğinin tespit edilmesidir. Diğeri ise bugüne kadar tercüme olarak kabul edilen bir eserin, diliçi çeviri ya da intihal olabileceğinin tartışmaya açılmasıdır. Bu yönüyle çalışmanın Osmanlı dönemi tercüme geleneği çalışmalarına katkı sunmakla beraber, bu sahada bundan sonra yapılacak çalışmalara rehber olması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
Terceme-i Shah-nâme-i Firdavsî which was translated in two volumes by Dervish Hasan Medhî upon the order of Osman II, and the second volume was analyzed in this study. The study aims to transliterate the text in the way the translator wrote and identify his translation strategy. For this purpose, the only known copy of the work in the St. Petersburg State University Library, number 1378, was analyzed. The translation strategy of the translator was analyzed by utilizing the translation theories of Peter Newmark and Lawrence Venuti, also the Variation Theory developed by Shunqing Cao. While investigating the translation strategy, the analyzed translation was first compared with the source text, Firdavsî's Shah-nâme, to reveal the differences between the source and the target text. Then, the detected differences were examined; It was understood that the differences between the source text and the target text became clear in the translation of cultural elements. Furthermore, the translated text was compared with other translations of Shah-nâme made in the Ottoman period through the identified differences and some selected passages. As a result of this comparison, it was realized that there were similarities between the translation examined and a translation from the reign of Murad II with an unknown translator. The two Turkish translations were compared again by limiting them to certain chapters. One of the study's significant findings is the realization that Dervish Hasan Medhî is mentioned in the“Rıza Tezkiresi”and that he is included in some poetry collections. The other is the discussion of the possibility that a work, which has been accepted as a translation until today, may be an interlingual translation or plagiarism. In this respect, the study is intended to contribute to the studies on the translation tradition in the Ottoman period and to serve as a guide for future studies in this field.
Benzer Tezler
- Derviş Hasan Medhî ve Terceme-i Şeh-Nâme adlı eseri (1b-110a varaklar arası) (inceleme-tenkitli metin)
Dervish Hasan Medhi and his book named Terceme-i Şeh-Name(1b – 110a between sections)(examination – text of criticism)
KEREM AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİLİZ KILIÇ
- Mehdi Divanı: İnceleme - transkripsiyonlu metin
Başlık çevirisi yok
NEZİHE SEYHAN
Doktora
Türkçe
2000
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN BİLGİN
- Eskicizade'nin tecvit ilmine ilişkin görüşleri ve Terceme-i Dürr-i Yetîm adlı eseri
Eskicizade's views on tajweed's science and his work named Terceme-i Durr-i Yatīm
ERCAN ÇAYLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ RIZA GÜL
- Eskicizade Seyyid Ali Mehdi B. Hüseyin ve Tercüme-i Dürr-i Yetim adlı eserinin tecvid literatüründeki yeri
The place of Eskicizade Sayyed Ali Mahdi B. Hussein and Tarjama-i Durr-i Yatim in tajweed literature
MUHAMMED BAKİ AKDENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ ÇİFTCİ
- Osmanlı resim sanatında kıyamet alametleri: Tercüme-i Cifru'l-Cami ve tasvirli nüshaları
The Signs of doomsday in Ottoman miniature painting: Tarcuma-i Jifr al-Jami and its illustrated copies
BAHATTİN YAMAN