Alevî- Bektaşî Menâkıbnâmelerinde sembolik ve mitolojik unsurlar
Symbolic and mythological elements in 'Alawî-Bektashī Manākibnāmes
- Tez No: 813098
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLDANE GÜNDÜZÖZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Velâyetname ve menâkıbname türü eserler, tasavvuf literatürü içerisinde yer alan, sûfîlerin hikmetli sözlerinin, faziletli davranışlarının anlatıldığı eserlerdir. Bunlar, efsanevi olaylarla tarihsel olguların iç içe olduğu bir yapı arz etmek suretiyle faziletli sözler ve davranışlar çerçevesinde biyografik bilginin izinin sürülebileceği eserlerdir. Dolayısıyla bu eserler sadece hikmetli sözler ve faziletli davranışlar olmakla darmadağınık bilgi yumakları değil, sistematik bir okuma yapıldığında biyografik bir çerçeve çizilebilecek eserlerdir. Tarikat içerisinde eren veya velî olarak kabul edilen sûfilerin kerametlerinin anlatıldığı bu eserler, yazıldığı dönemlerin ideolojisini, gelenek, görenek ve inançlarını yansıtmasının yanında toplumun başta siyasi olmak üzere sosyal ve dinî-tasavvufî yapısını da yansıtmaktadır. Bulunduğu çağ içindeki tarihî olay ve şahsiyetleri ihtiva ederek kültür ve edebiyat dünyasında da önemli kaynaklar arasında kabul edilmektedir. Orta Asya bölgesinden Anadolu'ya gelen ve İslâmiyet'i Anadolu halkları arasında yaşamaya çalışan Horasan Erenleri, Anadolu'da oluşan tekke oluşumuna zemin hazırlamıştır. Anadolu'daki tekke hayatını yaşayan ve yaşatmaya çalışan velilerin hakkında yazılan velâyetnâme ve menâkıbnâme türü eserler, Anadolu insanının Türk-İslâm kültürünü gözler önüne sermektedir. Anadolu'da aktif bir şekilde rol oynayan tekke oluşumlarından biri de Alevî-Bektaşî geleneğidir. Alevî-Bektaşî geleneği içerisinde bulunan velâyetnâme ve menâkıbnâmelerde veli ve erenlerin kimi zaman herhangi bir olay karşısında kimi zaman da kendi manevi yolculuklarında göstermiş oldukları kerametlere yer verilmiştir. Bu kerametler çoğu zaman olağanüstü bir özelliğe sahip olmaları sebebiyle sembolik ve mitolojik ögeler bakımından oldukça zengindir. Bu çalışmada, Anadolu tasavvuf literatürünün sembolik dille yazılmış olan önemli metinleri arasında yer alarak Alevî-Bektaşî geleneğinin de önemli eserlerinden kabul edilen velâyetnâme ve menâkıbnâmelerdeki motifler sembolizm ve mitoloji bağlamında incelenmiştir. Başta bu tür eserlerin en meşhuru Hacı Bektaş Velî'nin Velâyetnâmesi olmak üzere bu kültürü yansıtan Demir Baba, Koyun Baba, Seyyid Ali Sultan gibi velâyetnâmeler ve Hacım Sultan, Abdal Musa gibi menâkıbnâmelerde dağınık halde yer alan ve birden fazla anlamı ifade eden birçok motif konunun detaylı ve titiz bir şekilde incelenme yapılmasını ve bu incelenme sonunda karşılaştırma yapılarak motiflerin değişik anlamlarının ortaya konulmasını gerekli kılmıştır. Bu motifler, Alevî-Bektaşî geleneğinin kültürel yapısını anlamada ve bu geleneğin oluşumundaki Türk-İslâm birlikteliğinin yansıtılması bakımından önemli bir inceleme alanı oluşturmaktadır.
Özet (Çeviri)
Walâyatname and menakibname works are the works in the Sufi literature, in which the wise words and virtuous behaviors of the Sufis are explained. These are works in which biographical information can be traced within the framework of virtuous words and behaviors by presenting a structure in which legendary events and historical facts are intertwined. Therefore, these works are not just clumps of information with wise words and virtuous behaviors, but are works that can be framed biographically when a systematic reading is made. These works, in which the miracles of the sufis, who are accepted as saints or saints in the sect, are explained, reflect the ideology, traditions, customs and beliefs of the periods in which they were written, as well as the social and religious-mystical structure of the society, especially the political. It is considered as one of the important sources in the world of culture and literature by containing the historical events and personalities of the era. The Khorasan saints, who came to Anatolia from the Central Asian region and tried to live Islam among the Anatolian peoples, laid the groundwork for the formation of lodges in Anatolia. Velayetname and menâkıbname works, written about the dervish who lived and tried to keep the dervish life in Anatolia, reveal the Turkish-Islamic culture of the Anatolian people. One of the lodge formations that play an active role in Anatolia is the Alevi-Bektashi tradition. These miracles are often very rich in symbolic and mythological elements, as they have an extraordinary feature. In this study, the motifs in velayetname and menâkıbnames, which are among the important texts of Anatolian Sufi literature written in symbolic language, are examined in the context of symbolism and mythology. Many motifs that express more than one meaning and are scattered in the velayetnâmes such as Demir Baba, Koyun Baba, Seyyid Ali Sultan and the hagiographies such as Hacım Sultan and Abdal Musa that reflect this culture, especially the most famous of such works, the Walâyatname of Hacı Bektaş Velî. This necessitated a meticulous and rigorous examination, and at the end of this examination, the different meanings of the motifs should be revealed by making comparisons. These motifs constitute an important field of study in understanding the cultural structure of the Alevi-Bektashi tradition and reflecting the Turkish-Islamic unity in the formation of this tradition.
Benzer Tezler
- Alevi-Bektaşi menâkıbnamelerine göre Alevilik
Alevism according to Alevi-Bektashi menaqipnames
MUHARREM ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN AYDINLI
- Alevi-Bektaşi menakıpnamelerinde şekil değiştirme
Transformation in Alevi-Bektaşi menakipnames
GÜL AYNUR ÇOTULAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEYFULLAH YILDIRIM
- Dervishes in early Ottoman society and politics: A study of velayetnames as a source for history
Erken dönem Osmanlı toplum ve siyasetinde dervişler: Velayetnamelerin tarih kaynağı olarak kullanımı üzerine bir çalışma
RIZA YILDIRIM
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
Tarihİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. OKTAY ÖZEL
- Alevi-Bektaşi törenleri ve semahlar
Alouite-Bektashi ceremonies and semahs
ARMAĞAN ESMEN ELÇİ
Doktora
Türkçe
1998
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN GÜZEL
- Sıdkî Baba Dîvânı'nda Hz. Peygamber ve Ehlibeyt
Holiness Prophet and Ahl al-Bayt on Sıdkî Baba Divan
HÜSEYİN SEZDİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİnönü ÜniversitesiAlevilik-Bektaşilik Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAZMİ ÖZEROL