Muʻtezile'nin tarihsel gelişiminde Amr Bin Ubeyd'in yeri
'Amr Bin Ubayd's role in the historical development of Mu'tazila
- Tez No: 813491
- Danışmanlar: PROF. DR. NAMIK KEMAL OKUMUŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kelam, Muʻtezile, Amr b. Ubeyd, Usûlü'l-Hamse, Kelâm, al-Mu'tazila, Amr b. Ubayd, al-Usûl al-Khamsa
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 235
Özet
İslam, Hicazʼın homojen kültürel ortamından Hint Yunan Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarının kesiştikleri noktalarda bulunan Irak'ın heterojen kültürel ortamına intikal ettiğinde Hicaz'da anlaşıldığı gibi anlaşılmadı. Kelamın temel konuları olan ulûhiyet, nübüvvet, ahiret ve bunlara bağlı olarak tartışılan soyut konular bu bölgede farklı anlaşıldı. Buna bağlı olarak farklı din, kültür ve sosyal çevrelerle iletişim kuran İslam, meydan okumalar karşısında müntesipleri tarafından yorumlandı. Bu yorumun neticesinde fırka ve mezhepler ortaya çıktı. Bunların içerisinde dinin ilk dönemlerine referans gösteren, eskiye öykünüp metinleri literal okuyan nasçılar olduğu gibi yabancı kültürlerle karşılaşmaktan korkmayan, zamanın ruhuna uygun bir şekilde metinleri açıklayan yorumcular da vardı. Bu yorumculardan biri olan Amr b. Ubeyd'in (öl. 144/761) farklı din ve kültürlerle karşılaşarak onlarla kurduğu münasebet, çeşitli problemlerle yüzleşmesine ve muarızlarıyla tartışmasına yol açmıştır. Söz konusu tartışmalarda aklî istidlal metodunu yöntem olarak kullanan Amr, bu yöntemin çerçevesini genişleterek dâhildeki tartışmalara aklî teʼvil olarak uygulamış ve usûlü'lhamsenin tebellür etmesine kaynaklık etmiştir. Bu olgudan hareketle hazırladığımız tez, onun şahsında ilk dönem Muʻtezile düşüncesinin temel çatısını ortaya koymayı ve Muʻtezile kelamının bu çatı üzerinde durduğu yeri saptamayı hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda tezimiz üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Amr b. Ubeyd'in görüş ve fikirlerinin şekillenmesinde rol oynayan olay ve olgular ile hayatının farklı vetireleri incelenmiştir. İkinci bölümde ilmi şahsiyeti, aklî eğilimi, ahlaki konumu ve entelektüel yönüne temas edilmiştir. Üçüncü bölümde, önceki bölümlerle bağlantılı olarak İbn Ubeyd'in usûlü'l-hamsenin teşekkülündeki rolü ele alınmış ve Muʻtezile'nin beş ilkesi bu çerçevede incelenmiştir. Sonuçta ise elde vi edilen veriler ışığında Muʻtezile'nin gelişimindeki yerinin genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
When Islam was transferred from the homogeneous cultural environment of the Hijâz to the heterogeneous cultural one of Iraq located at the intersection of the Indian, Greek, Egyptian and Mesopotamian civilizations, it was not understood as it was done in the Hijâz. Divinity, prophecy, the hereafter, which are the main subjects of Qalâm (Islamic Theology), and the abstract issues discussed in connection with them were understood differently in this region. Accordingly, Islam, which communicated with different religions, cultures and social environments, was interpreted by its followers in the face of challenges. As a result of this interpretation, groups and sects emerged. Among them, there were not only“nass”ists (dogmatic or follower of the text of the Quran and Hadiths) who made reference to the early periods of religion and read the texts literally by imitating the past, but also commentators who were not afraid of encountering foreign cultures and explained the texts in accordance with the spirit of the time. One of these commentators, 'Amr b. Ubayd, (d. 144/761) encountered different religions and cultures and his relationship with them, caused him to face various problems and to argue with his opponents. Ibn Ubayd, who used the rational inference method as a method in the mentioned discussions, expanded the framework of this method and applied it as a rational ta'wil to the internal discussions and became a source for the crystallisation of al-Usûl al-Khamsa (the five principles of Muʻtazila). This thesis is based on this fact and it aims to reveal the basic framework of the first period Muʻtazila thought and to determine the place where Muʻtazila theology stands on this framework. In line with this aim, our thesis consists of three sections. viii The first section examines the events and facts that played a role in the formation of 'Amr b. Ubayd's views and ideas, and different aspects of his life. The second one touches upon his scientific personality, rational tendency, moral position and intellectual aspect. The last discusses his role in the formation of al-Usûl al-Khamsa in connection with the previous sections and it studies al-Usûl al-Khamsa in this framework. The conclusion also includes a general evaluation of his role in the development of Muʻtazila in the light of the obtained data.
Benzer Tezler
- Şeyhülislam Ebussuûd Efendinin kelâmî görüşleri
Theological views of Ebusuûd Efendi
VAHİT GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZDEN KANTER
- Tarihsel süreçte İmâmiyye-Mutezile ilişkisi
Imamiyya-Mutazila relationship in the course of time
AHMET SONAY
- شرح الأربعين النووية للشيخ أحمد بن تركي بن أحمد المَنْشلِيلي (ت. 979هــ) دراسة وتحقيقاً
Şeyh Ahmed b. Türkî b. ahmed el-Menşelîlî'nin Serhu Erbeîne'n-Nevevî isimli eseri araştırma ve tahkik
SALEH MOHAMMAD ALİ OMER
Yüksek Lisans
Arapça
2025
DinTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENES SALİH
- Tarihselcilik tartışmaları bağlamında Halku'l Kur'an
Halku'l Qur'an, in the context of discussions about historicism
ŞENGÜL TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EVKURAN
- تعليقات الشَّيخ إسماعيل بن محمد الجديدي الكردي (ت 1389هـ) على تفسير مدارك التَّنزيل للإمام النَّسفي من سورة مريم إلى نهاية سورة القصص (دراسةً وتحقيقاً)
Şeyh İsmail bin Muhammed el-Cedidî el-Kurdî'nin (ö. 1389 H) İmam en-Nesefî'nin Medârikü't-Tenzîl isimli tefsirinin Meryem Suresi'nden Kasas Suresi'nin sonuna kadar âyetlerinin tefsiri (Tâlikat bağlamında bir araştırma ve tahkik) / Comments of Sheikh Ismail bin Muhammad al-Jadidi al-Kurdi (d. 1389 AH) on Madarik al-Tanzeel by Imam al-Nasafi from Surat Maryam to the end of Surat al-Qasas (Study and investigation)
OMED ASAAD AZEEZ AZEEZ
Yüksek Lisans
Arapça
2024
DinTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENVER BAYRAM