Geç dönem Muʿtezile kelâmında yöntem
The method in late Muʿtazilite kalām
- Tez No: 922724
- Danışmanlar: PROF. DR. RAMAZAN YILDIRIM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kelam Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 511
Özet
Bu doktora tezi, mütekaddimûn Muʿtezile'den ayrışarak özgün bir kelâm ekolüne dönüşen Hüseyniyye'nin, kelâmî meseleleri temellendirmede kullandığı akıl yürütme yöntemlerindeki yaklaşımlarını incelemektedir. Klasik mantığın İslam düşüncesine entegrasyonu öncesindeki kelâmî akıl yürütme biçimlerinin yapısı ve işleyişine yönelik tenkit faaliyeti kelâm tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Eşʿarî kelâm ekolünde görülen metodoloji eleştirileri, kelâm sahasında yeni bir dönemin kapılarını aralamıştır. Bu değişimden hareketle kimi düşünce tarihçileri kelâmı mütekaddim ve müteahhir şeklinde dönemlendirme girişiminde bulunmuşlardır. Adına müteahhir denilen dönemde Muʿtezile'nin pozisyonu ve bu sürece katkısı önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışmamız Muʿtezile'nin mevzu bahis yöntemlere yönelik eleştirilere yaklaşımını, Eşʿarî eleştirilerinden önce ve Eşʿarilerle eş zamanlı olarak Muʿtezile içerisinde benzer eleştirilerin ne ölçüde dile getirildiği ve dikkate alındığını irdelemektedir. Hüseyniyye'nin, erken dönemde sıklıkla başvurulan kıyâsu'l-gâib ale'ş-şâhid, in'ikâsü'l-edille, delâletü nefyi'd-delâle, sebr ve taksîm gibi istidlâl yöntemleri karşısındaki tutumu ve bunlar çerçevesinde sürdürülen tartışmaları analiz etmektedir. Söz konusu tartışmalar metafizik bilgiye elverişliliği açısından yapılmaktadır. Bununla birlikte temel epistemoloji meselelerinden bağımsız yöntem sorunları ele alınamayacağından ötürü yöntem değişimine yön veren bilgi nazariyesine ve bu alanda yaşanan değişime Hüseyniyye'nin yaklaşımı açısından odaklanılmaktadır. Bu çerçevede, ekolün kurucusu ve takipçilerinin eserleri üzerinden metodolojik değişimler ve bunun kelâmî meselelere yansıması karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Sonuç olarak, bu çalışma Hüseyniyye'nin kelâm metodolojisindeki paradigma değişimini, akıl yürütme ve istidlâl yöntemlerindeki farklılaşmayı tarihsel ve kuramsal bir perspektifle ele alarak, nazarî düşünce tarihindeki bu önemli dönüşümü aydınlatmayı ve kelâm ilminin gelişim sürecine yeni bir bakış açısı kazandırmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
This doctoral dissertation examines the reasoning and inferential methods used by the Ḥusayniyya school emerging as a distinct theological school from the early Muʿtazila in grounding theological issues. The critique of the structure, types, and functioning of theological reasoning forms prior to the integration of classical logic into Islamic thought marks a turning point in the history of kalām. The methodological criticisms of the Ashʿarite school opened the doors to a new era in the field of kalām. Following these changes, some intellectual historians have attempted to periodize kalām into early and later periods. The position of the Muʿtazila and its contribution to this process in the so-called later period is of significant importance. In this context, our study examines the Muʿtazila's approach to criticisms of the methods in question and investigates to what extent similar criticisms were expressed and considered within the Muʿtazila before and contemporaneously with the Ashʿarites. It analyzes the developmental process of the Ḥusayniyya school vis-à-vis inferential methods frequently employed in the early period, such as qiyās al-ghāib ʿalā al-shāhid, inʿikās al-adilla, dalālat al-nafy, sabr wa-taqsīm, and the discussions conducted within this framework. These discussions are made in terms of their suitability for metaphysical knowledge. However, since methodological issues cannot be addressed independently of fundamental epistemological matters, the focus is on the theory of knowledge that guides methodological change and the Ḥusayniyya's approach to the changes in this field. Within this framework, methodological changes and their reflection on theological issues are comparatively examined through the works of the school's founder and his followers. In conclusion, this study aims to illuminate this important transformation in the history of theoretical thought and provide a new perspective on the developmental process of the science of kalām by addressing the paradigm shift in the Ḥusayniyya's kalām methodology and the differentiation in reasoning and inferential methods from a historical and theoretical perspective.
Benzer Tezler
- Mutezile kelâmında keramet
The saintly miracle (karama) in Mutazili theology
KEVSER BEKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET SAİM KILAVUZ
- Karşılaştırmalı olarak islam siyasi düşüncesinde otorite kavramı
Başlık çevirisi yok
HALUK ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiSiyaset ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET NİYAZİ ÖKTEM
- İbnü'l Melâhimî'nin el-menzile beyne'l menzileteyn ve el-va'd ve'l va'îd anlayışı
Ibn al-Malahimi's approach to al-menzila bayna al-manzilatayn and al-va'd va'l va'îd
ORHAN UZUNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinOrdu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SAMET KARAHÜSEYİN
- Geç dönem Osmanlı mimarlığında kütüphane yapılarının dönüşümü
The conversion of library buildings in late Ottoman architecture
ZÜLAL BALLI TEKİN
- Tavşanlarda tübülerize edilmiş kulak kıkırdağının vasküler defektlerin onarımında biyolojik stent olarak kullanımı
Application of tubularized auricular cartilage graft as a biological stent on vascular defects in a rabbit model
MAHMUT SUNAY
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2009
Plastik ve Rekonstrüktif CerrahiGaziantep ÜniversitesiPlastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET MUTAF