Orta toroslarda üst triyas-liyas yaşlı kırıntılı sedimenterkayaların mineralojisi, petrografisi, jeokimyası ve rutiljeokronolojisi
Mineralogy, petrography, geochemistry and rutile geochronology of upper triassic-liassic detrital sedimantary rocks in the central taurides
- Tez No: 815148
- Danışmanlar: PROF. DR. TİMUR USTAÖMER, PROF. DR. ALASTAİR ROBERTSON
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
Toridler, Gondwana kuzey kenarında oluşmuş Geç Proterozoyik (Kadomiyen) yaşlı bir temel üzerine çökelmiş Geç Paleozoyik – Senozoyik yaşlı kaya birimlerinden oluşur. Toridler Geyikdağı Birliği de olarak bilinen otokton – göreli otokton kaya birimleri ve Kretase-Eosen arasında naplaşarak onun üzerinde yer almaya başlamış Aladağ, Bolkar, Bozkır, Alanya ve Antalya naplarını barındırır. Kretase öncesinde bu naplar Geyikdağı otoktonunun farklı fasiyeslerini temsil eden birimlerdir. Permiyen-Triyas'ta Gondwana kuzey kenarından ayrılarak kuzeye doğru göç eden Toridler'de Mesozoyik boyunca ağırlıklı olarak karbonatlı istifler çökelmiştir. Ancak Triyas sonunda karbonat çökeliminde bir duraksama, erozyon ve onu izleyen karasal-sığ denizel kırıntılı sedimenter kayaların (Çayır Formasyonu'nun) çökelimi gerçeklemiştir. Çayır Formasyonu'nun oluşumu, yükselme ve erozyona da yol açan bir tektonik harekete bağlanmıştır. Ancak söz konusu tektonik hareketin mekanizması konusunda farklı görüşler öne sürülmüştür. Tektonik modelleri sınamak ve Çayır Formasyonu'nun kaynak alanının özelliklerini belirleyebilmek için Orta Toroslar'da otoktondan, Aladağ ve Bolkar naplarında Çayır Formasyonu kumtaşlarından örnekleme yapılmıştır. Kumtaşları petrografik ve jeokimyasal olarak sınıflandırılmış, ayıklanan rutillerin LA-ICP-MS ile iz element içerikleri ölçülmüş, ayrıca rutillerden U-Pb yaşları elde edilmiştir. Kumtaşları litarenit ve sublitarenit olarak sınıflanan Çayır Formasyonu'nun tüm kaya jeokimya verileri; birimin kaynak alanının üst kabuk bileşimine benzer, kuvarsça zengin sedimentlerden oluştuğunu, mafik ya da ultramafik kayaların kaynak alanda bulunmadığını göstermiştir. Söz konusu kaynak alanın çarpışma ortamında geliştiğini, dolayısıyla Çayır Formasyonu'nun malzemesinin yeniden işlenmiş orojenden kaynaklandığını göstermektedir. Ağırlıklı olarak Neoproterozoyik detrital rutil yaşlarının (~580 My) yanı sıra Aladağ napında Karbonifer yaşlı (324 My) rutiller de önemli yer tutar. Rutillerin Cr ve Nb oranları, çoğunlukla meta-pelitlerden geldiklerini, seyrek olarak da meta-mafik kayalardan kaynaklandıklarını göstermektedir. Rutillerin içinde bulunan Zr miktarlarına dayanarak elde edilen sıcaklıklar 570-1300 °C arasında değişmektedir. Bu sıcaklıklar kaynak alanda amfibolit ve granülit fasiyeslerinde metamorfik kayaların yer aldığını göstermektedir. Tüm bulgular (saha gözlemleri, petrografi, jeokimya, mineral kimyası ve U-Pb jeokronolojisi) Çayır Formasyonu'nun malzemesinin egzotik değil, Anatolid-Torid Platformu'nun kendisinden türediğini göstermektedir. O nedenle Çayır Formasyonu'nun kökeni için önerilen riftleşme modelinin bu çalışmada elde edilen veriler ile uyumlu olduğu saptanmıştır.
Özet (Çeviri)
Taurides are made up of Late Palaeozoic-Cenozoic rocks that were deposited on a Late Proterozoic (Cadomian) basement which had formed on the northern margin of Gondwana. The Tauride Platform comprises of the autochthonous - relatively autochthonous Geyikdağ Unit as well as Aladağ, Bolkar, Bozkır, Alanya and Antalya nappes which were emplaced on the Geyikdağ autochthon as thrust sheets during the Cretaceous-Eocene. Before Cretaceous, these thrust sheets represented differing facies variations of the Geyikdağ Unit. In the early Triassic, the Taurides were separated from the northern margin of Gondwana and drifted northwards. During the Mesozoic sedimentation was predominantly comprised of carbonates. However, at the latest Triassic carbonate sedimentation culminated with accompanying erosion, after which terrestrial-shallow marine clastic rocks (the Çayır Formation) began to be deposited along the Taurides. The development of the Çayır Formation has been ascribed to a certain tectonic movement that caused uplift and erosion, although its actual mechanism is debated with various differing explanations. In order to test these tectonic models and ascertain the properties of Çayır Formation's source area, sandstone samples were taken in the Central Taurides from the autochthon, Aladağ and Bolkar nappes. During this study these sandstones were classified using petrography and whole-rock geochemistry, and using LA-ICP-MS, rutile geochemistry data was obtained along with U-Pb ages measured from the rutiles. Çayır Formation sandstones are classified as lithic arenites and sub-lithic arenites. Whole-rock geochemistry suggests that these the source area was formed in a continental collision setting with predominantly quartzose clastic material sourced from a recycled orogen. The detrital rutile ages are predominantly of Neoproterozoic (~580 Ma) age, also with Carboniferous (324 Ma) ages from the Aladağ nappe. The Cr and Nb ratios of rutiles show that they are mostly sourced from meta-pelitic rocks with occasional meta-mafic sources. Zr-in-rutile thermometry results range from 570 to 1300 °C, implying metamorphism in the amphibolite and granulite facies. All data (field observations, petrography, geochemistry, mineral geochemistry and U-Pb geochronology) show that the Çayır Formation's material was sourced from the Anatolide- Tauride Platform itself, rather than an exotic origin. Therefore, the previously proposed rifting model is compatible with the data obtained during this study.
Benzer Tezler
- Gölova-Hacıyusuflar (Elmalı, Antalya) arasının jeolojisi
The geology of the area between Gölova and Hacıyusuflar (Elmalı, Antalya)
SÜLEYMAN AKSARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Jeoloji MühendisliğiSelçuk ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RAHMİ AKSOY
- 'Namaras-Eğrigöl-Seyiricek (GB Hadim-Konya) yöresinin jeolojisi'
'Geology of the Namaras-Eğrigöl-Seyiricek (SW Hadim-Konya/ Turkey)'
ERDEM ÇÖREKÇİOĞLU
Doktora
Türkçe
2001
Jeoloji MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAVİT DEMİRKOL
- Keçiborlu (Isparta) jips oluşumlarının jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal özellikleri ile kökeninin incelenmesi
Investigation of the geological, mineralogical and geochemical properties and origin of Keçiborlu (Isparta) gypsum occurrences
FATİH AYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Jeoloji MühendisliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OYA CENGİZ
- Cevizdağı ve dolayında (Aladağlar doğusu: Doğu Toroslar) yüzeylenen mesozoyik yaşlı karbonatların stratigrafisi, fasiyes özellikleri ve paleontolojisi
The stratigraphy, facies features and paleontology of the mesozoic carbonates outcrop Ceviz Mountain and around area (Northern Aladağlar: North Taurus)
ZEKİ ÜNAL YÜMÜN
Doktora
Türkçe
2005
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT TUNÇ
- Gencek ve Huğlu (Beyşehir-Konya) göletlerinin hidrojeoloji incelenmesi
The Hydrogeological inventigation of the dams of Gencek and Huğlu (Beyşehir-Konya)
İSKENDER ULUTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Jeoloji MühendisliğiSelçuk ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. ESAT BAŞKAN