Millî Mimari dönemi mezar taşlarında üslup ve söylem
Style and discourse on tombs of the first National Architectural movement
- Tez No: 818230
- Danışmanlar: PROF. DR. AGAH TARKAN OKÇUOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Millî Mimari, mezar, mezar mimarisi, mezar taşı, şâhide, Osmanlı mezar taşları, Dönme mezar taşları, Musevi mezar taşları, Geç Dönem Osmanlı Mimarlığı, National Architecture, tomb, cemetery architecture, tombstone, headstone, Ottoman tombstones, Donme tombstones, Jewish tombstones, Late Period Ottoman Architecture
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 470
Özet
Mimarlık tarihi literatüründe Millî Mimari adı verilen üslup, 20. yüzyılın başlarında bir grup mimarın girişimiyle ortaya çıkar ve 1930'a kadar olan dönemde, sivil mimaride sınırlı ama kamuya ait yapılarda geniş biçimde yer bulur. Selçuklu ve Osmanlı klasik dönemlerine ait tasarım ve bezemeyi modern inşa teknikleriyle birleştirmeye dayalı bu anlayışın ilham kaynağı, 19. yüzyılda Batı mimarisinde gelişen tarihselci fikirlerdir. Tarihsel geçmişe referans veren mimari anlayış, 19. yüzyılın son ve 20. yüzyılın ilk bölümünde, İslam coğrafyasında İran ve Mısır'da da mimari repertuvara egemen olmuştur. Söz konusu mimari yönelim, bu ülkelerde sadece kamuya ait ve sivil mimari yapılarla sınırlı kalmamış, bazı mezarların tasarımlarını etkilemiştir. Bu veriler ışığında, Millî Mimari akımının da bir grup Osmanlı-Türk mezarının üslubunu biçimlendirmiş olması mümkün gözükmektedir. Nitekim literatürde bu ilişkiyi teyit eden ve mimari akımların, dönemleri içinde yapılan mezar tasarımlarını etkilediğini gösteren birçok araştırma bulunmaktadır. Çalışmamız, birçok araştırmaya konu olan Millî Mimari akımının, mezar mimarisindeki uygulamalarının izini sürmektedir. Araştırma, mezarların üslup özelliklerinin incelenmesini ve kitabelerdeki söylemin değerlendirmesini içeren iki temel ayak üzerinde şekillendi. Bu çerçevede, Selçuklu ve Osmanlı klasik dönemlerine ait mezarlar, mimari eserler ve Millî Mimari Dönemi içinde ön plana çıkan yapılar araştırılarak üsluba ait tasarım ve süsleme özellikleri tanımlandı. Böylece, akımın mezar yapılarındaki etkisini ifade edebilecek kriterler oluşturuldu, tespit edilen mezarların tasarım biçimleri ve bezeme ögeleri sınıflandı. Millî Mimari hareketi içinde öncü rol oynayan bazı mimarlar, mezar mimarisine de ilgi göstermişler; bu konuda teorik ve pratik çalışmalar yapmışlardır. Onların bu ilgilerinin, üslubun mezarlarda yer bulmasında kritik bir rol oynadığı anlaşılmaktadır; ancak mezar mimarisi kolektif bir çalışma gerektirmektedir. Bu bağlamda, katalogda yer alan mezarlarda emeği geçen mimarların yanında, taşçı ustaları ve hattatlarla ilgili bilgilere de araştırmamızda yer verilmiştir. Araştırmanın odaklandığı ikinci temel mesele, mezar kitabelerindeki söylemin tespiti ve değerlendirilmesiydi. Bu bağlamda, mezar sahiplerinin mensup oldukları sosyal sınıflar belirlendi ve dönemleri içinde siyasi veya sosyal faaliyetleriyle temeyyüz eden isimlerle ilgili bilgiler paylaşıldı. Bu grup ve kişilerin mezarlarında, Millî Mimari üslubunun tercih edilmesinin gerekçeleri tartışıldı. Millî Mimari üslubunun mezar mimarisinde ortaya çıkışının ve sonlanışının kronolojik değerlendirmesi, bugüne kadar yapılan araştırmaların kapsamında bulunmayan ve cevabını aradığımız sorulardan biri oldu. Kronoloji perspektifinde, Millî Mimari'nin mezar tasarım ve süslemelerindeki etkisinin yıllar içindeki seyri de ele alındı. Tezin hazırlanması sırasında yapılan literatür incelemesi ve alan araştırması ile Millî Mimari üslubunu temsil eden 190 mezar tespit edildi. Ele alınan mezarların bir bölümünün tasarımları, bezeme özellikleri ve kitabe bilgileri önceki yayınlarda yer alsa da birçok mezar ilk defa bu çalışma vesilesiyle incelendi. Böylece bu alanda yapılmış en kapsamlı araştırma gerçekleştirilmiş oldu. Daha geniş bir seriyle çalışmanın getirdiği avantaj, Millî Mimari çizgisindeki mezarların özelliklerine bütünsel bir bakışla yaklaşabilme imkânını verdi.
Özet (Çeviri)
The style called National Architecture in the architectural history literature emerged with the initiative of a group of architects at the beginning of the 20th century and found delimited representation in civil architecture yet wide place in public buildings in the period until 1930. The inspiration to this interpretation, which is based on combining the design and decoration of the Seljuk and Ottoman classical periods with modern construction techniques, is the historicist ideas developed in Western architecture in the 19th century. The architectural understanding that references to the historical past dominated the architectural repertoire in the last part of the 19th century and the first part of the 20th century in the Islamic territory, Iran and Egypt. The architectural focus in question was not only limited to public and civil architecture in these countries, but also influenced the designs of some tombs. In the light of such data, it seems possible that the National Architecture movement may have shaped also the style of a group of Ottoman-Turkish tombs. Thus, there are many studies in the literature confirming this relationship and showing that architectural genres influenced the tomb designs made in their period. Our study traces the practices of the National Architecture movement, which is the subject of many researches, in tomb architecture. The research was shaped on two main pillars including the examination of the stylistic features of the tombs and the evaluation of the discourse in the epitaphs. Within this scope, the tombs and architectural works belonging to the Seljuk and Ottoman classical periods and outstanding structures in the National Architectural Period were investigated and the stylistic design and ornamental features were defined. Thus, criteria were established to express the effect of the movement on the tomb structures and the design forms and decoration elements of the identified tombs were classified. Some architects who played a pioneering role in the National Architectural Movement also showed an interest in tomb architecture and conducted both theoretical and practical studies in this regard. It is perceived that their interest played a critical role in the presence of the style in tombs; however, tomb architecture requires collective work. In this context, in addition to the architects, information about stonemasons and calligraphers has also been included in our research. The second main issue that the research focused on was the determination and evaluation of the discourse in the tomb epitaphs. In this context, the social classes of the grave owners were determined and information about the names that stood out with their political or social activities during their periods were shared. The reasons for the preference of the National Architectural style in the graves of these groups and individuals were discussed. The chronological evaluation of the emergence and termination of the National Architectural Movement in cemetery architecture has been one of the questions that we have sought to answer, which is not within the scope of the researches carried out to date. In the perspective of chronology, the course of the influence of National Architecture on tomb design and decoration over the years was also evaluated. With the literature review and field research carried out during the preparation of the thesis, 190 tombs representing the National Architectural style were identified. Although the designs, decorations and epitaph of some of the tombs studied are included in the literature, many tombs were examined for the first time on the occasion of this research. Thus, the most comprehensive research in this field was carried out. The advantage of working with a larger series gave the opportunity to holistic approach to the characteristics of the tombs in the line of National Architecture.
Benzer Tezler
- Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'ndeki İslam dönemi taş eserleri
Islamic stone works from in Diyarbakır Archeology Museum
SAİM ÇİFTÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLSEN BAŞ
- Çıralı, Yanartaş (Khimera)'daki Bizans dönemi yapıları
Byzantine period buildings at Antalya/Çirali Yanartaş (Khimera)
GÖKÇEN KURTULUŞ ÖZTAŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Sanat TarihiAnadolu ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. B. YELDA UÇKAN
- Hakas Milli Bölge Etnografyası Müzesi'ndeki Okunyev Dönemi taş heykelleri
Stone sculptures of Okunyev culture in Khakas National Ethnographic Museum
AİAS DOMOZHAKOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ JALE ÖZLEM OKTAY ÇEREZCİ
- Likya Bölgesi'nde Karabel Asarcık'taki Erken Bizans Dönemi yerleşimi
The Early Byzantine settlement at Karabel-Asarcık in region of Lycia
BÜLENT İŞLER
- Türk sinemasının ekonomik yapısı ve bu yapının sinemamıza etkileri
Economic structure of Turkish cinema and this structure influences of Turkish cinema
HAKAN ERKILIÇ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2003
Sahne ve Görüntü SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. ALEV İDRİSOĞLU