Özbek Türkçesi ağızlarında Oğuzca unsurlar
Components of Oghuz origin in Uzbek Turkic dialects
- Tez No: 820401
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEDER SALİEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Özbek Türkçesi, Özbek Türkçesi Ağızları, Oğuzca, Oğuzca Unsurlar, Uzbek Turkic Language, Uzbek Turkic Dialects, Oghuz Language, Oghuz Components
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 177
Özet
Coğrafi konumu, iklim şartları, verimli toprakları, tarihi süreci, çeşitli kültürel zenginlikleri, maddi ve manevi mirası açısında Özbekistan, Türk-İslam âlemi için çok özel bir konuma sahiptir. Türkiye'den sonra en kalabalık Türk Cumhuriyeti olan Özbekistan'da Orta Asya halkının neredeyse yarısı hayatını sürdürmektedir. Nüfusun çoğunluğunu Türklerin üç büyük grubu olan Karluk, Kıpçak ve Oğuz boyları oluşturmaktadır. Resmi dil olarak Özbekçenin kullanıldığı bu topraklarda Rus, Tacik, Kore ve diğer milletler den azınlıklar da iç içe yaşamaktadır. Türkçenin Karluk grubunda yer alan Özbek yazı dili fonetik olarak Taşkent, morfolojik olarak ise Fergana ağzına dayanmaktadır. İçerisinde barındırdığı Karluk, Kıpçak ve Oğuzca unsurlar, Özbek Türkçesinde büyük ağız gruplarının ve küçük alt grupların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Hazırladığımız çalışmada Özbek Türkçesi ağızlarında bulunan Oğuzca unsurları tespit etmeyi amaçladık. Çalışmamızın giriş bölümünde yer alan“Özbekler, Özbekçe, Özbek Edebiyatı ve Özbekçenin Yazımları”konu başlıklarıyla genel olarak Özbekistan, Özbeklerin tarihi, etnik kökeni, dili, edebiyatı ve yazımını özetlemeye çalıştık.“Özbek Türkçesi Ağızları ve Özellikleri”başlıklı birinci bölümünde ise Özbek ağız araştırmalarının tarihi, ağızlarla ilgili yayımlanan eserler ve kaynaklar, tasnif çalışmaları, ana ve alt grupları ayırmada uygulanan ölçütler ve ağız özelliklerini değerlendirdik. Çalışmamızın“Özbek Türkçesi Ağızlarında Oğuzca Unsurlar”başlıklı ikinci bölümde Özbek Türkçesi ağızlarında ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz varlığı bakımından oğuzca unsurları ele aldık. Üçüncü bölümde ise Özbek Türkçesinin Karluk, Kıpçak ve Oğuz ana ağız gruplarından örnek metinlere yer vererek çalışmamızı tamamladık.
Özet (Çeviri)
Within the Turkic Islamic World, Uzbekistan undoubdtedly stands aside not only in terms of its geographical position, its climate and the fertility of its land but also in terms of its history, its colourful culture and its tangible and intangible heritage. Being the second most densely populated Turkic Republic after Türkiye, Uzbekistan is home to almost half of the population of Central Asia. The majority of its population is composed of Karluk, Kypchak and Oghuz tribes which are the three big tribes of Turkic peoples. While the official language of Uzbekistan is the Uzbek language, the country is also home to Russian, Tajik, Korean, Jewish and other minorities Rus, Tacik, Kore ve diğer milletler den azınlıklar da iç içe yaşamaktadır. While it is based on the dialect of Tashkent in phonetic terms, the written Uzbek language which belongs to the Karluk branch of Turkic dialects is based on the Fergana dialect in morphological terms. With various components of Karluk, Kypchak and Oghuz Turkic languages it contains, the Uzbek Turkic language led to the emergence of main dialect groups and sub-groups. This thesis aims at pinpointing Oghuz components in Uzbek Turkic dialects. While the introduction is a summary structured so as to deal with the history of Uzbekistan and the Uzbek people as well as of Uzbek literature and Uzbek orthography, the first chapter entitled“Uzbek Turkic Dialects and Their Characteristics”deals with the history of research on Uzbek dialects as well as with works and sources of reference published on dialects, classifications and criteria applied in terms of the characteristics of dialects when proceeding dividing these into main groups and sub-groups. The second chapter entitled“Oghuz Components in Uzbek Turkic Dialects”deals with the phonetic, morphological and lexical components of Oghuz origin. The third chapter features examples of texts written in main dialect branches of Uzbek Turkic language such as Karluk, Kypchak and Oghuz dialects.
Benzer Tezler
- Özbek Türkçesinin Hive Oğuz ağzı
Khiva Oghuz dialect of Uzbek
MUSTAFA CENGİZ
Doktora
Türkçe
2023
DilbilimErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Standart Özbek Türkçesi ve ağızlarında enklitikler üzerine örnekli inceleme
Analysis of enclitics in Uzbek Turkish and Uzbek dialects with samples
MAMURA MAMATKULOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. UĞUR GÜRSU
- Urfa türkülerinin dil ve anlatım özellikleri
Language and expression characteristics of Urfa ballads
MEHMET AVNİ ÖZBEK
Doktora
Türkçe
2010
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZKAN
- Türkiye Türkçesi ağızlarında o>u, u>o değişimleri
Turkey Turkish dialects o>u, u>o changes
CEMİLE UZUN
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH ÖZEK
- Türkiye Türkçesi ağızlarında ön ses ünsüzleri
Dialect of Turkey Turkish pre sound consonants
CEMİLE UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATİH ÖZEK