Bizans maden eserlerinde anikonik tasvirler: Amasya Müzesi'nden örnekler
Aniconic descriptions in byzantine mineral artworks: Examples from Amasya Museum
- Tez No: 827838
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MERYEM ACARA ESER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Amasya, Anikonik, İç içe Daire, Haç, Yıldız, Tılsım, Amasya, Aniconic, Concentric Circles, Cross, Star, Amulet
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 338
Özet
Anikonizm Yunanca kökenli bir sözcük olup εικων“görüntü”sözcüğü, negatif ön eki an- ve -izm son ekinden oluşur. Feder, Anikonizm terimini, ikonik, antropomorfik veya teomorfik sembollerin kullanılmadığı bir tapınma olarak tanımlamaktadır (Feder 2013: 253). Gaifman'a göre“Anikonik”ve“anikonizm”terimleri özellikle dini araştırmalar, sanat tarihi, arkeoloji, antropoloji ve medya çalışmalarında kullanılan bir terimdir (2017: 336). Bu tezde, yayınlardan yola çıkarak herhangi bir figür barındırmayan Anikonik motifli eserler bir araya getirilmiştir. Yayınlardan saptanan 361 ve daha önce yayınlanmamış Amasya Müzesi'ndeki 37 eser incelenmiştir. Amasya Müzesi'nde bulunan Bizans Dönemine tarihlendirilen maden eserlerindeki motiflerden yola çıkarak, anikonik motiflerin yayınlardan tespit edilip bir araya getirilmesi, sembolik anlamlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Amasya Müzesi'ndeki eserlerde görülen motiflerin, türlerine ve dönemlerine göre dağılımı, anikonik motiflerin hangi türlerde ve dönemlerde yoğun olarak kullanıldığı, bu motiflerin hangi bölge, müze veya koleksiyonlarda yer aldığı, sembolik anlamları incelendiğinde hangi motiflerin tılsım veya koruma amaçlı kullanıldığının tespit edilmesi amaçlanmıştır. İç içe daire, haç ve yıldız gibi motiflerin Erken Bizans döneminden itibaren kullanıldığı ve Orta Bizans döneminde yoğunlaşarak devam eden bir motif olduğu ve bu motiflerin özellikle beden üzerinde taşınan eserlerde yoğun olduğu görülmektedir. Amasya Müzesi'nde yapılan çalışmalar sonucunda üzerinde anikonik motiflerin bulunduğu ve müze müdürlüğü tarafından çalışmamıza izin verilen 17 yüzük, 7 kolye haç, 2 ok yüzüğü, 2 bilezik, 2 kemer tokası, 2 kilit, 2 röliker haç, 1 çatal, 1 terazi, 1 haç, olmak üzere 37 eser incelenmiş ve katalog kısmında detaylı olarak tanıtılmıştır. Amasya Müzesi'nde bulunan eserlerdeki motiflerden yola çıkarak, bu motiflerin benzer örnekleri ve çeşitlemeleri ile yayınlardan 361 eser toplanıp motiflerine ve türlerine göre ayrılmıştır. 96 kolye haç, 88 yüzük, 54 röliker haç, 33 kemer tokası, 19 tören haçı, 9 paten, 8 kolye ucu, 8 ağırlık, 7 bilezik, 6 buhurdan, 6 kutu, 4 fibula, 3 kaşık, 3 ampulla, 2 muska, 2 kilit, 2 röliker, 2 takdis haçı, 2 adak haçı, 1 tütsü küreği, 1 kandil, 1 terazi, 1 anahtar, 1 ayna, 1 kâse,1 aplik haçına bu konu dahilinde yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Aniconism is a word of Greek origin, composed of the word“εικων”meaning“image,”the negative prefix“an-,”and the suffix“-ism. Feder defines the term Aniconism as a form of worship in which iconic, anthropomorphic, or theomorphic symbols are not used (Feder 2013:253). According to Gaifman, the terms ”Aniconic“ and ”aniconism" are particularly used in religious studies, art history, archaeology, anthropology, and media studies (2017: 336). In this thesis, Aniconic artworks devoid of any figures have been compiled based on publications. A total of 361 artworks identified from publications and 37 previously unpublished pieces in the Amasya Museum were examined. The aim was to collect and compile aniconic motifs from the Byzantine period metal artifacts found in the Amasya Museum, analyze their symbolic meanings, and evaluate them. The distribution of motifs observed in the artifacts at the Amasya Museum, based on their types and periods, was examined with the aim of determining in which types and periods aniconic motifs were predominantly used, where these motifs are present in terms of region, museum, or collections, and identifying which motifs were used for talismanic or protective purposes when their symbolic meanings were analyzed. It is observed that motifs such as concentric circles, crosses, and stars have been used since the Early Byzantine period and continued to be prevalent during the Middle Byzantine period, especially on artifacts carried on the body. As a result of the research conducted at the Amasya Museum, a total of 37 artifacts with aniconic motifs were examined, including 17 rings, 7 cross necklaces, 2 arrow rings, 2 bracelets, 2 belt buckles, 2 locks, 2 reliquary crosses, 1 fork, 1 scale, and 1 cross, all of which were permitted for our study by the museum administration, and have been detailed in the catalog section. Based on the motifs found in the artifacts at the Amasya Museum, a total of 361 pieces from publications were collected, categorized according to their motifs and types, along with similar examples and variations of these motifs.Within this context, the following items were included: 96 cross necklaces, 88 rings, 54 reliquary crosses, 33 belt buckles, 19 processional crosses, 9 patens, 8 pendant crosses, 8 weights, 7 bracelets, 6 incense burners, 6 boxes, 4 fibulae, 3 spoons, 3 ampullae, 2 talismans, 2 locks, 2 reliquaries, 2 consecration crosses, 2 votive crosses, 1 incense shovel, 1 lamp, 1 scale, 1 key, 1 mirror, 1 bowl, and 1 appliqué cross.
Benzer Tezler
- Bizans Dönemi maden eserlerinde Hıristiyanlık dışı tasvirler
Non-Christian depictions in metallic artifacts of the Byzantine period
SEMİLYA ÖKTEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERYEM ACARA ESER
- Pers hakimiyetinin bitiminden Bizans hakimiyetinin başlangıcına kadar olan dönemdeki antik çağ yazarlarının eserlerinde Orta Fırat bölgesi
The Middle Euphrates territory in the writings of the ancient writers from the end of Persian domination to the beginning of the Byzantium dominaiton
ERCÜMENT YILDIRIM
- Kuşadası, Kadıkalesi'ndeki Bizans Dönemi taş eserleri
Byzantine stone works from Kadikalesi at Kuşadası
MUHSİNE EDA ARMAĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ArkeolojiEge ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP MERCANGÖZ
- Bizans ve İslâm sanatında hale ve sembolü
Halo and its symbol in Byzantine and Islamic art
MERVE ULUS
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiSivas Cumhuriyet ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU BİLGET FATAHA