İstanbul'da organize gıda perakendesi coğrafyasındaki değişimler
Changes in the geography of organized food retail in Istanbul
- Tez No: 829219
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLDEN ERKUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 182
Özet
Türkiye'de 1980 sonrası dönemde, neoliberal politikaların etkisiyle sermayenin uluslararasılaştığı, yabancı sermayenin Türkiye pazarına girdiği ve tüketimin yaşam tarzı haline geldiği bir süreç yaşanmaktadır. Bu süreç, dinamik bir yapıya sahip olan perakende sektörünü büyük ölçüde etkilemektedir. Perakende firmaları özellikle metropoliten alanlarda, yoğun rekabet ortamında var olabilmek için; hızla yeni pazarlara açılmakta, satın alma ve birleşme yöntemleriyle büyümekte ve yeni perakende formatları oluşturmaktadır. Gıda perakendesi, kentsel mekanlarda bu değişimin en net gözlendiği sektör olmuştur. Bu çalışmanın amacı, İstanbul'da 1980'lerden itibaren organize gıda perakendesinin mekânsal değişimi ve mekânda yer seçme dinamiklerini keşfetmektir. Bu kapsamda, bu çalışma, coğrafi alanda ekonomik yığılmaların veya yoğunlaşmaların nasıl açıklanacağına odaklanan, ekonomik coğrafyanın ana kuramsal perspektiflerinden biri olan 'Yeni Ekonomik Coğrafya' yaklaşımı ve bu kapsamında ortaya çıkan ve perakende sektörünün mekân üzerindeki etkisine odaklanan 'Yeni Perakende Coğrafyası' yaklaşımı ile açıklanmaktadır. Çalışmanın amacına bağlı olarak yapılan analizler, İstanbul'daki gıda perakendesinin mekandaki değişimini ortaya koymak için yapılan betimsel- mekânsal analiz ve organize gıda perakendecilerinin mekânda yer seçme dinamiklerinin hangi bileşenlerle açıklanabileceğini ortaya koymak için yapılan coğrafi ağırlıklı regresyon modeli olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda İstanbul Metropoliten Alanı genelinde yer seçmiş olan 4517 organize gıda perakendecisine ait veri tabanı hazırlanmıştır. Gıda perakendecilerinin formatları, açılış yılları ve satış alanlarına ilişkin dağılımın açıklanabilmesi için bu veriler, adres bilgileriyle çakıştırılmış, GIS ortamında haritalandırılmış ve mahalle ölçeğinde betimleyici ve mekânsal analizler yapılmıştır. Daha sonra bu veri tabanına nüfus, arazi değeri ve hanehalkı gelir değişkenleri eklenerek Coğrafi Ağırlıklı Regresyon Modeli ile analiz yapılmıştır. Bulgular, organize gıda perakendesinin yayılımının 1990'larda büyük ölçekli gıda perakendesi formatıyla başladığını, 2000'lerde ise buna ucuzluk marketlerinin de eklendiğini göstermektedir. Büyük ölçekli gıda perakendecileri 2000 yılına kadar İstanbul'un merkez ilçelerinde; 2000 yılından sonra ise merkez ilçelerle birlikte çeper ilçelerde de yoğun bir şekilde artmaktadır. 2000'li yıllardan itibaren ucuzluk marketlerinin kent genelinde agresif bir yayılım sürecine girdiği hem merkezi lokasyonlarda hem de çeperlerde yürüme mesafesinde yer seçme eğiliminde oldukları görülmektedir. Coğrafi ağırlıklı regresyon analizinden elde edilen sonuçlar, organize gıda perakendecilerinin yer seçiminde nüfus, gelir ve arazi değeri bileşenlerinden en açıklayıcı olanın nüfus olduğunu ortaya koymaktadır. Ucuzluk marketlerinin yer seçiminde, nüfus bileşeninin etkisinin doğudan batı ilçelere doğru azaldığı, arazi değerinin etkisinin en düşük olduğu bölgenin boğaz hattı olduğu, gelirin ise hem merkezde hem de çeper ilçelerde nispeten daha etkili olduğu görülmektedir. Özellikle 2000'li yıllardan itibaren yaşanan ekonomik değişim, değişen tüketici tercihleri, değişen rekabet dinamikleri ve teknolojik gelişmeler organize gıda perakendecilerinin alansal büyüklükleri ve yerseçim davranışlarının da zaman içerisinde değişime uğramasına sebep olmaktadır. Önceden büyük ölçekli gıda perakendecileri büyük otopark ve satış alanına sahip lokasyonlarda yer seçerken, günümüzde aynı ucuzluk marketleri gibi yürüme mesafesinde daha küçük alanlara yerleştiği dikkat çekmektedir. Covid-19 pandemisinin de tetikleyici etkisiyle, dünyada perakende sektörü dijitalleşme sürecine girmiştir. Bu kapsamda, e-ticaretin oranı giderek daha da artmakta, organize gıda perakendecileri de online alışveriş formatlarını geliştirmektedir. İstanbul'da da büyük ölçekli marketlerle ucuzluk marketlerinin rekabetine çevrimiçi platformlar da dahil olmaktadır. Kent merkezlerinde ucuzluk marketleri yayılmaya devam etmektedir. Bunun yanında pazara büyük ölçekli gıda perakendecisi olarak giren firmalar küçük satış alanına sahip marketlerle mahalle ölçeğinde yer seçme stratejilerine hız vermektedirler. Diğer yandan, mağazasız alışveriş formatını geliştirmeye odaklanan organize gıda perakendecileri mahalle ölçeğinde depo lokasyonlarını artırmaktadır. Tüketim alışkanlıklarının değiştiği ve yeni bir rekabet ortamının doğduğu bu dijitalleşme sürecinde organize gıda perakende sektörü, kent içi mağazaları, depo alanları, lojistik merkezleri ve gelişmiş çok kanallı tedarik zinciri yönetimiyle yayılmaya ve gelişmeye devam etmektedir. Daha küçük satış alanına sahip ve daha erişilebilir mağazalar, tüketicilerin taleplerine daha hızlı cevap vermekte, bu sebeple de rekabette öne çıkmaktadır.
Özet (Çeviri)
Retail trade has become one of the most dynamic sectors in the economy, considering its impact on every individual in society as everyone engages in shopping, the retail trade sector contributes significantly to the GDP, and it serves as a major source of employment. Especially since the 1980s, the shift from production to consumption as a result of the economic and social transformation worldwide has transformed retail trade into one of the most dynamic sectors. In the same period, Turkey experienced similar processes. Beginning from the 1980s, Turkey too has undergone a process of internationalized capital entering the Turkish market and consumption becoming a lifestyle, under the impact of neoliberal policies. This process had a great effect on the retail sector, which has a dynamic structure. In order to survive in the climate of tough competition they found themselves in, retailers became organized, which included entry to new markets, growth through mergers and acquisitions and the formation of new retailing formats. In metropoliten areas, this change is most clearly observed in food retail. The aim of this study is to explore the spatial change and location selection dynamics of organized food retail in Istanbul since the 1980s. Two research questions were addressed based on the objective: • How does the spatial structure of organized food retail change in Istanbul since 1980s? • Which components can explain the location selection dynamics of organized food retail in terms of spatial considerations? Theoretical framework of the study were established by examining approaches/theories proposed regarding the location selection of retail spaces. In this context, the evolution and development of economic geography approaches, which explain the distribution and spatial organization of economic activities, were explained within a historical context. Accordingly, this study is explained with the 'New Economic Geography' approach, which is one of the main theoretical perspectives of economic geography that focuses on how to explain economic concentrations in the geographical area, and the 'New Retail Geography' approach, which emerges in this context and focuses on the effect of the retail sector on space. In the theory of 'new economic geography', the main argument is that geography continues to be a significant factor even in today's economies where trade barriers have been largely eliminated. 'New retail geography' whereas, views the relationship between space and retail as bilateral and mutually determinant. The theory argues that the economic movement of shopping is also cultural and social. The implementation area of the study done in order to explain the two main research questions, is Istanbul Metropolitan Area, and its population comprises the 39 districts and 937 neighborhoods of Istanbul. The sampling framework was determined based on the total sales area occupied by organized food retailers in Istanbul as of 2014. In this regard, the study includes a total of 39 districts and 683 neighborhoods, considering the location of 10 food retail companies with a total sales area of 50.000m2 and above at the neighborhood level. The analyzes made depending on the purpose of the study were carried out in two stages: the analysis of the periodic changes made to reveal the change of food retail in Istanbul, and the Geographically Weighted Regression model, which was made to reveal the components that can be explained by the dynamics of location selection of organized food retailers. In this context, a database was formed consisting of firm name, brand, total sales area, number of stores, format and the year they opened and closed down information for 4517 organised food retail premises that belong to 10 firms. These data were overlapped with the address information and mapped in the GIS environment in order to make descriptive and spatial analyzes at the neighborhood scale. Then, variables such as population, land value and household income were added to this database. The second stage of the analysis aimed to measure the variables influencing the location selection of organized food retailers and explain the relationship between the number of stores and population, land value and household income. Geographically Weighted Regression analysis was utilized, considering spatial variations, to understand the retail geography of a multi-center motrolis like Istanbul, including its different centers and periphery. The findings indicate that the expansion of organized food retail began with large- scale grocery store formats in the 1990s, and discount stores were added to this trend in the 2000s. Until the year 2000, large-scale grocery retailers were primarily concentrated in the central districts of Istanbul, but after the year 2000, their presence increased significantly in both central and peripheral districts. From the 2000s onwards, discount stores entered into an aggressive expansion process throughout the city, selecting locations within walking distance in centeral and peripheral areas. The results obtained from Geographical Weighted Regression Analysis reveal that population is the most significant component in explaining the location selection of organized food retailers, followed by income and land value. Regarding the location selection of discount stores, the influence of the population component diminishes from the eastern to the western districts of the city. The region with the lowest impact of land value is Bosphorus line and income has a relatively stronger effect in both central and peripheral districts. Particulary since the 2000s, economic changes, shifting consumer preferences, changing competition dynamics and technological improvements have caused spatial expansions and changes in the location selection behaviour of organized food retailers over time. While large scale grocery retailers used to choose locations with large parking lots and sales areas, today they are settling in smaller areas within walking distance, similar to discount stores. With the triggering effect of Covid-19 pandemic, the retail sector worldwide has entered a process of digitalization. In this context, the rate of e-commerce is increasing and organized food retailers are also developing online shopping formats. In Istanbul, online platforms are also included in the competition between large-scale food retailers and discount stores. Discount stores continue to spread in city centers. On the other hand, companies entering the market as large-scale food retailers are focusing on neighborhood-scale strategies with smaller store sizes. Additionally, organized food retailers focusing on storeless shopping formats (dark stores) are increasing their warehouse locations at the neighborhood level. In this digitalization process where consumtion habits change and a new competitive environment emerges, the organized food retail sector continues to expand and develop with stores, warehouse places, logistics centers and advanced multi-channel supply chain management. Smaller and more accessible stores are able to respond quickly to consumer demands, making them stand out in competition.
Benzer Tezler
- Değişen piyasa koşullarında perakendecilerin yatırım kararlarına tüketicilerin etkisi: Ankara ili Migros ve BİM örneği
The effect of consumers to the investment decisions of retailers in changing market conditions: The sample of Migros and BİM in Ankara
BULUŞ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiGayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE AHU AKGÜN
- Marketing and application in large retail organizations
Büyük perakende organizasyonlarda pazarlama faaliyetleri ve uygulaması
GÜLŞEN ÖZALTAY (DEMİREL)
- Firma dinamik yeteneklerinin rekabet gücüne katkısının kaos teorisi bakış açısı altında analizi
Analysis of contribution to competitiveness of dynamic capabilities of a firm from the perspective of chaos theory
ORHAN ORHON
Doktora
Türkçe
2012
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALUK ERKUT
- Gıda perakendesinin organize gıda perakendesine geçişindeki aşamalarda müşteri profili
Food retailing to organized food retailing customer profile in transition stages
ERCAN UZUNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeİstanbul Gedik ÜniversitesiUluslararası Ticaret Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUNA USLU
- Profile of priority substances and toxicity assessments of wastewater treatment plants in Istanbul
İstanbul ili atıksu arıtma tesislerinde öncelikli maddelerin profili ve toksisite değerlendirilmesi
RAHİME İCLAL BİRTEK
Doktora
İngilizce
2023
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İZZET ÖZTÜRK