Bir kültürel coğrafya araştırması: Azerbaycan Şeki örneği
A cultural geography investigation: A case study of Azerbaijan Sheki
- Tez No: 832125
- Danışmanlar: PROF. DR. SALİHA KODAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 524
Özet
Çalışmada Şeki Rayonu'nun maddi ve manevi kültürel değerleri coğrafi bakış açısından değerlendirilmiş, doğa-insan-kültür etkileşimi kapsamında anlamlandırılmıştır. Azerbaycan'ın Şeki-Zagatala Bölgesinde yer alan Şeki Rayonu'nun kuzey ve kuzeydoğusunda Rusya Federasyonu Dağıstan Cumhuriyeti, batısında Gah, doğusunda Oğuz, güneyinde Yevlah ve Ağdaş rayonları yer almaktadır. Şeki Rayonu 2430 km2 yüz ölçümü ile Kelbecer ve Guba Rayonlarından sonra Azerbaycan'ın yüz ölçümüne göre üçüncü en büyük rayonudur. Şeki Rayonu 1 şehir, 2 kasaba ve 31 idari arazi dairesi altında birleştirilmiş 68 köyden oluşmaktadır. Şeki şehri ise Azerbaycan'da Cumhuriyete bağlı 11 büyük şehirden biridir. 2022 verilerine göre Rayonun nüfusu 189.750 kişidir. Rayon nüfusunun 68.300'i Şeki şehrinde ve kasabalarda, 121.500'ü ise köylerde yaşamaktadır. Rayonun kuzeyi Baş Kafkasya silsilesinin güney yamaçlarına, orta kısmı Alazan-Eğriçay vadisine, güneyi ise Acınohur Öndağlığı'na dahildir. Tarihi İpek Yolu güzargahında ve önemli karayolları üzerinde bulunması, Bakü- Yevlah- Balaken demiryolu hattının buradan geçmesi rayonun ekonomik gelişimini olumlu yönden etkilemektedir. Araştırma sahası 2700 yıllık bir geçmişe sahiptir. Şeki'nin günümüze kadar geçirmiş olduğu tarihi yolculuk onun kültürel peyzajına yansımıştır. Coğrafi konumu nedeniyle her zaman büyük güçlerin odak noktasında olan Şeki, Araplardan Moğollara, Selçukludan Osmanlıya, Safevilerden Kaçarlara ve Rus Çarlarına kadar döneminin en önemli güçlerinin yönetimi altına geçmiş, kimi zaman da bağımsızlığını koruyarak onlarla mücadele etmiştir. Şeki Hanlığı'nın Başkenti olan Şeki'de bu tarihi süreçlere tanıklık eden önemli tarihi yapıların hepsi ayakta kalmasa da bir kısmı, günümüze kadar ulaşmıştır. Askeri, dini ve sivil amaçlı bu yapılar rayonun kültürel peyzajının önemli ögelerini oluşturmaktadırlar. Büyük Kafkas Dağları Mezozoik ve Senozoik dönemlerin tortul ve kısmen de magmatik kayaçlarından oluşmaktadır. Rayonda inşaat malzemesi olarak sadece kayaç taşı ve yerli kilden pişirilmiş kırmızı tuğla kullanılması Şeki'ye özel mimari görünümün ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Rayonun kültürel değerleri ile fiziki coğrafya özellikleri arasında büyük ölçüde sebep-sonuç ilişkisi görülmektedir. Şeki Rayonu'nun arazisinde kısa mesafede büyük yükselti farkının olması burada iklim, bitki ve toprak çeşitliliğine olanak sağlamıştır. Rayonda nüfus dağılışı, tarım ve hayvancılık faaliyetleri de yükselti basamaklarına göre şekillenmiştir. Şeki Azerbaycan'ın önemli tarım ve hayvancılık rayonlarından biridir. Şeki'de özellikle büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği, ipekböcekçiliği, tahıl, tütün, fındık ve ceviz üretimi çok gelişmiştir. Yemek kültüründen giyim kültürüne, el sanatlarından halk edebiyatına, adet ve geleneklere kadar maddi ve maddi olmayan tüm kültürel değerlerde bu ekonomik faaliyetlerin izleri görülmektedir. Genel olarak mekan, insan ve kültür arasında uzun yıllara dayalı etkileşim Şeki Rayonu'nda çok renkli bir kültürel peyzajın ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır.
Özet (Çeviri)
In the study, the material and spiritual cultural values of Sheki Rayon were evaluated from a geographical point of view and interpreted within the scope of nature-human-culture interaction. Sheki Rayon, located in the Sheki-Zagatala Region of Azerbaijan, borders the Russian Federation Dagestan Republic to the north and northeast, Gah to the west, Oguz to the east, Yevlakh and Aghdash rayons to the south. Sheki Rayon with a surface area of 2430 km2 is the third largest rayon of Azerbaijan by area after Kalbajar and Guba Rayons. Sheki Rayon consists of 1 city, 2 towns and 68 villages united under 31 administrative-territorial divisions. Sheki city is one of the 11 major cities of the Republic of Azerbaijan. According to 2022 data, the population of Rayon is 189,750 people. 68,300 people live in Sheki city and towns and 121,500 people live in villages. The northern part of the region belongs to the southern slopes of the Bash Caucasus range, the central part to the Alazan-Egerichay valley, and the southern part to the Ajynohur Foreland. Its geographical location, being on the route of the historical Silk Road and on important highways, and the passage of the Baku-Yevlakh-Balaken railway line have a positive impact on the economic development of the rayon. The research area has a history of 2700 years. Sheki's historical journey until today is reflected in its cultural landscape. Sheki, which has always been at the center of attention of great powers due to its geographical location, has been under the rule of the most important powers of its time, from Arabs to Mongols, from Seljuks to Ottomans, from Safavids to Qajars and Russian Tsars, and sometimes struggled with them by maintaining its independence. Although not all of the important historical buildings witnessing these historical processes in Sheki, the capital of Sheki Khanate, have survived, some of them have survived to the present day. These military, religious and civilian buildings are important elements of the cultural landscape of the region. The Greater Caucasus is composed of sedimentary and partly igneous rocks of the Mesozoic and Cenozoic periods. The use of only rock stone and red brick fired from local clay as building materials in the rayon has led to the emergence of Sheki's unique architectural appearance. The large difference in elevation in a short distance in the territory of Sheki Rayon has enabled climate, plant and soil diversity here. There is a cause and effect relationship between the cultural values of the region and its physical geography. Population distribution, agriculture and animal husbandry activities in the region are also shaped according to the elevation levels. Sheki is one of the important agricultural and livestock breeding regions of Azerbaijan. Especially cattle and sheep breeding, sericulture, grain, tobacco, hazelnut and walnut production are very developed in Sheki. Traces of these economic activities can be seen in all material and non-material cultural values, from food culture to clothing culture, handicrafts, folk literature, customs and traditions. In general, the long-term interaction between space, people and culture has led to the emergence of a colorful cultural landscape in Sheki Rayon.
Benzer Tezler
- İran'da yaşayan Halaç Türklerinin sosyo-kültürel yapısı
The socio-cultural structur of Khalaj Turks living in İran
BELAL HATAMİ KHAJEH
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
SosyolojiHacettepe ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAHİT GELEKÇİ
- İran Azerbaycanı'nın sosyo-kültürel yapısı ve siyasal coğrafyası
The structur social coulture and political geography of İran?s Azerbaijan
HAKAN KAYĞUSUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
CoğrafyaSelçuk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Bölümü
YRD. DOÇ. DR. ADNAN DOĞAN BULDUR
- Doğu Azerbaycan eyaleti'nin (İran) kültürel coğrafyası
Cultural geography of the Eastern Azerbaijan province (Iran)
FARIBA BABAEI
- Ankara'daki üniversitelerde yüksek öğrenim gören Azerbaycan uyruklu öğrencilerin kimlik algıları
Identity perceptions of the Azerbaijan national students receiving higher education at universities in Ankara
RAHEB MOHAMMADİ GHANBARLOU
- Bozkır ve yerleşik kültürler arasında kenar medeniyetler (X.-XII. yüzyıllar Mâverâünnehir ve Horasan'da Türkmen örneği)
The edge civilizations between steppe culture and sedentarycultures (Example of Turkmen in Transoxiana and Khorasan in X.-XII. centuries)
ERGİN GÜRÇAL