Hanefi fıkhında Allah hakkı kul hakkı ayrımı
The distinction between Allah's right and the right of man in Hanafi jurisprudence
- Tez No: 832814
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜRTEZA BEDİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 286
Özet
Allah ve kul hakkı ayrımı ilk fıkıh metinlerinden günümüze kadar gelmiş ve fıkhı iki büyük kütleye bölen en yaygın ve genel kabul görmüş hukuk tasnifini ifade eder. Hakkın Allah'a ve kula nispet edildiği bu ayrımda hak ile kastedilen esasen hükmün kendisi lehine doğduğu kaynaktır. Yani bir hakkın alacaklısına göre Allah ve kul hakkı kavramlaştırması yapılmıştır. Allah ve kul hakkı ayrımı ile neyin kastedildiği ilk fıkıh metinlerinden itibaren bilinmekle birlikte bu ayrımın teşekkül edip teorik bir zemine oturması İslam/Hanefi hukukunda yaklaşık 3 asır sürmüştür. En başta mahza Allah hakkı olan hükümler ibadetler gibi sadece ulûhiyet hakkı olarak nitelenen haklardır. Ancak İslam hukukun muamelât kısımlarında da Allah hakkı ve kul hakkı ayrımı vardır. Buna göre Allah hakkı menfaati umumî olan haklar, kul hakları ise menfaati hususî olan haklar şeklinde tanımlanmıştır. Allah hakları ibadetler, eksik ve tam cezalar, kefâretler, fıtır, öşür, haraç, maden ve ganimetler olarak sekiz başlık altında ele alınmış, kul hakları ise insanlar arası alışveriş ve borç ilişkileri şeklinde tanımlanmıştır. Allah hakları yukarıdan aşağıya doğru emredici, düzenleyici hükümleri ifade eder ve dava, sulh, af, hakkın düşürülmesi gibi hususlara konu olmaz. Kul hakları ise tüm bu sayılanların mümkün olduğu, kulların karşılıklı ilişkilerini düzenleyen serbest bir alanı ifade eder. Allah hakkı sayılan emredici ve düzenleyici bazı kurallar kul haklarına da hakimdir ve bu kurallar tarafların birbirlerine haksızlık yapmalarına engel olur. Allah hakları kul haklarının düzgün bir şekilde yürütülmesini temin eder. Günümüzde Allah ve kul hakkı ayrımının kamu ve özel hukuk ayrımına denk geldiği yönünde yaygın bir kanaat vardır. Her iki ayrımın temel ölçütleri açısından bu mukayese mümkün görülebilirse de Allah ve kul hakkı ayrımının kaynağının Allah'ın hükmü olması bu iki ayrımın en temel farkını ifade eder. Allah ve kul hakkı kavramsallaştırması bir hukuk tasnifi olmanın yanı sıra İslam hukuk felsefesi açısından da önemlidir. Bugün hukuk felsefesi ve etiği açısından tartışılan ötenazi, gen teknolojileri, kürtaj ve bu konuların temelinde yatan insan hak ve özgürlüklerinin sınırları, nükleer ve biyolojik silahlar gibi pek çok konu Allah ve kul hakkı perspektifinden tartışılmalıdır. Kişilerin sadece kendilerini ilgilendiren konularda istediği gibi davranması mümkündür ve burası kul hakları alanını oluşturur. Fakat yukarıda ifade ettiğimiz konular kişilerin sadece kendilerini değil tüm insanlığı ve âlemi etkileyen sonuçlar doğurmaktadır. Dolayısıyla bu konularda tüm insanlığı ve tüm âlemi ihata eden bir perspektifle karar alınmalıdır. Bu perspektifi Allah hakları olarak tanımlanan hükümler sağlar. İnsanın kendi üzerinde bulunan müteâl bir otoriteye hesap vermeksizin aldığı kararlar ve yaptığı tasarruflar kendisi de dahil olmakla birlikte başka insanlara, yere, göğe ve tüm aleme zarar verebilmekte ve bunların geri döndürülemez şekilde fesada uğramasına sebebiyet vermektedir. Bu anlamda Allah hakları tüm insanları ve insanlığı muhafaza eden ve onların yararını gözeten her bir varlığa eşit mesafede duran objektif aşkın hükümleri ifade etmektedir. Şimdi ve gelecekte insanlığa ebedî mutluluğa erme şansı vermektedir.
Özet (Çeviri)
The distinction between Allah's right and the right of man has persisted from the earliest fiqh texts to the present day, representing the most widely accepted legal classification that divides fiqh into two major categories. In this distinction, where rights are attributed to Allah and to humans, what is essentially meant by“right”is the source from which judgment arises, depending on the entitled party. In other words, the concept of distinguishing between Allah's right and the right of man has been established based on who is entitled to the judgment. Although the concept of distinguishing between Allah's rights and human rights has been known since the earliest fiqh texts, it took approximately three centuries in Islamic/Hanafi jurisprudence to formalize this distinction and establish it on a theoretical basis. Initially, rulings that were exclusively Allah's rights were defined as rights related to divinity, such as worship. However, in the sections of Islamic law dealing with transactions (muamelat), the distinction between Allah's right and the right of man also exists. According to this, Allah's rights are described as rights with general benefits, while human rights are those with specific benefits. Allah's rights include eight categories such as worship, incomplete and full punishments, expiation, alms, tithes, tribute, minerals, and spoils of war. Human rights, on the other hand, are defined in terms of interpersonal trade and debt relations. Allah's rights are characterized by commanding and regulating provisions from top to bottom, and they are not subject to matters such as lawsuits, reconciliation, forgiveness, or the forfeiture of rights. Human rights, however, represent a free domain where all of these are possible, regulating the mutual relations of individuals. Some of the commanding and regulating rules considered as Allah's rights also apply to human rights, preventing parties from committing injustices against each other. Allah's rights ensure the proper execution of human rights. Today, there is a widespread belief that the distinction between Allah's right and the right of man coincides with the distinction between public and private law. While this comparison can be seen as possible in terms of the fundamental criteria of both distinctions, the fact that the source of the distinction between Allah's right and the right of man is Allah's judgment expresses the most fundamental difference between these two distinctions. The conceptualization of Allah's right and the right of man is important not only as a legal classification but also in terms of Islamic legal philosophy. Many contemporary issues discussed in terms of legal philosophy and ethics, such as euthanasia, genetic technologies, abortion, the boundaries of human rights and freedoms underlying these issues, as well as nuclear and biological weapons, should be debated from the perspective of Allah's right and human rights. Individuals are free to act as they wish in matters that concern only themselves, constituting the realm of human rights. However, the issues mentioned above have consequences that affect not only individuals but also all of humanity and the entire world. Therefore, decisions on these matters should be made with a perspective that encompasses all of humanity and the entire universe. This perspective is provided by the provisions defined as Allah's rights. Decisions made and actions taken by an individual, without being accountable to a transcendent authority, can harm not only themselves but also other individuals, the earth, the sky, and the entire universe, leading to irreversible corruption. In this sense, Allah's rights express objective transcendent provisions that protect all human beings and humanity, maintaining an equal distance from every entity that cares for their well-being. It offers humanity the opportunity to attain eternal happiness, both now and in the future.
Benzer Tezler
- Hanefî fıkhında fesad ve butlân (Satım akdi bakımından)
Corruption and voidness in hanafi fiqh (With regards to sales contract)
RAMAZAN ÇEKİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. AHMET AYDIN
- 'Ekmeluddin el-Baberti'nin el-İnaye Serhul Hidaye adlı eserinin kefaletler bölümündeki fıkhi görüşlerinin incelenmesi '
تحليل الآراء الفقهية لأكمل الدين البابرتي في كتابه العناية شرح الهداية كتاب الكفالة أنموذجا'.
IBRAHIM ABDLJABAR ABDLRAZAQ ALHADETHI
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ Abdulsalam Yousuf Essa AL-YAGOOB
- Devletler hukuku ile ilgili hadislerin İslam hukukuna yansıması (Hanefî literatürü özelinde)
Reflection of hadiths relating to the law of states on Islamic law (Specific to Hanafi literature)
MUHAMMED MUSTAFA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEKİR ÖZÜDOĞRU
- تحقيق ودراسة من قسم باب الكفاءة إلى طلاق المريض من تحفة الأخيار على الدر المختار لبرهان الدين إبراهيم بن مصطفى الحلبي المتوفى سنة 1190 هجرية
Burhâneddin İbrahim el-Halebî'nin telif ettiği Tuhfetu'l-Ahyar Ala'd-Dureri'l-Muhtar eserinin kefâet babından talak babına kadar olan kısmının tahkik ve incelemesi
BERIR OSMAN BABO MOHAMED
Yüksek Lisans
Arapça
2022
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSAMA AL HAMWI
- الضوابط الفقهية في العبادات من خلال كتاب شرح الهداية للإمام عبد الحي اللكنوي
Ibadetlerde fıkhî kural (Şerhu'l-hidâye bağlamında)
MURAD KHALEEL QADER MUHİTTİN
Yüksek Lisans
Arapça
2021
DinAksaray ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN REŞİT DEMİREL