Bozkır Kuşağı'nda Etnogenez: Karşılaştırmalı bir bakışla Oğuz ve Kıpçak etnik oluşumları (VIII. – XI. yüzyıllar)
Ethnogenesis in the Steppe Belt: Oghuz and Kipchak ethnic formations with a comparative look (VIIIth - XIth centuries)
- Tez No: 833892
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ OSMAN KARATAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 267
Özet
Avrasya bozkır kuşağı, yaşam alanları bakımından temel olarak bozkır ve bozkır-orman kuşağı ile yalnızca ormanların yer aldığı üç temel bölgeye ayrılır. Doğudan batıya oldukça uzun bir mesafeye sahip bu kara parçasında temel iktisadî geçim kaynakları ise pastoral göçebelik, tarımsal, ticarî, sınaî faaliyetler ile avcılıktır. Çalışmamızda ele aldığımız Oğuzlar ve Kıpçaklar, genel olarak göçebe ve kısmen de yerleşik bir yaşam biçimini tercih etmiş topluluklardır. Oğuzlara bakıldığında çıkış yerleri veya tarih sahnesinde belirdikleri alan Aral civarındaki bozkırlardır. Oğuz Yabgu Devleti'nin çatısı altında siyasî faaliyetlerini yürüten Oğuzlar, aynı zamanda bunun bir sonucu olarak etnik oluşum süreçlerini de yaşamışlardır. X. yüzyılın ortalarına gelindiğinde kendilerine katılan son dalga göçebe unsurlarla birlikte başlangıçta yirmi iki, sonradan da yirmi dört boydan müteşekkil boy yapısıyla adlarından söz ettirmişlerdir. Ancak kaynaklar incelendiğinde onların verilen bu sayıdan çok daha fazla boy ya da daha küçük boylara sahip oldukları anlaşılmaktadır. Kıpçaklara geldiğimizde, onların asıl yurtlarının Oğuzların hemen kuzeyinde İrtiş-İşim arasındaki bozkırlar ve orman-bozkır kuşağında olduğu görülmektedir. Kimek Kağanlığı'na bağlı bir boy olarak kaynaklarda zikredilen ve tarih sahnesine çıkan Kıpçaklar, Oğuzlara göre etnik oluşum süreçlerini çok daha uzun bir süreçte yaşamışlardır. Genele olarak XI. yüzyılın ortalarında İrtiş'ten Karpatlar'a kadar olan uçsuz bucaksız bozkırlarda, birbirine çok da sıkı bağlarla bağlı olmayan gevşek bir federasyon kurmuşlardır. Bu yapıyı önde gelen yönetici boyların çıkardıkları“han”unvanlı idareciler yönetmiştir. Oğuz ve Kıpçakların etnik oluşum süreçleri her iki taraf arasında yakın etnik bağları göstermesi bakımından çok önemlidir. Oğuzlarda görülen bir boyun Kimek-Kıpçakların boy yapısında yer aldığı veya tam tersi olarak, Kimek-Kıpçak bölgesinde gördüğümüz bir boyun bir süre sonra Oğuzlara bağlı bir boy olarak ortaya çıktığı görülmüştür. İslam kaynakları, barış zamanında her iki tarafın da ticarî veya iklimsel durumun getirdiği şartlar gereği birbirlerini ziyaret ettiklerini ittifaken söylerler. Dolayısıyla etnik temasların ve bunun getirdiği kökensel yakınlıkların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Buna Oğuz ve Kıpçak lehçeleri arasındaki dilsel ortaklıkların beklenenden öte derecede yakın olmasını eklemek de mümkündür.
Özet (Çeviri)
The Eurasian steppe belt is basically divided into three basic regions with steppe and steppe-forest belt and only forests in terms of habitats. The main economic livelihoods in this land, which has a very long distance from east to west, are pastoral nomadism, agricultural, commercial, industrial activities and hunting. The Oguz and Kipchaks, which we discussed in our study, are generally nomadic and partially settled communities. When we look at the Oghuzs, their place of origin or the area where they appear on the stage of history is the steppes around the Aral. The Oghuz tribesmen, who carried out their political activities under the roof of the Oghuz Yabgu State, also experienced the processes of ethnic formation as a result of this. As a result of this, in the middle of the 10th century, together with the last wave of nomadic elements that joined them, they made a name for themselves with their tribe structure consisting of twenty-two and later twenty-four tribes. However, when the sources are examined, it is understood that they are much larger or smaller than the given number. When we come to the Kipchaks, it is seen that their original homeland was in the steppes and forest-steppe belt between Irtysh-Ishim, just north of the Oghuz. The Kipchaks, who are mentioned in the sources as a tribe under the Kimak Khaganate and appeared on the stage of history, experienced their ethnic formation process in a much longer period than the Oghuz. Generally, in the middle of the XIth century, they established a loose federation in the vast steppes from the Irtysh to the Carpathians, which was not very tightly bound to each other. This structure was ruled by administrators with the title of“khan”issued by the leading ruling tribes. The ethnic formation processes of the Oghuzes and Kipchaks are very important in terms of showing the close ethnic ties between both sides. It has been observed that a tribe of the Oghuzes was included in the tribe structure of the Kimak-Kipchaks, or exact opposite, a tribe that we see in the Kimak-Kipchak region emerged as a tribe affiliated to the Oghuzes after a while. Islamic sources unanimously state that both sides visited each other in times of peace due to commercial or climatic conditions. Therefore, it is inevitable that ethnic contacts and the resultant origin-based affinities emerged. It is also possible to add to this that the linguistic commonalities between Oghuz and Kipchak dialects were closer than expected.
Benzer Tezler
- Bozkır Birliği'nin (Bozkır-Hadim, Konya) mineralojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi
Mineralogical-petrograpgical and geochemical investigation of Bozkir Unit (Bozkir-Hadim, Konya)
MİNE TAKCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN YALÇIN
- Üzümcü-olgunlar bölgeleri (Hakkari- Çukurca) kurşun çinko yataklarının kökensel incelenmesi
Original study of lead- zinc deposits in üzümcü – olgunlar regions (Hakkari- Çukurca)
İLKAY ALPASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Jeoloji MühendisliğiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TİJEN ÜNER
- Göksu havzası'nın (Seyhan) su potansiyelinin belirlenmesi ve sürdürülebilirliği
Determination and sustainability of Göksu basin (Seyhan) water potential
FATİH KARAOSMANOĞLU
- Kumanların Macaristan'a göçleri ve yerleşmeleri
Migrations and settlements of Cumans to Hungary
BARAN BAŞAK