Harşit Vadisi Gümüşhane ve Şalpazarı üçgeninde eski Türk inanışları ve bu inançlara dair metaforlar
Old Turkish beliefs and metaphors in the triangle of Harşit Valley, Gümüşhane and Şalpazarı
- Tez No: 835832
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YUSUF GÖKKAPLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kapadokya Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
Türklerin çağlar öncesine dayanan en eski inanışları günümüzde gelenek, görenek, inanış ve bu inanışlara bağlı uygulamalarda, geleneksel törenlerde halen bazı izlerini barındırmaktadır. Bu anlamda önemli bir yerleşim yeri olan Gümüşhane, Şalpazarı ve Harşit Vadisi üçgeninde eski Türk inanışlarına dair kalıntılar aranmış ve tezde bu izler üzerinde durulması planlanmıştır. Araştırma üçgeninde yapılan derleme çalışmalarında bu izler sırasıyla su kültü, taş kültü, ölüm geleneği, atalar kültü, damga ve motif, oyun kültü, hayvan ve bitki kültü, kuşdili olarak tespit edilmiş ve sahadaki diğer inanışlarda eski Türk inanışları çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu izlerin tespit edilmesi sırasında Şamanizm'e yönelik inanışların daha baskın olduğu gözlemlenmiştir. Bölgede su kültü ile ilgili olarak eski Türk inanışları içerisinde su ile ilgili inanışlar ele alınmıştır. Yapılan saha araştırmasında su ile ilgili halk inanışları ve söylemler derlenmiş, efsanelerle ilgili bilgi toplanmıştır. Taş kültü bölümünde ise hem Türk inanışları ve bu inanışlara bağlı yapılan uygulamalar açısından mezar taşları, niyaz taşları, taş ile ilgili ziyaret edilen yerler hakkında tespit edilen izlerle ilgili detaylı bilgilere ulaşılmıştır. Araştırma üçgeninde yer alan tüm dokümanlarda rastlanılan damga ve motiflerin köken bilgileri verilmeye çalışılmış, motiflerin anlamları yorumlanmıştır. Kullanım alanlarına göre sınıflandırılan ürünlerde kullanılan renkler ve anlamları bölüm içinde farklı bir başlık altında değerlendirilmiştir. Araştırma sahasında ölüm geleneklerinin uygulanması ile ilgili inanışlar, defin törenleri ve sonrasında dikkat edilen unsurlar, eski Türklerin defin törenleri ile karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Atalar kültü ile ilgili yapılan çalışmada ise türbe, ocak, evliya mezarları gibi yerler konu edilmiştir. Oyun kültü, törensel oyunlar, dans türü oyunlar, köy seyirlik oyunları, çocuk ve yetişkin oyunları olarak sınıflandırılıp edinilen ve derlenen bilgiler ışığında değerlendirilmiştir. Törensel oyunlar içerisinde Mayıs 7'si, Nevruz gibi ritüeller; dans türü oyunlarda da horon, karşılama, turnalar ve yılan barı; köy seyirlik oyunlarında Kalandar geleneği ve ayı oynatma; çocuk ve yetişkin oyunlarında ise dokuztaş, kuşkuturum ve aşık oyunları ele alınmıştır. Bu oyun türlerindeki eski Türk inanışları içerisinde daha baskın olan Şamanik unsurlar yorumlanmıştır. Hayvan ve bitki kültünde ise Şamanizm'de hayvan ve bitkilere dair inanç öğelerine yer verilmiş, araştırma üçgenindeki halk inanışları ve efsaneler eski Türk inanışları bağlamında değerlendirilmiştir. Bu konuda Şamanizm'de kuş ile ilgili inanışlar ve kuşdilinin konuşulması ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Ele alınan başlıklarla ilgili tüm bulguların metafor analizi yapılarak; dil kullanımında, törensel yapıdaki gelenek ve inanışlarla ilgili uygulamalardaki metaforlar tespit edilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Shamanism, which is accepted as one of the oldest beliefs of Turks, still has some traces in traditions, customs, beliefs and practices related to these beliefs and traditional ceremonies. In this sense, remnants of Shamanism were searched for in the triangle of Gümüşhane, Şalpazarı and Harşit valley, which is an important settlement, and it was planned to focus on these traces in the thesis. In the compilation studies carried out in the research triangle, these traces were determined as water cult, stone cult, ancestor cult, stamp and motif, game cult, animal and plant cult, bird language, and evaluated within the framework of Shamanism with other beliefs in the field. Regarding the water cult in the region, the beliefs about water in ancient Turkish beliefs are discussed. In the field research, folk beliefs and discourses related to water were compiled and information on legends was collected. In the stone cult section, detailed information was obtained about tombstones, niyaz stones, traces about the place visited related to the stone in terms of both Turkish beliefs and practices related to these beliefs. The origin information of the stamps and motifs encountered in all documents in the research triangle was tried to be given and the meanings of the motifs were interpreted. The colours used in the products classified according to their usage areas and their meanings are evaluated under a different heading within the section. The beliefs related to the implementation of death traditions in the research area, burial ceremonies and the elements taken into consideration afterwards were interpreted by comparing them with the burial ceremonies of the ancient Turks. In the study on the cult of ancestors, places such as tombs, hearths, graves of saints were the subject of the study. The cult of games was categorised as ceremonial games, dance type games, village spectacle games, children and adult games and evaluated in the light of the information obtained and compiled. Among the ceremonial games, rituals such as the 7th of May and Nowruz; in dance type games, horon, welcome, cranes and snake bar; in village spectacle games, Kalandar tradition and bear play; and in children's and adult games, dokuztaş, Kuşkuturum and dokuztaş games were discussed. Shamanic elements in these game types were interpreted. In the animal and plant cult, elements of beliefs about animals and plants in Shamanism are included, and folk beliefs and legends in the research triangle are evaluated in the context of ancient Turkish beliefs. In this subject, beliefs about birds in Shamanism and information about speaking bird language were included. Metaphor analyses of all the findings related to cults were made and metaphors in the use of language, ceremonial structure, traditions and practices related to beliefs were tried to be determined.
Benzer Tezler
- Musics of Harşit valley, Northeastern Turkey
Harşit vadisi müzikleri, Kuzeydoğu Türkiye
MUSTAFA KEMAL ÖZKUL
Doktora
İngilizce
2019
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE ŞİRİN ÖZGÜN TANIR
- Eski Gümüşhane (Süleymaniye Mahallesi) metropolitlik yapı topluluğu tarihsel gelişimi ve koruma önerisi
Historical development and conservation proposal of metropolitlik buildings in old Gumushane (Suleymaniye Neighborhood)
SEVİNÇ AKKOYUNLU GEÇKİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BANU ÇELEBİOĞLU
- Gümüşhane şehir coğrafyası
Urban geography of Gümüşhane
SERKAN DOĞANAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
CoğrafyaAtatürk ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. HAKKI YAZICI
- Harşit Vadisi ve Örümcek Ormanları'nın (Türkiye) Raphignathoidea (acarı) faunası
Raphignathoidea Fauna (Acari) of Harşit Valley and Örümcek Forests (Turkey)
SİBEL DİLKARAOĞLU
Doktora
Türkçe
2016
ZoolojiFırat ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN ERMAN
PROF. DR. SALİH DOĞAN
- Harşit vadisi'nin carabodıd akarları (Acari, oribatida, carabodidae) üzerine taksonomik araştırmalar
Taxonomic investigations on carabodid mites (Acari, Oribatida, Carabodidae) of the Harşit Valley
BÜŞRA ARIK