Abbâsî sarayında hadımlar ve kayneler (232-320/847-932)
Eunuchs and Qaynas in the Abbasid court (232-320/847-932)
- Tez No: 836568
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM HANÇABAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 402
Özet
Kölelik, dünya tarihinde olduğu gibi İslâm tarihinde de oldukça belirgin bir konuma ve kayda değer bir etkiye sahiptir. 3. (9) ve 4. (10) yüzyıllarda Abbâsî sarayında istihdam edilen ve saray köleliği içerisinde yer alan hadımlar ve kayneler (şarkıcı-şâire câriyeler), çok yönlü bir incelemenin konusu olmayı hak etmektedir. Zira Halife Mütevekkil (232-247/847-861) ve Halife Muktedir'in (295-320/908-932) hilâfet yıllarını kapsayan zaman diliminde hadımlar, saray içerisinde daha etkin bir şekilde istihdam edilmişlerdir. Kayneler ise Mütevekkil dönemi itibariyle ciddi bir yükselişe geçmiş, bununla birlikte Muktedir devrine gelindiğinde ise saray hayatındaki görünürlükleri azalmıştır. Her iki durumun oluşmasını sağlayan temel gerekçeler, metinde tartışma konusu edilmiştir. Hilâfet merkezi Bağdat'a, özelde hadım ve kaynelerin, genelde ise tüm kölelerin taşınması; esir alımı, hediye ve ticarî yollarla gerçekleştirilmiştir. Köle temininin bu üç temel unsuru, saraydaki köle varlığını şekillendirmiştir. Özellikle Mütevekkil ve Muktedir dönemlerinde bu varlık, belirgin bir sayıya ulaşmıştır. Söz konusu sayının artışı, onların dönem kaynaklarında da görünür olmasını sağlamıştır. Bu doğrultuda hadımlar, bedensel özellikleri nedeniyle kaynaklarda çeşitli eleştiri ve ayıplamaların konusu olmuşlar, bunun yanında ahlâkî ve duygusal karakterleri üzerinden tasvir edilmişlerdir. Onlar, halifeye olan yakınlıkları, saray içi ve dışıyla iletişimi sağlamaları, bürokratik girişimleri, üstlendikleri kurumsal vazifeleri ve meclislerdeki rolleriyle diğer kölelerden ayrılmaktadırlar. İcra ettikleri sanat bakımından toplumun üst tabakasına hitap eden kayneler de kaynaklarda olumlu ve olumsuz nitelemelerin odağında kalmışlar; sanat becerileri, etkileyicilikleri ve -bu etki kaynaklı- tehlikeli bir konum taşıdıkları yönünde metinlere kaydedilmişlerdir. Onlar, yoğun ve ciddi bir eğitim sürecinden geçmişler, üst tabakaya mensup olduklarını giyimlerinde de göstermişler, özellikle meclislerdeki rolleriyle saray içi varlıklarını pekiştirmişlerdir. Bu çalışma, Halife Mütevekkil'in halifeliğinin başlangıcından Halife Muktedir döneminin sonuna kadar olan süreçte saraydaki hadımların ve kaynelerin Abbâsî topraklarına getirilişini, dönem kaynaklarında nasıl aktarıldıklarını ve her iki kölelik türünün saray içi varlık biçimlerini incelemektedir.
Özet (Çeviri)
Slavery has held a significant place and made a noteworthy impact on Islamic and global history. During the 3rd (9th) and 4th (10th) centuries, the eunuchs and qaynas (singer-poet concubines) who served at the Abbasid court and were part of court slavery, warrant a comprehensive investigation. During the reigns of Caliph al-Mutawakkil (232-247/847-861) and Caliph al-Muqtadir (295-320/908-932), eunuchs were used more efficiently in the palace. The qaynas, on the other hand, began a serious rise in the period of Mutawakkil, but their visibility in the palace life decreased in the period of Muqtadir. The text discusses the reasons behind two situations. The transportation of eunuchs and qaynas, as well as all slaves, to Baghdad - the centre of the caliphate - was accomplished by buying slaves, giving gifts, and using commercial methods. These three key factors influenced the number of slaves present in the palace. Particularly during the reigns of Mutawakkil and Muqtadir, their presence grew substantially. This rise in numbers made them more noticeable in the sources of that era. In this respect eunuchs faced criticism and condemnation in historical sources due to their physical traits. However, they were also depicted by their moral and emotional traits. Compared to other slaves, they were close to the caliph, had communication skills both inside and outside the court, and performed administrative duties along with roles in assemblies. The qaynas were skilled artists who performed for the upper class. They received both positive and negative characterisations in historical sources. Sources noted their artistic abilities and impressiveness, but also highlighted their dangerous position. They received thorough education, demonstrated their membership in the upper class through their attire, and solidified their presence in the court, primarily through their participation in assemblies. This study examines the arrival of eunuchs and qaynas to Abbasid territories during the rule of Caliph al-Mutawakkil till the end of Caliph al-Muqtadir's reign. It also focuses on how they were depicted in historical sources, and the ways in which both types of slavery existed within the court.
Benzer Tezler
- Abbasî sarayında bir oportünist şair Ebû Dülâme(Ö.161)
An opportunist poet in abbasid palace Abu Dolama
SEDA CANTÜRÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. ŞENER ŞAHİN
- İlk Dönem Abbâsî sarayında mûsikî
Music in the Early Abbasid court
SELMAN BENLİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
MüzikUludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. ASIM YEDİYILDIZ
- تأثير الأتراك السياسي والأجتماعي في العصرين الأول والثاني في التاريخ العباسي (320-132/932-750)
İlk iki asrında Abbasi tarihinde Türklerin siyasi ve toplumsal etkileri 132-320/750-932
MURTAGA BARER KHUDHAIR AL-JUMAILI
- Osmanlı sarayında mûsikînin himâyesi (III. Selim ve II. Mahmud Dönemi)
The patronage of music in the ottoman palace (Selim III and Mahmud II Period)
SELMAN BENLİOĞLU
Doktora
Türkçe
2017
MüzikMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURİ ÖZCAN
- Abbasi halifeleri ile Selçuklu sultanları arasındaki ilişkiler
The relationship between the Abbasi Caliphs and Seljuqid Sultans
SELVER TEMİR
