Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde mimari bir öğe olarak galerilerin kullanımı
The use of galleries as an architectural element in architect Sinan's mosques in İstanbul
- Tez No: 837058
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 596
Özet
Mimar Sinan'ın eserleriyle ilgili çok sayıda araştırma ve akademik çalışmaların yapılmasına karşılık inşa ettiği camilerinde özel olarak tasarlanmış yapı elemanlarından olan galeriler kapsamlı biçimde incelenmemiştir. Bu nedenle Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde yer alan galeriler mimari özelliklerine göre tez kapsamında incelenmiş ve çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Galerilerin Mimar Sinan tarafından mimari bir öğe olarak kullanılmasındaki başarının açıklanmasına, özellikle de mimari özellikleri, tasarımları, kullanılan geleneksel yapı elemanları ve teknikleriyle farklılıklarının ortaya konulmasına çalışılmıştır. Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde çeşitli plan şemaları denenmiş, merkezi mekân anlayışına göre birbirinden farklı iç mekân tasarımları yapılmış, başarılı strüktür sistemleri kullanılmış, özgün cephe ve kütle biçimlenmeleri oluşturulmuştur. Bu yapılar birbirlerinin tekrarı olmamakla beraber tasarımlarına ve yapısal özelliklerine göre incelendiğinde kendi içlerinde ortak bir karakter göstermektedir. Mimar Sinan'ın İstanbul camilerindeki önemli yapı öğelerinin arasında yer alan galeriler ise iç mekan tasarımlarının çeşitlenmesinde, farklı plan şemaları oluşturmada, cephe ve kütle biçimlenmesinde, kütlede strüktürden kaynaklı bazı görsel sorunların çözümünde kullanılmıştır. Camilerin genel tasarımda da etkin biçimde kullanılan galeriler aynı zamanda Mimar Sinan'ın tasarım yeteneğini ve mimari becerisini üst düzeyde gösterdiği unsurlar arasındadır. Tez kapsamında Mimar Sinan'ın camilerden İstanbul'da yer alan ve özgünlüğü büyük ölçüde korunmuş galerileri bulunan 13 adet cami tespit edilmiştir. Galeriler, belirlenen camilerin iç ya da dış mekânında konumlanmalarına göre sınıflandırılmış, rölöveler ve fotoğrafların da yer aldığı bir katalog oluşturulmuştur. Hazırlanan katalogda incelenen her bir cami başlıca mimari özellikleriyle tekil olarak ele alınmış ve bu yapılarda yer alan galerilerin türleri, bulundukları duvarlar, süreklilikleri, caminin taşıyıcı sistemi ile ilişkilendirilmesi, girişleri ve kapladıkları alanlarıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Katalogda ayrıca iç mekan planlaması ve merkezi mekan anlayışına göre galerilerle ilgili değerlendirilmeler yapılmıştır. Bu çalışmalar sonrasında galerilerin mimari ve yapısal özelliklerine ilişkin incelemeler ve analizler yapılarak bazı tipolojiler oluşturulmuştur. Yapılan çeşitli incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda elde edilen veriler tez içerisinde altı bölümde ele alınmıştır. Giriş bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi tanımlanmış ve kullanılan kaynaklar açıklanmıştır. Mimar Sinan Dönemi camilerinde yer alan galerilerle ilgili daha önceki akademik çalışmaların değerlendirilmesi ise literatür araştırması başlığı altında ele alınmıştır. İncelenen camilerde galerilerle ilgili doğru kavramsal tanımlamalar yapılmasının gerekliliği vurgulanmıştır. İkinci bölümde Mimar Sinan öncesindeki bazı mimari dönemler içinde yer alan, 16. yüzyıl Osmanlı toprakları içinde ve yakın bölgelerde konumlanan yapılardaki galeri kullanımı incelenmiştir. İbadet işlevi taşıyan yapılar ağırlıklı olarak incelenmiş, Mimar Sinan'ın galeri kullanımında önceki mimari dönemlerin etkilerinin, kendisinin yaptığı yenilikler ve farklılıkların ortaya konulması amaçlanmıştır. Üçüncü bölümde Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinden galerisi olan 13 adet yapı çeşitli mimari özelliklerine göre kapsamlı biçimde incelenmiştir. Bu camilerdeki galeriler türlerine, bulundukları duvarlara, sürekliliklerine, caminin taşıyıcı sistemi ile ilişkilendirilmesine, girişlerine, iç mekan planlaması ve merkezi mekan anlayışına, yapı elemanlarına, kapladıkları alanlara, işlevlerine, tasarım özelliklerine ve görsel olarak mimariye etkilerine göre ele alınmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda elde edilen temel bilgilere kataloglarda da yer verilmiştir. Dördüncü bölümde Mimar Sinan Dönemi'nde İstanbul dışındaki camilerde yer alan galeriler incelenerek İstanbul'daki benzer örneklerle karşılaştırılmış, kapsamlı ve bütüncül bir çalışmayla galeri kullanımındaki genel özellikler saptanmıştır. Beşinci bölümde önceki kısımlarda yer alan tüm incelemelere göre Mimar Sinan'ın İstanbul camilerindeki galeri uygulamalarının genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Yapım tarihleri birbirlerine yakın olan bazı camilerdeki galerilerin benzer mimari özellikler gösterdiği tespit edilmiştir. Galeri uygulamalarında kendi içerisinde dört döneme ayrılan kronolojik bir gelişim ya da değişim süreci ortaya çıkarılmıştır. Altıncı bölümde galerilerle ilgili tüm incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda elde edilen temel bulgulara yer verilmiştir. Tez kapsamında yapılan çalışmalardan sağlanan veriler doğrultusunda ortaya çıkan sonuçlar açıklanmıştır. Bu çalışma sonucunda Mimar Sinan Dönemi Mimarisi'nde çok araştırılmamış bir konu olan galeriler çeşitli yönleriyle incelenmiş, galerilerin mimariye ve tasarıma etkileri açıklanmıştır. Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde galerilere özel bir önem verdiği ve galerileri mimari bir öğe olarak başarıyla kullandığı tespit edilmiştir. Galerilerin farklı plan, mekân ve kütle tasarımları oluşturmada etkin olarak kullanıldığı, yer aldıkları camilerin genel tasarım ve taşıyıcı sistemleriyle yoğun ilişkileri olduğu sonucuna varılmıştır. Mimar Sinan'ın kendinden önceki dönemlerdeki örneklerden farklılaşan galeri tasarımları yaptığı, bu tasarımlarla cami mimarisine bir yenilik kazandırdığı ve galeri kullanımında kendine özgü bir üslup oluşturduğu saptanmıştır. Galeriler hem bütüncül olarak, hem de yapı detaylarına göre ele alındığında Mimar Sinan'ın galeri kullanımında sürekli bir yenilik elde etme çabası içerisinde olduğu anlaşılmıştır. Buna karşılık yapım tarihleri birbirlerine yakın olan camilerindeki galerilerin mimari özelliklerine göre bazı benzerlikler gösterdiği saptanmış, galeri uygulamalarında kendi içerisinde dört döneme ayrılan kronolojik bir gelişim ya da değişim sürecinin bulunduğu tespit edilmiştir. İşlevleriyle ilgili olarak yapılan araştırmalar sonucunda galerilerin kadınlar için yapılmadığı tespit edilmiş ve bu mimari öğeleri kadınlar mahfili olarak değerlendirmenin yanlış olduğu ortaya konmuştur. Galerilerin tasarımında bazı işlevler göz önünde tutulmuş olsa bile mimari kaygının işlevin önünde yer aldığı saptanmıştır. Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde iç ve dış mekân galerilerini daha çok mimari öğeler olarak üst düzey tasarımları elde etmede bir araç olarak kullandığı anlaşılmıştır. Mimar Sinan galerileri etkin bir biçimde kullanarak cami mimarisine yeni bir üslup katmış ve bu üslup kendi döneminde genel olarak kabul görmüştür. Bu kabul sonucunda ise İstanbul dışında da çok sayıda galerili cami yapılmış ve İstanbul'da cami mimarisine getirilen yeni üslup ya da beğeni İstanbul dışına taşınmıştır. Mimar Sinan'ın Edirne Selimiye Camisi haricindeki İstanbul dışındaki camilerindeki galerilerin genel olarak İstanbul'daki örneklere göre biçim ve tasarım özelliklerinin daha sade olduğu saptanmıştır. Yapılan tüm çalışmalar sonucunda ise Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde yer alan galerileri mimari bir öğe olarak kullanmadaki yeteneği ve bu galerilerin daha önce ortaya konmamış çeşitli özellikleri açığa çıkarılmıştır.
Özet (Çeviri)
Despite the large number of researches and academic studies on the works of Architect Sinan, the galleries, which were specially designed building elements in his mosques, have not been extensively studied. For this reason, the galleries in the mosques of Architect Sinan in Istanbul are examined within the scope of the thesis according to their architectural features and various evaluations are made. It has been tried to explain the success in the use of galleries as an architectural element by Architect Sinan, especially to reveal their differences with their architectural features, designs, traditional building elements and techniques. Various plan schemes were tried in Architect Sinan's mosques in Istanbul, different interior space designs were made according to the central space conception, successful structural systems were used and original facade and mass formations were created. Although these structures are not a repetition of each other, when examined according to their designs and structural features, they show a common character among themselves. The galleries, which are among the important building elements of Architect Sinan's mosques in Istanbul, were used in diversifying interior designs, creating different plan schemes, shaping the facade and mass, and solving some visual problems in the mass caused by the structure. The galleries, which were used effectively in the general design of mosques, are also among the elements in which Architect Sinan demonstrated his design talent and his architectural skill at a high level. Within the scope of the thesis, Architect Sinan's 13 mosques in Istanbul with galleries whose originality has been preserved to a great extent are determined. The galleries in the determined buildings are classified according to their interior or exterior location; a catalogue including drawings and photographs is created. Each mosque in the prepared catalogue is examined individually with its main architectural features and information is given about the types of galleries in these structures, the walls they are located, their continuity, association with the structure of the mosque, their entrances and areas. In the catalogue, evaluations of the galleries are also made on the interior planning and the central space. After these studies, some typologies were formed by examining and analyzing the architectural and structural features of the galleries. The data obtained as a result of the examinations, evaluations and various studies are discussed in six chapters in the thesis. In the introduction, the aim, scope and method of the study are defined and the sources used are explained. The evaluation of previous academic studies on the galleries in the mosques of the Architect Sinan Period is discussed under the title of literature research. The necessity of making correct conceptual definitions about the galleries in the examined mosques is emphasized. In the second chapter, the use of galleries in buildings located in the 16th century Ottoman lands and nearby areas, which were built in some architectural periods before Architect Sinan, is examined. The buildings with the function of worship are mainly examined and it is aimed to explain the effects of the architectural periods before Architect Sinan on the use of galleries, and to reveal the innovations and the differences he made. In the third chapter, 13 mosques with galleries, among the buildings of Architect Sinan in Istanbul, are examined according to their various architectural features. The galleries in these mosques are examined according to their types, the walls which they were located, their continuity, their association with the structure of the mosque, their entrances, the interior planning and the central space, their building elements, their areas, their functions, their design features and their visual effects on architecture. The basic information obtained as a result of the examinations is also included in the catalogues. In the fourth chapter, the galleries in mosques outside of Istanbul during the Architect Sinan Period are examined and compared with similar examples in Istanbul, and the general characteristics of the use of galleries are determined with a comprehensive and holistic study. In the fifth chapter, a general evaluation of the galleries in Architect Sinan's Istanbul mosques is made according to all the studies in the previous parts. It is determined that the galleries in some mosques whose construction dates are close to each other show similar architectural features. A chronological development or change process, which is divided into four periods, is revealed in the galleries. In the sixth chapter, the basic data obtained as a result of all the examinations and evaluations related to the galleries are explained. The results obtained by the data, which is supplied from the studies of the thesis, are revealed. As a result of this study, the galleries in the Period of Architect Sinan, which are a subject that has not been researched much, are examined in various aspects and the effects of the galleries on architecture and design are explained. It is determined that Architect Sinan gave special importance to galleries in his mosques in Istanbul and successfully used the galleries as an architectural element. It is concluded that the galleries are used effectively to create different plan, space and mass designs, and that they have intense relations with the general design and structure of the mosques in which they are located. It is determined that Architect Sinan made gallery designs that differed from the examples in previous periods, brought an innovation to the mosque architecture with these designs and created a unique style in the use of galleries. When the galleries are considered both holistically and according to their structural details, it is understood that Architect Sinan was in an effort to achieve a continuous innovation in the use of galleries. On the other hand, it is determined that the galleries in the mosques with close construction dates show some similarities according to their architectural features and also it is determined that there is a chronological development or change process of galleries, which is divided into four periods. As a result of the researches on the galleries about their functions, it is determined that the galleries were not built for women and it is revealed that it is wrong to evaluate these architectural elements as women's gathering places (women mahfils). Even though some functions were taken into consideration in the design of the galleries, it is determined that the architectural concern took precedence over the function. It is determined that Architect Sinan used interior and exterior galleries in his mosques in Istanbul as architectural elements to obtain high-level designs, mostly. By using the galleries effectively, Architect Sinan created a new style in the mosque architecture and this style was generally accepted in his time. As a result of this acceptance, many mosques with galleries were built outside of Istanbul and the new style or appreciation brought to Istanbul's mosque architecture was also transferred out of Istanbul. It is determined that the galleries in Architect Sinan's mosques outside of Istanbul, with the exception of Edirne Selimiye Mosque, generally have simpler form and design features compared to the examples in Istanbul. In general, Architect Sinan's skill in using the galleries in his Istanbul mosques as an architectural element is demonstrated and various features of these galleries that have not been unnoticed before are revealed by this study.
Benzer Tezler
- İstanbul'daki Sinan camilerinde mekan ile serbest düşey taşıyıcılar arasındaki boyut ilişkisi
The Relationship between space and independent vertical load-bearers at Sinan's mosques in İstanbul
ŞÜKRÜ SÖNMEZER
- Osmanlı camilerinde iç mekan atmosferine aydınlatmanın etkisinin İstanbul'daki örnekleri üzerinden incelenmesi
An analysis of the effect of lighting in Ottoman mosques on the interior atmosphere through the examples in Istanbul
ESRA ÜNLÜTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİH SALBACAK
- İstanbul'daki Geç Dönem Osmanlı camilerinde giriş cepheleri (1703-1922)
Entrance facades of Late Period Ottoman mosques in Istanbul (1703-1922)
ELİF SÜLEYMANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA NALAN TÜRKMEN
- Mimar Sinan'ın İstanbul camilerinde açık alanlar ve sınırlayıcı öğeler
Open courtyards and surroundings of Architect Sinan's mosques in İstanbul
RAVDAĞ ASLI ARTAM ÖVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYGÜL AĞIR
- Mimar Koca Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde minber
The minbars of architect Big Sinan's Mosques in İstanbul
BÜLENT ORAL