Kaçar Devleti elçilik raporları tercüme, açıklama ve değerlendirme (1842-1851)
Translation, explanation and evaluation of Qajar State embassy reports (1842-1851)
- Tez No: 837786
- Danışmanlar: PROF. DR. DİNÇER KOÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 370
Özet
Türkistan coğrafyasının bir parçası olan ve Hârezm bölgesinin merkezinde yer alan Hive Hanlığı; Kaçar Devleti ile arasındaki siyasî ilişkiler münasebetiyle Kaçar elçileri tarafından kaleme alınan üst düzey devlet raporlarına konu olmuştur. Kaçar Devletinin gönderdiği bu elçilik heyetlerinin görevleri dâhilinde bulunan en önemli konulardan bir tanesi de Kaçar Devleti tarafından gelecekte yapılacak olan savaş ve seferler için keşif ve ön bilgilerin toplanmasıdır. Bir diğer yandan Türkistan ve Hanlıklarla ilgili çeşitli bilgi ve belgeler hem Osmanlı Devlet kayıtlarında hem de Çin, Rusya, Fransa ve İngiltere gibi Batılı devletlerin kayıtlarında bulunmaktadır. Biz ise bu çalışmamızda literatürde mevcut bilgilere ek olarak İran Devlet Arşivini inceleyerek Hive Hanlığıyla ilişkili olan raporların izini sürmeye çalıştık. Tezimizde inceleme konusu olarak birinci sırada yer alan rapor, Kaçar Şahı'nın Hive Hanlığına gönderdiği elçi Muhammed Ali Han Gafur tarafından“Ruzname-i Sefer-i Hârezm (1841)”ismiyle kaleme alınır. Bu raporu sahibi Muhammed Ali Han Gafur, Kaçar Şahı tarafından Hive Hanı'na gönderilmiştir. Elçinin gönderilme sebebi, özellikle iki devlet arasındaki sınır bölgelerinde kontrolün görece daha zayıf olduğu yol güzergâhlarında kervanların Türkmenler tarafından yağmalama ve adam kaçırma olaylarına hedef olması durumunun gerekli tedbirler alınarak sona erdirilmesi, esir alınan Türkmen ve diğer esirlerin Hive Hanı tarafından serbest bırakılarak iki devlet arasında dostluğun perçinlenmesidir. İkinci rapor olarak ele aldığımız Albay İsmail Mirpenc tarafından kaleme alınan“Esaret Hatıratı, Ruzname-i Sefer-i Hârezm ve Herat”adlı raporda Albay, Türkmenlere yenik düşerek Hive Hanlarının esaretine girmesini, Tahran Devletinin hiçbir çaba göstermemesi ve sonuçta kaçış planını anlatır. Albay, hicrî 1280 tarihînde yazdığı bu raporda, on senelik esaret sürecini, Türkmen, Özbek, Saruk ve Salur boylarının gelenek ve göreneklerini, devlet işlerinin işleyiş mekanizmalarını anlatır. Üçüncü ve son sırada incelediğimiz“Sefâretnâme-yi Hârezm: Rıza Kulu Han Hidayet”isimli önemli rapor, tarihçi, edip ve başelçi unvanıyla Türkistan coğrafyasına gönderilen Rıza Kulu Han tarafından yazılmıştır. Rıza Kulu bu Sefâretnâmede günlük olaylara ve coğrafi bilgilere ayrıntılarıyla yer vermiştir. Başelçi unvanıyla çıktığı bu yolculukta; mesafeler, dağlar, geçitler, su kuyuları, yolun durumu, köy ve şehirlerin özellikleri, boy beyleri, varsa şehirlerin geçmiş tarihleri gibi bilgileri Kaçar Devletinin siyasî ve askerî açıdan gelecekte ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla toplayarak bir araya getirmeye çok ciddi çaba göstermiştir. Muhammed Emin Han Özbek'le diplomatik görüşmede bulunan Rıza Kulu Han Hidayet, bu görüşme esnasında, Kaçarların askeri güçleri, yeni tahta çıkmış Kaçar Şahı, Feth Ali Şah ve Muhammed Şah'ın mukayesesi gibi konularda Han'ın yönelttiği soruları ve bu sorulara mukabil verdiği cevapları raporunda kayıt altına almıştır. Tezimizde; Kaçar Devlet Raporları olarak kaleme alınan iki Sefaretnâme ve bir adet hatırat kabilinden kabul edilebilecek“Esaret Hatıraları”isimli rapor, titiz bir çalışmayla Türkçeye çevrilmiştir. Ayrıca Raporlar ve dönemin tarihî kaynaklarından istifade edilerek 19. yüzyılın ortalarında Hive Hanlığı ve Kaçar Devleti'nin siyasî, ilişkilerini açıklanmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Khiva Khanate, which is a part of the Turkestan geography and located in the center of the Khwarezm region, has been the subject of high-level state reports written by Qajar ambassadors on the occasion of its political relations with the Qajar State. One of the most important issues within the duties of these embassy delegations sent by the Qajar State is the collection of reconnaissance and preliminary information for future wars and campaigns by the Qajar State. On the other hand, various informations and documents about Turkestan and the Khanates are found both in the Ottoman State records and in China as well as in the records of Western states such as Russia, France and England. In this study, in addition to the information available in the literature, we tried to trace the reports related to the Khiva Khanate by examining the Iranian State Archives. The report, which ranks first as the subject of examination in our thesis, was written by Muhammed Ali Khan Gafur, the envoy sent by the Qajar Shah to the Khiva Khanate, under the name“Ruzname-i Sefer-i Hârezm (1841)”. Muhammad Ali Khan Gafur, the envoy who wrote this report, was sent to Khiva Khan by the Qajar Shah. The reason for sending the ambassador was to take the necessary precautions to end the situation where caravans were the target of looting and kidnapping by the Turkmens, especially on the road routes where control was relatively weak in the border regions between the two states, and to strengthen the friendship between the two states by releasing the captured Turkmens and other captives by the Khan of Khiva. In the report titled“Captivity Memoirs, Ruzname-i Sefer-i Hârezm”and“Herat”written by Colonel İsmail Mirpenc, which we discussed as the second report, the Colonel describes how he was defeated by the Turkmens and taken into captivity by the Khiva Khans, how the Tehran State did not make any effort, and ultimately his escape plan. In this report, written in 1280 Hijri (İslamic Calender), the colonel describes the ten-year captivity process, the traditions and customs of the Turkmen, Uzbek, Saruk and Salur tribes, and the functioning mechanisms of state affairs. The important report named“Sefâretnâme-yi Hârezm: Rıza Kulu Han Hidayet”, which we examined as the third and last report, was written by Rıza Kulu Han, who was sent to Turkestan geography with the title of historian, literary man and chief ambassador. In this report, Rıza Kulu included daily events and geographical information in detail. In this journey he embarked on with the title of Chief Ambassador; he made a serious effort to collect and bring together information such as distances, mountains, passes, water wells, road conditions, characteristics of villages and cities, chieftains of tribes, and the past history of cities, if any, in order to meet the future political and military needs of the Qajar State. Rıza Kulu Han Hidayet who had a diplomatic meeting with Muhammet Emin Han Özbek, recorded the questions that were directed by the Khan on such subjects as the military power of Qajar State, the comparison between newly enthroned Shah of Qajar, Feth Ali Shah, and Muhammed Shah and his own answers to those questions. In our thesis, two (2) Sefâretnâmes and one (1) report called“Captivity Memories”, which can be considered as a memoir, were translated into Turkish with a meticulous work. In addition, by making use of the reports and historical sources of the period, the political relations of the Khiva Khanate and the Qajar State in the mid-19th century were tried to be explained.
Benzer Tezler
- XIX. yüzyılın ikinci yarısında Çukurova'da pamuk üretimi: 1850 - 1900
Cotton cultivation / production in Çukurova in the 2nd half of the 19th century
BAYRAM EVİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
TarihKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TUĞRUL ÖZCAN
- Ruy Gonzalez Clavijo'nun Seyahatnamesi ve kritiği
Itinerary of Ruy Gonzalez Clavijo and it's analyse
EROL ÖZDEMİR
- James Porter'ın İstanbul Büyükelçiliği (1747-1762)
James Porter's Ambassadorship in Istanbul (1747-1762)
AHMET BÜYÜKAKSOY
- Sibirya'dan Çin'e gönderilen Rus elçisi İvan Petlin'in seyahatnamesi (1618-1619)
Travelogue of İvan Petlin, Russian ambassador sent from siberia to China (1618-1619)
SALİSE HİLAL ERGÜN
- Dağılma döneminde Osmanlı dış politikası
Ottoman foreign policy in the period of dissolution
ELİF YILDIRIM