Geri Dön

Otantisite inşası çerçevesinde Türkiye'de bağlama icrasının değişim süreci: Gelenek, icat, ihtilaf, ihya

The change process of bağlama performance practice in the context of authenticity construction: Tradition, invention, conflict, revival

PDF İndir

  1. Tez No: 840250
  2. Yazar: ERDEM ŞİMŞEK
  3. Danışmanlar: PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Müzik, Music
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 481

Özet

Bu tez çalışmasında, bağlama icrasında Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarından itibaren izleri sürülebilen ve özellikle 1940'lı yıllardan itibaren gözlemlenebilen değişim süreci konu edilmiş, belirtilen tarihten günümüze kadar uzanan zaman dilimine odaklanılarak, alan araştırması ve literatür taraması yoluyla değişim süreci analiz edilmiştir. Bu anlamda bağlamanın kayıt edilmiş icra tarihi, alan çalışmasında yapılan gözlemlerle birleştirilmiş ve bunlar alana ilişkin literatürle bağlantılı bir biçimde etnomüzikoloji disiplini içerisinde irdelenmiştir. Tez kapsamı, bağlama icrasında farklılaşma eğilimlerini ortaya çıkaran modern/kentli müzisyenlerin icralarıyla sınırlandırılmıştır.“Eğilim belirleyen usta icracılar”olarak nitelendirilen bu müzisyenler temel alınarak, değişim sürecinin doğası kavranmaya çalışılmıştır. Değişim sürecinin çok katmanlı yapısını anlatabilmek adına yeni bir kuramsal çerçeve önerilmiştir. Kavramsal nitelikli bir ilişkiler bütünü olan bu kuramsal çerçevede, müziksel değişim sürecinde birey ve yapı arasındaki ilişkisellik irdelenmiştir. Bu anlamda üslubun önemli bileşenleri olan tını ve tekniğin değişim sürecini anlamak kadar, bunlara ilişkin tercihlerin değişim sürecinin de sorgulanmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur. Bireysel tercihlerdeki değişimin, bireyin değişen habitusuna, dolayısıyla değişen toplumsal, ekonomik, ideolojik ve kültürel bağlamlara işaret ettiği vurgulanmıştır. Değişen bağlamlarda bireylerin farklı tercihlere yöneldiği, bu tercihlerin yeni değer yargılarıyla sınırları çizilmiş bir seçenekler kümesine dönüştüğü açıklanmıştır. Bu sınırların müzisyenlerin“otantik”olarak algıladığı seçeneklerin sınırları olduğuna dikkat çekilmiştir. Tını ve tekniğe ilişkin tercihlerin değişmesiyle oluşan yeni pratik ve buna ilişkin söylemin oluşma süreci ise yeni bir“otantisite inşası”olarak görülmüştür. Dolayısıyla bu tez kapsamında bağlama icrasının değişim süreci otantisite inşası çerçevesinde değerlendirilmiştir. Diğer yandan otantisite inşasının gerçekleşmesini sağlayan temel eğilimler olarak yenilik arayışı, öz arayışı ve korumacı tutumun ön plana çıktığı vurgulanmıştır. Tez kapsamındaki değişim sürecini ortaya çıkaran bağlamlar göz önünde bulundurularak mahalli, resmî, piyasa ve ihya olmak üzere dört temel otantisite kategorisi oluşturulmuştur. Bu kategoriler farklı tını ve tekniklerin“iyi”,“doğru”,“güzel”ve“işlevsel”kabul edildiği, yani farklı tercihlere dair otantisite söylemi ve eyleminin geliştirildiği üslup grupları olarak ele alınmış ve bunlar geçişken sınırları olan kesişim kümeleri şeklinde kurgulanmıştır. Ayrıca bu otantisite kategorilerinin oluşumu birer süreç olarak görülmüş ve gelenekle kurdukları ilişki göz önünde bulundurularak bu süreçler gelenek, geleneğin icadı, gelenekle ihtilaf ve geleneğin ihyası olarak kavramsallaştırılmıştır. Bu çerçevede öncelikle değişimden öncesini ortaya koymak adına, tarihsel verilerden yola çıkılarak gelenek irdelenmiş ve tanımlanabilir bir başlangıç noktasına işaret eden mahalli otantisite açıklanmıştır. Bu anlamda Anadolu'da yaklaşık 3500 yıllık bir geçmişi olan bağlama tipli çalgıların, icra bakımından benzerlik ve farklılık ekseninde kavranabilecek görkemli bir çeşitliğe sahip olduğu gösterilmiştir. Tını ve teknik bakımdan gelenekteki bu çeşitliliğin göstergesi olarak, çalgının fiziksel özelliklerindeki (boy, form vb.) farklılıkların ve çeşitli düzen/tel kombinasyonları kullanılmasının altı çizilmiştir. Resmî otantisite kategorisinde ise devletin resmî ideolojisiyle uyumlu ulusal kültür ve müzik alanlarındaki söyleminin, geleneğin icadı yoluyla kurumsallaşması ve bunun bağlama icrasına yansımaları irdelenmiştir. Bu anlamda özellikle Radyo'da Yurttan Sesler Topluluğu ile ortaya çıkan birlikte çalma pratiği ile birlikte bağlama icrasında yaşanan değişimler incelenmiştir. Çalgı boyu, formu, tel düzeni, akort, perde dizgesi gibi konulardaki uzlaşma ve standartlaşma arayışlarına dikkat çekilmiştir. Ayrıca ulusal halk müziğinde yerelin temsili ve hafıza araçları olarak yöresel tezene tavırlarının kullanılma biçimi üzerinde durulmuştur. Diğer yandan bütün bir ulusal repertuvarı bağlama ile icra eden yeni/modern bir müzisyen kimliğinin ortaya çıktığı ifade edilmiştir. Ayrıca resmî otantisitede tercihlerin korumacı tutum ve yenilik arayışı ekseninde şekillendiği vurgulanmıştır. Piyasa otantisitesi kategorisinde, 1950'li yıllardan itibaren değişen bağlam içinde, ticari bir nitelikle çok daha fazla ilişki kurmaya başlayan bağlamanın dâhil olduğu yeni alan incelenmiştir. Bu tezde piyasa olarak çerçevelenmeye çalışılan bu alanda farklı bir eylem ve söylem geliştiği, böylece yeni bir otantisite inşası gerçekleştiği gösterilmiştir. Piyasa otantisitesi, kentli icra mekânlarında ve kayıt endüstrisinde görünürlük kazanan bağlama icra üslupları ile ilgili ayırt edici bir pratik ve söylem biçimi olarak kavramsallaştırılmıştır. Bahsi geçen ayırt edicilik, büyük ölçüde daha önceki otantisite kategorileri ile oluşturduğu karşıtlıklara dayandığı belirtilmiştir. Dolayısıyla piyasa alanının gelenekle ihtilaflı bir alan olarak geliştiği ve bu otantisitede öne çıkan serbestlik söyleminin de bu ihtilaf eşliğinde inşa edildiği vurgulanmıştır. Bu süreçte piyasada gelişen“serbest çalışmalar”söylemi üzerinde durulmuştur. Ayrıca piyasada gelişen ihtiyaçlar ve yenilik arayışının etkisiyle ortaya çıkan elektro bağlama icrası başta olmak üzere, sahne ve stüdyo ilişkisinde değişen pratikler üzerinde durulmuştur. İhya otantisitesi kategorisinde, 1980'li yıllardan itibaren gelişen, merkezinde Alevi müziğinin olduğu bir halk müziği ihyası süreci yaşandığı gösterilmiş ve bu sürecin bağlama icrasına etkileri irdelenmiştir. Alevi kültürel kimliğinin ve onun önemli bir bileşeni olan Alevi müziğinin yaşadığı farklılaşmanın, bu değişim sürecinin en önemli dinamiği olduğu vurgulanmıştır. Bağlama icrasını etkileyen girift bir süreç olarak Alevi/Halk müziği ihyası sürecinde öz arayışı ve yenilik arayışı ekseninde yaşanan değişimler, kısa saplı bağlama ve bağlama düzeninin ihyası, şelpenin ihyası, eski çalgıların (dede sazı, kopuz, iki telli) ihyası ve Abdal sazının ihyası olmak üzere dört ana eksende ortaya konmuştur. Ayrıca bu süreçte ihya otantisitesinin çekim alanında mikro-otantisitelerin oluşum süreçleri irdelenmiş ve ihya otantisinden kopuş sürecinde geleneklerötesi bir bağlamda, yenilik arayışının baskın olduğu yeni bir otantisite inşasının şekillendiğine işaret edilmiştir.

Özet (Çeviri)

In this thesis, the process of change in baglama performance, which can be traced from the foundation years of the Republic of Turkey and can be observed especially since the 1940s, is discussed, and the change process is analyzed through fieldwork and literature review, focusing on the time period from the specified date to the present. In this sense, the recorded performance history of the bağlama was combined with the observations made in the fieldwork, and these were examined in the discipline of ethnomusicology in connection with the literature on the field. The scope of the thesis is limited to the performances of modern/urban musicians who reveal the differentiation tendencies in baglama performance. Based on these musicians, who are described as trendsetter master performers, the nature of the change process has been tried to be comprehended. A new theoretical framework has been proposed in order to explain the multi-layered structure of the change process. In this theoretical framework, which is a set of conceptual relations, the relation between the individual and the structure in the musical change process has been examined. In this sense, the necessity of questioning the change process of the preferences related to these, as well as understanding the change process of timbre and technique, which are important components of the style, is emphasized. It has been emphasized that the change in individual preferences points to the changing habitus of the individual, and thus to the changing social, economic, ideological and cultural contexts. It has been explained that individuals turn to different preferences in changing contexts, and these preferences turn into a set of options whose boundaries are drawn with new value judgments. It has been pointed out that these limits are the limits of the options that musicians perceive as authentic. The new practice and the process of formation of the discourse related to it, which is formed by the change of preferences regarding timbre and technique, has been seen as a new authenticity construction process. Therefore, within the scope of this thesis, the change process of bağlama performance has been evaluated within the framework of authenticity construction. On the other hand, it was emphasized that the search for novelty, the search for self and conservative attitude came to the fore as the main tendencies that revealed the building of authenticity. Considering the contexts that reveal the process of change within the scope of the thesis, four basic authenticity categories were created: local, official, market, and revival. These categories were considered as stylistic groups in which different timbres and techniques are accepted as good, correct, beautiful, functional, that is, authenticity discourse and practice regarding different preferences were developed, and these were constructed as intersection clusters with transitive boundaries. In addition, the formation of these authenticity categories was seen as a process and considering the relationship they established with tradition, these processes were conceptualized as tradition, invention of tradition, conflict with tradition and revival of tradition. In this framework, first of all, in order to reveal the period before the change, tradition was examined based on historical data; and local authenticity, which points to an identifiable starting point, was explained. In this sense, it has been shown that bağlama-type instruments, which have a history of approximately 3500 years in Anatolia, have a magnificent variety that can be understood in terms of similarity and difference in performance practice. As an indication of this diversity in the tradition in terms of timbre and technique, the differences in the physical characteristics of the instrument (length, form, etc.) and the use of various tunings/string combinations are underlined. In the category of official authenticity, the institutionalization of the state's discourse in the fields of national culture and music, which is compatible with the official ideology, through the invention of tradition, and its reflections on the bağlama performance practice have been examined. In this sense, the effects of the practice of performing with a group, which emerged with the Yurttan Sesler Ensemble in Radio, on the bağlama performance, were examined. Attention has been drawn to the search for standardization on issues such as instrument size, form, string combinations, tuning, and fret systems. In addition, the usage of the local plectrum techniques as the representation of the local in national folk music and as memory tools, were emphasized. Moreover, it has been stated that a new/modern musician identity has emerged, performing a whole national repertoire with bağlama. In addition, it has been emphasized that the choices in official authenticity are shaped on the axis of conservative attitude and the search for novelty. In the category of market authenticity, the new field, in which the bağlama started to associate with a more commercial value in the changing context since the 1950s, is examined. It is shown that a different practice and discourse has developed in this field, which is tried to be framed as a market in this thesis, and thus a new authenticity is built. Market authenticity is conceptualized as a distinctive form of practice and discourse related to the bağlama performance styles that have become visible in urban performance venues and the recording industry. It has been stated that the mentioned distinctiveness is largely based on the contrasts it creates with previous authenticity categories. Therefore, it has been emphasized that the market field has developed as a field in conflict with tradition and the discourse of freeness, which stands out in this category, was also built with this conflict. The discourse of free works, which was developed in the market field was examined. In addition, the changing practices in the relationship between the stage and the studio, especially the electro bağlama performance, which emerged with the effects of the developing needs and the search for novelty in the market, were emphasized. In the category of revival authenticity, it has been shown that there has been a folk music revival process, which has been developing since the 1980s, with Alevi music revival at its center; and the effects of this process on bağlama performance have been examined. It has been emphasized that the change of Alevi cultural identity and Alevi music, which is an important component of it, is the most important dynamic of this change process. In the process of Alevi/Folk music revival, which is an intricate process affecting bağlama performance, the changes, in the axis of the search for self and the search for novelty, have been revealed in four main axes: Revival of short-necked bağlama and bağlama tuning, revival of şelpe, revival of old instruments (dede sazı, kopuz, iki telli), revival of Abdal sazı. In addition, the formation processes of different micro-authenticities in the cultural climate created by the revival authenticity were examined. Also it has been pointed out that while breaking away from the revival authenticity a new authenticity construction process is being shaped in a transtraditional context, in which the tendency of the search for novelty is dominant.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    326697

    Cultural memory, identity and music: Armenians of Turkey

    Kültürel bellek, kimlik ve müzik: Türkiye Ermenileri

    BURCU YILDIZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2012

    Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik Üniversitesi

    Müzik Ana Bilim Dalı

    PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU

    DOÇ. DR. ROBERT REIGLE

  2. Tez No

    320474

    Geçmişin yeniden inşası: Günümüz cremona keman yapımcılığında otantisite ve mesleki örgütlenme

    Reconstruction the past: Authenticity and professional organization in contemporary violin making in cremona

    MURAT KÜÇÜKEBE

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Ağaç İşleriEge Üniversitesi

    Temel Bilimler Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. F. REYHAN ALTINAY

  3. Tez No

    488580

    Geleneksel otantisite bağlamında Ordu İli Akkuş İlçesi Akpınar Köyü doğum, evlenme, ölüm âdetleri ve halk müziği pratikleri

    Birth, marriage and death customs and folk music practices in Ordu Province Akkuş District Akpinar village within the context of traditional authenticity

    SAVAŞ ÖZTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Halk Bilimi (Folklor)Ondokuz Mayıs Üniversitesi

    Piyano Ana Sanat Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA ONER UZUN

  4. Tez No

    661039

    Nostalji ve otantisite bağlamında tarihi mekânların dönüşümü: Kayseri örneği

    Transformation of historical spaces in the context of nostalgia and authenticity: Example of Kayseri

    ABDURRAHMAN ÇAM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    SosyolojiErciyes Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ OLTAN EVCİMEN

  5. Tez No

    380752

    Kazuo Ishiguro'a problematics of authenticity and experience

    Kazuo Ishiguro'da otantisite ve deneyim sorunsalı

    ZEYNEP ARIKAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2014

    İngiliz Dili ve Edebiyatıİstanbul Bilgi Üniversitesi

    Kültürel İncelemeler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATMA JALE PARLA

Geri Dön