Mehmed Hâlis b. Ahmed Tosyevî'nin Kıstâsu'd-Devrân ve Mir'âtü'l-Cenân fî Muhâvereti'l-İnsân ma'a Ecnâsi'l-Hayvân adlı eseri (İnceleme-metin)
Mehmed Hâlis b. Ahmed Tosyevî's Kıstâsu'd-Devran ve Mir'âtü'l-Cenân fî Muhâvereti'l-İnsân ma'a Ecnâsi'l-Hayvân (Review-text)
- Tez No: 846860
- Danışmanlar: PROF. DR. SADIK YAZAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Mehmed Hâlis Tosyevî, Kıstâsu'd-Devrân, İhvânu's-Safâ, Osmanlı Tercüme Geleneği, Diliçi Çeviri, Mehmed Hālis Tosyevī, Kıstāṣ al-Dawrān, Ikhwān al-Safā, Ottoman Translation Tradition, Intralingual Translation
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 506
Özet
Bu çalışmada temel olarak 19. yy müelliflerinden Mehmed Hâlis b. Ahmed b. İsmâil Tosyevî (ö.1828 sonrası)'ye aidiyeti tespit edilen Kıstâsu'd-Devrân ve Mir'âtü'l-Cenân fî Muhâverati'l-İnsân ma'a Ecnâsi'l-Hayvân adlı tercüme eserin neşir ve incelemesine yer verilmiştir. Mehmed Hâlis b. Ahmed Tosyevî'nin bu metni, İslam bilimler ansiklopedisi olarak bilinen İhvânu's-Safâ Risaleleri'nin yirmi sekizincisi olan (Mine'l-cismāniyyāti'ṭ-ṭabī'iyyāti fī keyfiyyeti tekvīni'l-ḥayvānāt) Hayvanlar Risalesi'ni kaynak alarak yazılmıştır. Bu risale, insan ve hayvanların diyaloglarından oluşan ve her iki tarafın birbirlerine karşı üstünlük iddiasıyla gelişen felsefî ve ahlâkî bir münâzaradan oluşmaktadır. Felsefî, ahlâkî ve dinî açılardan meseleleri düşündürücü biçimlerde ele alan, aklî ve naklî deliller ile de zımnen öğretici bir hüviyeti bulunan bu metin, içerisinde hayvanların yaşam biçimleri ve özellikleri başta olmak üzere insan ve cin topluluklarının tarihine dair bilgileri ve bu canlıların hayat merhalelerindeki hikmetleri de içermesi bakımından oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. Bu risale, 16. yüzyılda Lâmi'î Çelebi tarafından da Şerefü'l-İnsân adı ile manzum-mensur karışık bir biçimde tercüme edilmiştir. Gerek Arapça kaynak metni gerekse Şerefü'l-İnsân'ı gördüğünü bizzat beyan eden Tosyevî, Lâmi'î Çelebi'nin tercüme yöntemini eleştirmiş, müellif metninde ise ehli sünnet dışı bazı meselelerin düzeltilmesi gerektiğini söylemiş, tercümesini bu doğrultuda oluşturarak izlediği yöntemler hakkında da bazı bilgiler vermiştir. Çalışmanın birincil amacı, mezkûr metnin mümkün mertebe bilimsel bir çeviri yazım metnini inşa etmek; daha sonra da eseri Osmanlı tercüme geleneği içerisinde konumlandırmaktır. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın giriş bölümünde bu tercümeye kaynaklık eden İhvânu's-Safâ Risaleleri ve Lâmi'î'nin Şerefü'l-İnsân adlı tercümesi ana hatlarıyla tanıtılmıştır. Birinci bölümde, Tosyevî'nin müstensih kimliği de dikkate alınarak biyografisine yer verilmiş, yazmış olduğu eserler tanıtılıp Kıstâsu'd-Devrân ile ilgili genel bilgilere değinilmiştir. İkinci bölümde Mehmed Hâlis b. Ahmed Tosyevî'nin bir mütercim olarak metninde yapmış olduğu tasarrufları mikrodüzeyde mukayese örnekleriyle incelenerek tercümenin kaynak metinlerle ilişkisine değinilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölüm ise metnin transkripsiyonlu neşrini ihtivâ etmektedir.
Özet (Çeviri)
This study mainly focuses on the critical edition and analysis of a translated work titled Kıstāṣ al-Dawrān wa Mir'āt al-Janān fī Muhāverati'l-Insān ma'a Ajnāsi'l-Haywān, which was identified as belonging to Mehmed Hālis b. Ahmad b. Ismā'il Tosyawī (d.after 1828), one of the 19th-century authors. This text by Mehmed Hālis b. Aḥmad Tosyevī is based on the Treatise on Animals (Mine'l-jismāniyyāti'ṭ- ṭabī'iyyāti fī keyfiyyeti tekwīni'l-ḥayvānāt), the twenty-first of the Risalas of Ikhwān al-Safā, known as the encyclopedia of Islamic sciences. This treatise consists of a philosophical and ethical debate between humans and animals, in which each side claims superiority over the other. This text, which deals with philosophical, ethical, and religious issues in thought-provoking ways and is tacitly instructive with rational and divine proofs, has a wealthy content as it includes information about the lifestyles and characteristics of animals, the history of human and jinn communities, and the wisdom of the life stages of these creatures. This treatise was translated by Lâmi'î Çelebi in the 16th century under the title Şerefü'l-İnsân in a mixed verse and prose form. Tosyawī, who personally declared that he had seen both the Arabic source text and Şerefü'l-İnsân, criticized Lâmi'î Çelebi's translation method, stated that some issues in the source text (Ihwân al-Safâ) that are outside the Ahl al-Sunnah should be corrected, and gave some information about the methods he followed by creating his translation in this direction. The study's primary aim is to construct an academic critical edition of the text mentioned above and then situate it within the Ottoman translation tradition. In the first part of the study, which consists of four main chapters, the Ikhwān al- Safā's treatises and Lāmi'ī's translation titled Şeref al-Insān are introduced in outline. In the second part, Tosyawī's biography is given by taking into account his identity as a copier (mustansih), his works are introduced, and a general review of Kıstāsu'd-Dawrān is given. In the third chapter, Mehmed Hālis b. Aḥmad Tosyawī's practices in his text as a translator are analyzed with examples of micro-level comparative analysis, and the relationship of the translation with the source texts is mentioned. The fourth chapter contains the critical edition of the text.
Benzer Tezler
- El-muktedab ile beş nahiv kitabının sistem açısından mukayesesi
System comparison of al-muktadab and fi̇ve syntax books
KADER DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL DEMİR
- Ahmed b. Hanbel'in hadis anlayışı ve müsned
Thought of Ahmad b. Hanbel on hadis and müsned
ARİF ALKAN
Doktora
Türkçe
1997
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMED S. HATİPOĞLU
- Mehmed bin Pûlâd'ın ?Terceme-i Yûsuf u Züleyhâ? adlı eserinin ses ve biçim yapısı
Voice and shape structure of Mehmed bin P?lad?s wok of art named ?Terceme-i ?Y?suf u Züleyh??
MEHTAP ALPER
Doktora
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. SALİH DEMİRBİLEK
- Kur'ân kıssalarının tefsirinde Arâisü'l-Kur'ân örneği
An example of 'Arâisü'l-Kur'ân' in the exegesis of Quranic narratives
EMRULLAH TOPRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KILIÇARSLAN
- Kemalpaşazâde'nin Risâle-i Münîra isimli eserindeki hadislerin tahric ve değerlendirmesi
Hadith narrates and evaluation of the Risâle-i Kemal Pashazade's named Munira work
HAKAN TAHTACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALAT SAKALLI