Toplum-5.0 ile birlikte e-ticarete yapay zekâ etiği açısından bakış: Çerçeve, ihlaller ve çözüm önerileri
A perspective on e-commerce with society 5.0 from the view of artificial intelligence ethics: Framework, violations and solution suggestions
- Tez No: 852041
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ONUR DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Etik, Toplum-5.0, E-ticaret, İhlaller, Çözümler, Artificial Intelligence, Ethics, Society-5.0, E-commerce, Violations, Solutions
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Elektronik Ticaret Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 215
Özet
Yapay zekâ sistemleri, son yıllarda insan hayatının hemen hemen her noktasına temas etmektedir. Yapay zekâ kadar olmasa da“Toplum-5.0”ve“E-Ticaret”kavramları da global sahnede yerlerini almaktadır. İlgili kavramlar ile sıkı sıkıya ilişkili olan yapay zekâ algoritmaları, hem Toplum-5.0 adıyla insan odaklı teknolojik toplum felsefesi hem de dijital temelli e-ticaret platformları için kilit rol oynamaktadır. Bu bağlamda, Toplum-5.0 ve e-ticaret kavramları için önemli hale gelen yapay zekâ uygulamalarının toplumsal yarar açısından mercek altına alınması ve öngörülen faydaları kadar zararlarının da değerlendirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı; yapay zekâ algoritmalarının, bırakacağı olası etik dışı izlere odaklanarak literatür ve saha incelemesi yapmak, etik ihlali ile farkındalığını sorgulamak ve ihtimal dahilindeki yapay zekâ etiği ihlaline dair sorumlu bir bilinç yaratacak çözüm önerileri sunmaktır. Söz konusu bu amaç doğrultusunda, alanında uzman kişilerden, yapay zekâ başta olmak üzere Toplum-5.0 ve e-ticaret kavramlarının tanımı, olası gelecek varyasyonları, birbirleri ve etik ihlal ile olan ilişkileri ve farkındalık boyutları hakkında değerlendirmeleri alınmıştır. Bu kavramların uzmanlar tarafından nasıl algılandığı ve kavramlar arası ilişkilerin ortaya konması da çalışmanın diğer amaçları arasında sayılabilir. Ayrıca uzmanlardan, yapay zekâ etik ihlal bilincinin seviyesine dair fikirlerinin yanı sıra tez çalışmasının asıl amacı olan ihlallere karşı alınacak tedbirler ile çözüm önerileri de istenmiştir. Nitel analiz yoluyla toplanan söz konusu verilerden elde edilen bulgular, bir kavramsal çerçeve ile özetlenmiştir. Genel olarak, söz konusu kavramların giderek bilinir hale geldiği ancak Toplum-5.0 kavramının yeteri derecede olgunluğa ulaşmadığı, üç olgunun birbiri ile sıkı bir ilişki içerisinde bulunurken etik ihlal farkındalığının çoğunlukla düşük seviyelerde seyrettiği elde edilen bulgular arasındadır. Ayrıca; geleceğe dair beklentiler konusunda, uzmanların olumlu ve olumsuz bakış açılarıyla ikiye ayrıldığı görülürken tez çalışmasının asıl ulaşmak istediği çözüm önerilerinin, uzmanların hepsini aynı çatı altında topladığı fark edilmiştir. Özellikle kişisel mahremiyet, hak, hukuk, adalet ile gizlilik ve güvenlik noktalarında öncelikli olarak eğitim olanaklarının ve kamuoyu bilincinin arttırılması, tüm uzmanların önemle altını çizdiği çözümler olarak ortaya çıkmıştır. Kurumların iş birliği ile yasal düzenlemelerin ve bağımsız denetimlerin gerekliliği, sosyal medya vb. platformlar üzerinden etik ihlal farkındalığı yaratılarak bilinç uyandıracak tüm çalışmaların önemine de vurgu yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Artificial intelligence systems have touched almost every aspect of human life in recent years. Although not as much as artificial intelligence, the concepts of“Society-5.0”and“E-Commerce”also take their place on the global stage. Artificial intelligence algorithms, which are closely related to the relevant concepts, play a key role in both the human-oriented technological society philosophy called Society-5.0 and digital-based e-commerce platforms. In this context, there is a need to examine artificial intelligence applications, which have become important for the concepts of Society 5.0 and e-commerce, in terms of social benefit and to evaluate their harms as well as their anticipated benefits. The purpose of this study is to conduct literature and field research by focusing on the possible unethical traces left by artificial intelligence algorithms, to question ethical violations and awareness and to offer solutions that will create responsible awareness about possible artificial intelligence ethics violations. For this purpose, evaluations were received from experts in the field about the definition of Society-5.0 and e-commerce concepts, especially artificial intelligence, their possible future variations, their relationships with each other and ethical violations, and their awareness dimensions. Other aims of the study include revealing how these concepts are perceived by experts and the relationships between concepts. In addition, experts were asked for their opinions on the level of artificial intelligence ethical violation awareness, as well as suggestions for measures and solutions to be taken against violations which is the main purpose of the related thesis study. The findings obtained from the data collected through qualitative analysis were summarized with a conceptual framework. In general, it is among the findings that the concepts in question are becoming increasingly known, but the concept of Society-5.0 has not reached sufficient maturity, and while the three phenomena are closely related to each other, awareness of ethical violations is mostly at low levels. Moreover; while it was seen that the experts were divided into two with positive and negative perspectives regarding the expectations for the future, it was seen that the solution suggestions that the thesis study really wanted to achieve brought all the experts under the same roof. Increasing educational opportunities and public awareness, especially in terms of personal privacy, rights, law, justice, confidentiality and security, have emerged as solutions that all experts emphasize. The necessity of legal regulations and independent audits with the cooperation of institutions, social media, etc., the importance of all studies that will raise awareness of ethical violations through platforms was also emphasized.
Benzer Tezler
- E-ticaret sitelerine yapılan tüketici yorumlarının yapay zeka yöntemleri ile değerlendirilmesi
Evaluation of consumer comments made on e-commerce websites by artificial intelligence
ÖZGE CÖMERT
Doktora
Türkçe
2024
Bilim ve TeknolojiFırat ÜniversitesiTeknoloji ve Bilgi Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURCAN YÜCEL
- Borsa İstanbul'da işlem gören sanayi işletmelerinin finansal başarısızlıklarının öngörülmesi: 2007-2019
Predicting financial failures of industrial companies listed in Borsa Istanbul: 2007-2019
HASAN DEMİRHAN
- La proposition D'Un modéle de direction et de l'organisation pour le secteur de sous industrie de l'automobile Turque
Türk otomotiv yan sanayi için yönetim ve organizasyon modeli önerisi
SERKAN ANDI
Yüksek Lisans
Fransızca
2004
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiGalatasaray ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ETHEM TOLGA
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE