Melheme-i Cedid (Metin-dizin sözlük)
Melheme-i Cedid (Text-index dictionary)
- Tez No: 852230
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELİM ÖNLER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Astroloji, Melheme-i Cedid, Astronomi, Türkler, Astrology, Melheme-i Cedid, Astronomy, Turks
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Haliç Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
İnsanlığın var oluşundan beri hemen hemen her kültür; geleceği bilinir, belirsizliği belli kılmak istemiştir. Merak duygusunun beslediği bu arzu, ilk çağlarda fiziksel çevremizde gerçekleşen, çoğu zaman korkutucu kimi zaman da şaşırtıcı ama bir rutin haline gelen durumlardan bir sonuç elde etmeye dönük olmuştur. Ne var ki her kültür, aynı fiziksel doğa aktivitelerini farklı yorumlamış, gerçekleşen doğa durumlarından gelecek ile ilgili, sosyal yaşam ile ilgili farklı çıkarımlarda bulunmuştur. Bu yüzden astronomi ve astrolojinin -ilk dönem kültürlerinin doğayı yorumlama bakımından ortak bir anlayış sergileyemedikleri için- bir bilim olarak da değer görmesi uzun bir süre mümkün olmamıştır. Uzun çağlar diyebileceğimiz dönemler boyunca da insanoğlu, çevresinde gerçekleşen olayları faydalı veya zararlı olarak adlandırıp zararlı olandan uzak durarak varlığını sürdürme çabası içinde olmuştur. Zaman içinde bu çaba, gözlemlediklerini bir sebep-sonuç bağı ile sistematik hale getirmelerine, böylece aynı sebeplerin aynı sonuçları doğuracağı düşüncesi ile belli iz ve işaretlerden genel yargılara gitmelerine neden olmuştur. Çünkü yaşanılan dünyadaki doğa hatta sosyal olaylar bize gelecekle ilgili birtakım bilgileri yorumlamamamıza yarayan işaretler yani ipuçları vermektedir. Bu ipuçlarından yola çıkarak bilinmeyenin kıyılarında dolaşmak, hem bu alanla ilgilenen kişileri olağanüstü varlık, kutsal ve bir o kadar da büyülü, üstün insan konumuna getirmiş hem de bu bilinmeyeni bilme dürtüsü ile hareket eden kişilere garip hazlar yaşatmıştır. Her toplum içinde hemen hemen her zaman bu türden kişiler, kişilikler ortaya çıkmış, zaman içinde de bu kişiler ayrıcalıklı konumlara oturtulmuştur. Göklerden, aydan, güneşten, yıldızdan dolasıyla da üstün bir varlıktan yani yaratıdan gönderilenleri en iyi bilen ve aktaran kişiler olarak değer görmüştür. Bu çalışmada da Türklerin; yıldızların hareketlerine, gök cisimlerinin konumlarına, doğa olaylarının oluşma biçimlerine bakarak topladığı iz ve işaretlerden hareketle fertlerin karakter yapısını adlandırmada, siyasal ve toplumsal olayları tahmin edebilme gücünü elde edebilmede astronomi ve astrolojiden nasıl yararlandıkları aktarılmaya çalışılacak. Kendi kaderlerini yani geleceğini tahmin edebilme güdüsü ile hareket eden Türklerin olandan hareketle olacağı bilme gayreti ile nesne ve durumlara yeni kavramlar bularak Türk dilinin söz varlığını geliştirdiği gözden kaçırılmaması gereken unsurdur. Bu doğrultuda metnin çevirisi yapılarak astronomi ve astroloji ile ilgili söz varlığı ortaya çıkarılmaya, oluşturulan dizin ile de Türk dilinin tarihsel sözlüğüne katkı sağlanmaya çalışılmış böylelikle hem Türk dili hem de tarih ve coğrafya gibi sosyal alanlarda çalışma yürüten araştırmacılara katkı sağlama amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Since the dawn of humanity, nearly every culture has harbored a desire to predict the future and reduce uncertainty, driven by the curiosity within us. This desire, nurtured by curiosity, initially focused on deriving outcomes from routine yet often intimidating or astonishing events occurring in our physical environment during ancient times. However, each culture interpreted the same physical natural events differently, leading to different conclusions about the future and social life based on observed natural phenomena. As a result, astronomy and astrology did not receive recognition as sciences for a long time because early cultures did not share a common understanding when it came to interpreting nature. Throughout what we can refer to as long ages, humans have strived to survive by categorizing events in their surroundings as either beneficial or harmful, thus avoiding the harmful ones. Over time, this endeavor led them to systematically organize their observations into a cause-and-effect relationship, driven by the belief that the same causes would yield the same results, resulting in forming general judgments from specific signs and indicators. This is because the natural occurrences in the world, including both natural and social events, provide us with signs and clues that assist in interpreting certain information about the future. Following these clues and venturing into the unknown, individuals driven by the impulse to predict their own fate or the future emerged within almost every society. These individuals not only elevated themselves to extraordinary, sacred, and even mystical and superior human positions but also provided peculiar pleasures to those driven by the desire to understand the unknown. In virtually every society, individuals of this kind surfaced, and over time, they were placed in privileged positions. They were regarded as the ones who knew and conveyed the messages sent from the heavens, the moon, the sun, the stars, and, thus, from a superior entity or creator. In this study, we aim to convey how the Turks utilized astronomy and astrology by examining the signs and indicators they collected from the movements of stars, the positions of celestial bodies, and the patterns of natural events. They employed these to name individual character traits and to predict political and social events. It is crucial not to overlook that the Turks, driven by the desire to predict their own destiny or the future, contributed to the development of the Turkish language's vocabulary by creating new concepts for objects and situations based on their experiences. In this context, the translation of the text seeks to reveal the vocabulary related to astronomy and astrology, thereby contributing to the historical lexicon of the Turkish language. With the index created, the goal is to provide support to researchers working in social fields such as the Turkish language, history, and geography, with the aim of making a meaningful contribution to both the Turkish language and social disciplines like history and geography.
Benzer Tezler
- Melheme-i Dânyâl Peygamber tercemesi (giriş-inceleme-söz dizimi-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Melheme-i Dânyâl Prophet translation (introduction-review-syntax-text-dictionary-facsimile)
ERSİN SİYAMOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VAHİT TÜRK
- Melheme-i Dānyāl Peygamber Tercemesi ve Ahkām-ı Sāl-i Türkān (İnceleme-metin-aktarma-açıklamalar-dizin)
'Melheme-i Dānyāl Peygamber Tercemesi ve Ahkām-i Sāl-i Türkān' (Analysis-text-translation-explanations-index)
MEHTAP YAMAN
Doktora
Türkçe
2023
Astronomi ve Uzay BilimleriErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACER TOKYÜREK
- İbn-i Kâtib'in Mahzen-i Manzûm'u (İnceleme-Metin)
İbn-i Kâtib's Mahzen-i Manzûm (Analysis-edition)
SERPİL BAŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıAksaray ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN EKİCİ
- Mecmû'a Milli Kütüphane 2727 [sübha-i sıbyân, tuhfe-i şâhidî, tuhfe-i vehbî, aruz risalesi vs.] (inceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Mecmû'a National Library 2727 Sübha-i Sibyân ? tuhfe-i şâhidî ? tuhfe-i vehbî ? aruz pamphlet etc. (searching ? text ? dictionary ? facsimile)
MUSTAFA ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATABEY KILIÇ
- Türk halkbiliminin yazılı kaynakları olarak melhemeler
Melhemes as the written source of Turkish folklore
ŞEREF BOYRAZ
Doktora
Türkçe
2000
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU