Geri Dön

Ali Halife'nin Enîsü'l-Münḳatıʿîn adlı eseri üzerinde dil incelemesi (Giriş- inceleme- sözlük- özel adlar dizini- metin)

Language study on Ali Halife's work named Enîsü'l-Münḳatiʿîn (Introduction-review-dictionary-proper- names index - text)

PDF İndir

  1. Tez No: 853836
  2. Yazar: İSA BALDEMİR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AHMET NAİM ÇİÇEKLER
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Enîsü'l-Münḳatıʿîn, Ali Halife b. Mustafa Antalyavî, Klasik Osmanlı Türkçesi, Türkçenin tarihi gelişimi, Türkçenin tarihi sözlüğü
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 1527

Özet

Bu çalışmada XVII. yüzyılın sarayda yetişmiş önemli mütercim ve müelliflerinden biri olan Ali Halife'nin Enîsü'l-Münḳatıʿîn eseri üzerinde metin denkleştirilmesi (nüsha karşılaştırması), dil incelemesi, sözlük ve özel isimler dizini yer almaktadır. XIII-XV. yüzyıllarda Eski Anadolu Türkçesinde telif ve tercüme pek çok eser yazılmıştır, ancak tercüme eserler daha çok olduğu halde, adeta birer telif eser niteliği taşımaktadır. Türkçenin söz varlığı açısından önemli olan bu eserlerde İslâm kavramlarının karşılığı olan Arapça kelimeleri karşılamada Türkçe kelimelerin oranı fazladır. İslam dinine ait pek çok Arapça kavramı karşılamak için yer yer eski dönemlere ait dini terimler kullanılırken bir yandan da Türkçe isim ve fiil köklerinden Türkçe yapım ekleriyle yeni terimler türetilmiştir. Türkçe, bu yolla bu dönemde pek çok terim ve genel söz varlığı kazanmıştır. Klasik Osmanlı Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesinin devamıdır. Bu dönemde Türkçe, Eski Anadolu Türkçesinin bazı özelliklerini sürdürürken bazı yönlerden ondan ayrılmaktadır. Bu çalışmada, bunun hangi yönlerden eski dil özelliklerini sürdürüp hangi yönlerden yenilikler ortaya konduğu gözler önüne serilmektedir. Klasik Osmanlı Türkçesi dönemi eserlerinden Enîsü'l-Münḳatıʿîn üzerinde dil incelemesi gerçekleştirilmiştir. Eser, Ali Halife b. Mustafa Antalyavî tarafından Ebu Muhammed Muʿafâ b. İsmail eş-Şeybânî el-Mevsılî'nin Arapça eserinden tercüme edilmiştir. Ele alınan Enîsü'l-Münḳatıʿîn'nin nüshaları tespit edilmiş ve yeni oluşturulan nüsha üzerinde dil incelemesinde bulunulmuştur. Edisyon kritikli (nüsha karşılaştırmalı) metnin çeviri yazımı yapılmış, nüsha farkları ortaya konmuş, metin üzerinde dönemin dil özellikleri tespit edilmiş ve metnin söz varlığı belirlenerek örnekli sözlüğü hazırlanmıştır. Enîsü'l-Münḳatıʿîn, devrin dil yapısını, kelime hazinesini, anlam dünyasını ve düşünce yapısını çok ince bir çizgiyle bize sunmaktadır. Türkçenin tarihî sözlüğünün oluşturulması, metinlerin tam ve doğru tespit edilmesi için üç nüsha incelenip değerlendirilmesi de amaç edinilmiştir. Ali Halife'nin telifi tercüme eseri üzerindeki çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Girişte hadisin tanımı ve hadis çeşitleri, Müellif Muʿafâ b. İsmail eş-Şeybânî el-Mevsılî ile Mütercim Ali Halife'nin hayatları ve eserleri üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde eserin dil incelemesi ortaya konmuştur. İkinci bölümde metnin örnekli sözlüğü ve özel adlar dizini yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise çeviri yazılı metne yer verilmiştir. Ayrıca çeviri yazılı metin nüsha karşılaştırması (edisyon kritik) mahiyeti taşıdığı için metinde geçen hadislerin kaynakları ve Arapça- Farsça ibarelerin açıklanmaları metin sonunda yer alan“Açıklamalar”başlığı altında ortaya konmuştur. Bu çalışmanın amacı devrin dil özelliklerini ve söz varlığını ortaya koymaktır. 17. yüzyıl nesir örnekleri Osmanlı Türkçesinin en ağır metinleri mahiyeti taşısa da Enîsü'l-Münḳatıʿîn'in dini, öğretici metin olması hasebiyle daha sade dil hüviyeti taşıdığı saptanmıştır. Halka yönelik tarihi metinlerde bu metin bağlamında yer yer de olsa halk söyleyişi nesre yansıtılarak Türkçenin ifade gücü ortaya konmuştur.

Özet (Çeviri)

In this study, XVII. It includes text balancing (copy comparison), language analysis, dictionary and proper names index on the work Enîsü'l-Münḳatıʿîn by Ali Halife, one of the important translators and authors of the 17th century who was trained in the palace. XIII-XV. Many copyrighted and translated works were written in Old Anatolian Turkish in the centuries, but although there are more translated works, they are almost copyrighted works. In these works, which are important in terms of Turkish vocabulary, the ratio of Turkish words to Arabic words that correspond to Islamic concepts is high. While religious terms from ancient times are sometimes used to meet many Arabic concepts related to the Islamic religion, new terms have been derived from Turkish noun and verb roots with Turkish derivational suffixes. In this way, Turkish gained many terms and general vocabulary during this period. Classical Ottoman Turkish is the continuation of Old Anatolian Turkish. In this period, while Turkish continued some features of Old Anatolian Turkish, it differed from it in some aspects. In this study, it is revealed in which aspects it continues the old language features and in which aspects it introduces innovations. A language analysis was carried out on Enîsü'l-Münḳatıʿîn, one of the works of the Classical Ottoman Turkish period. Work, By Ali Halife b. Mustafa Antalyavî Translated from the Arabic work of Ebu Muhammed Muʿafâ b. İsmail eş-Şeybânî el-Mevsılî. The copies of Enîsü'l-Münḳatıʿîn were identified and a linguistic analysis was made on the newly created copy. The translation of the text with edition criticism (copy comparison) was made, the differences between the copies were revealed, the linguistic features of the period were determined on the text, the vocabulary of the text was determined and an exemplary dictionary was prepared. Enîsü'l-Münḳatıʿîn presents us with a very fine line the language structure, vocabulary, world of meaning and thought structure of the period. It is also aimed to create a historical dictionary of Turkish and to examine and evaluate three copies in order to determine the texts completely and accurately. The work on Ali Halife's copyrighted translation work consists of three parts. In the introduction, the definition of hadith and types of hadith, author Muʿafâ b. İsmail eş-Şeybânî el-Mevsılî The lives and works of and Translator Ali Halife were emphasized. In the first chapter, the language analysis of the work is presented. The second part contains an exemplary dictionary of the text and an index of proper names. In the third section, the translated text is included. In addition, since the translated text carries the nature of a copy comparison (edition critical), the sources of the hadiths mentioned in the text and the explanations of the Arabic-Persian phrases are presented under the title“Explainations”at the end of the text. The aim of this study is to reveal the linguistic features of the period end vocabulary. Although the 17th century prose texts are the most difficult texts of Ottoman Turkish, it has been determined that Enîsü'l-Münḳatıʿîn has a simpler language identity as it is a religious and didactic text. In historical texts aimed at the public, the expressive power of Turkish has been demonstrated by reflecting the folk expression in prose, albeit occasionally in the context of this text. KEY WORDS: Enîsü'l-Münḳatıʿîn, Ali Halife b. Mustafa Antalyavî, Classical Ottoman Turkish, historical development of Turkish, historical dictionary of Turkish

Benzer Tezler

  1. Tez No

    836613

    Alî Halîfe'nin Enîsü'l-Münkâti'în ilâ İbâdeti Rabbi'l-'Alemîn'i (Edisyonkritikli metin-inceleme)

    Alî Halîfe's Enîsü'l-Münkâti'în ilâ İbâdeti rabbi̇'l-'Alemîn(Edition-criticized text-review)

    SECA NUR KOYUNCU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Türk Dili ve EdebiyatıMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MÜJGAN ÇAKIR

  2. Tez No

    274248

    II. Meşrutiyet Dönemi fikir hareketleri ve Türk edebiyatına yansımaları

    Idea movements in the second constitutional monarchy era and their influence on Turkish literature

    CENGİZ KARATAŞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İSMAİL PARLATIR

  3. Tez No

    397503

    Seyirden etkileşime: Bir katılımcı sanat yapıtı olarak dijital imgenin fenomenolojisine doğru

    From spectatorship to interaction: Toward a phenomenology of digital image as a work of participatory art

    ENİS ALİ YURTSEVER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    FelsefeYıldız Teknik Üniversitesi

    Sanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ZERRİN İREN BOYNUDELİK

  4. Tez No

    786812

    17. yüzyıl Osmanlı âlimi Ali Haîfe ve itikâdî kimliği

    17th century Ottoman ulama Alî Khalîfa and his theologian personality

    ŞENNUR AKINCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinKocaeli Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. KADİR GÖMBEYAZ

  5. Tez No

    648025

    Nehcü'l-Belağa perspektifinden Hz. Ali dönemi olayları

    Ali b. Abu Talip's period events from the perspective of Nahj al Balaga

    GÜLER GÖÇMEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DinNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DOĞAN KAPLAN

Geri Dön