Geri Dön

Alman ekspresyonist dramasının tarihsel, düşünsel, yapısal bağlamda incelenmesi ve iki oyun örneği

The analysis of German expressionist drama in historical, intellectual and structural context and two examples of plays

PDF İndir

  1. Tez No: 853844
  2. Yazar: SİMAY YILMAZ
  3. Danışmanlar: PROF. TUFAN KARABULUT
  4. Tez Türü: Sanatta Yeterlik
  5. Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sahne Sanatları Ana Sanat Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 299

Özet

Ekspresyonizm sanat akımının tiyatro alanına etkisi bağlamında 1. Dünya Savaşı öncesinde Alman İmparatorluğu'ndaki avant-garde sanatçılar arasında filizlenip yapılanan Alman ekspresyonist tiyatrosu, bu coğrafyadaki sanatsal alanı, etkinliğini yitirdiği 30'lu yıllara kadar başat şekilde etkilemiş; akımı bu coğrafyada takip eden Politik ve Epik Tiyatro gibi uygulamalara aktarılan etkisi bağlamında modern Alman tiyatrosunun karakteristik bileşenlerini oluşturmuş; Avrupa ve ABD tiyatrosuna yayılan etkisi bağlamında ise, genel çerçevede modern tiyatro kuramı, oyun yazımı ve sahneleme uygulamaları üzerinde etkili olmuştur. Ekspresyonist oyun yazımını ve bu bağlamda üretilen oyunlar bütününü ifade eden Alman ekspresyonist draması ise Ekspresyonizm sanat akımının tiyatroya nüfuz ettiği birincil alan olup; ekspresyonist sahneleme uygulamaları, bu dramanın önemsediği ve öncelediği unsurları gözeten sahneleme tekniklerinin yapılanması bağlamında ikincil olarak gelişmiştir. Bu bağlamda, modern tiyatroya Alman Ekspresyonizmi bağlamında birincil ve başat katkı sağlayan Alman ekspresyonist draması, bu tez çalışmasının araştırma odağı olarak seçilmiştir. Alman ekspresyonist dramasının içerisinde geliştiği 20. yüzyıl başındaki Avrupa toplumu, eşiksel bir süreç içerisindedir. Bu süreç, sanatsal alanda, sanat tarihinin en majör gerçek/karşı-gerçek çatışması karakterize olmuş; gerçekçiliğin farklı yönelimlerle esnetilmesi ve nihayetinde sanatsal ve toplumsal değişime yönelik eylemsel bir öz taşıyan avant-garde akımların ortaya çıkmasıyla ise tepe noktasına ulaşmıştır Söz konusu avant-garde akımlar, 19. yüzyılın Realizm ve Natüralizm gibi akımlar bağlamındaki materyal gerçekliğin birebir taklidini içeren gerçekçi yaklaşımını reddederek alternatif sanatsal yaklaşımlar geliştirmişlerdir. Bu akımlardan biri olan Ekspresyonizm, modern toplumun 20. yüzyılın ilk yıllarında ön plana çıkan arazlarının bireyler düzleminde yarattığı olumsuz etkiye tepki olarak, toplumsal alanın bireyin iç dünyasında yarattığı hezeyanın dışavurumunu sanatsal üslubu olarak benimsemiştir. Alman ekspresyonist draması, işte bu tarihsel ve düşünsel arkaplana koşut olarak anlaşılmaya gebedir. Bu bağlamda, bu çalışma ile, modern tiyatronun öncü bileşenlerinden olan ekspresyonist tiyatro akımına ilişkin akademik literatüre akımın özünü oluşturan Alman ekspresyonist dramasına spesifik, derinlikli, araştırma odağının ele alınış boyutları bağlamında bütünsel ve disiplinlerarası çerçeveyle desteklenmiş bir çalışma ile katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında, ilkin Alman ekspresyonist dramasının tarihsel ve düşünsel arkaplanının anlaşılması; buna koşut gelişen sanat ve tiyatro düşüncesi ile Alman ekspresyonist dramasının düşünsel örüntüleri ile yapısal özelliklerinin incelenmesi; tarihsel arkaplana koşut tematik nüanslar bağlamında yapılanan dönemlerin saptanması, ve bu inceleme ışığında akımın farklı dönemlerinden seçilen iki ekspresyonist oyun örneğinin sunumu planlanmıştır. Çalışma, toplumsal arkaplanın akım üzerindeki başat etkisi sebebiyle, modern sosyal bilimin kurucularından Karl Marx, Max Weber ve Emile Durkheim'ın Alman ekspresyonist dramasının tarihsel arkaplanını oluşturan 20. yüzyılın ilk yıllarındaki 'modern toplum' yapısına ilişkin; modernitenin bireyler düzlemindeki etkisine yönelik“yabancılaşma”,“rasyonalizasyon”ve“anomi”kavramları ile bu kavramlara ilişkin kuramlarından yararlanılarak, disiplinlerarası bağlamda boyutlandırılmıştır. Çalışmanın yöntemini ise, kavramsal ve kuramsal çerçevenin belirlenmesi; detaylı bir literatür taraması; dönem araştırması ve eser incelemesi; tarama, araştırma ve inceleme süreçleri sonucunda toplanan verinin alt başlıklar altında kümelenmesi ve dönemleri temsilen seçilen iki ekspresyonist drama eserinin, kümelenen bilginin izlek olarak kullanımı bağlamında incelenmesi ve sunumu oluşturmuştur. Çalışmada sırasıyla, modern toplum ve bireye ilişkin sosyal bilimsel kavramsal ve kuramsal çerçeveye, 19. yüzyıl gerçekçiliğinin sorgulanmasına zemin hazırlayan tarihsel ve düşünsel arkaplana, diğer avant-garde akımlar eşliğinde ortaya çıkan Ekspresyonizm sanat akımı ve bu akımın sanat ve tiyatro düşüncesine, akımın tiyatro sanatına tesir ettiği ilk alan olan Alman ekspresyonist dramasının düşünsel örüntüleri ile yapısal özelliklerine ve tarihsel arkaplana koşut dönemlerine yer verilmiş; bu dönemlerden seçilen iki oyun,“Von Morgens bis Mitternachts”(Georg Kaiser) ve“Draußen vor der Tür”(Wolfgang Borchert), çalışma boyunca inşa çerçeve bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Alman ekspresyonist dramasının tarihsel ve düşünsel arkaplanı hakkında bilgi edinilmiştir: Eserlerarası tekrar eden düşünsel örüntülerin yabancılaşma ve anlam arayışı teması; otorite eleştirisi ve jenerasyonlar çatışması; dönüşüm teması; modern topluma ilişkin kent, Kapitalizm, sahtelik ve yozlaşma temaları; bilim, endüstri ve savaşın yıkımı temaları; ve yerleşik sanat ve sanat çevresinin eleştirisi olduğu; bunların, maske, çığlık, kitle/kalabalık, gazete, din ve ölüm motifleri gibi motifler ile desteklendiği saptanmıştır. Yapısal özelliklerinin ise düşünce öğesinin birincil konuma yerleşmesi bağlamında şekillendiği anlaşılmış ve bunların episodik yapı ve“Stationendrama”formunun kullanımı; rüya atmosferi ve düş dramaturjisinin yaratımı; zamansallığın ve mekânsallığın kırılması ve“parabolik mekân”kullanımı; dekor ve ışıklamanın yorumcu haline gelmesi; oyun kişilerinde merkezde düşünce öğesini sırtlanan protagonistin bulunması; oyun kişilerinin simgesel ve işlevsel kullanımı; tüm oyun kişileri bağlamında düşünce öğesini ön plana çıkaran anonimite, evrensellik ve kapsayıcılık; farklı suretlere bürünen oyun kişilerinin kullanımı; anlatımda sözün ötesine geçiş; dil ve diyalogda uzun monologlar ile kısa konuşmaların bir arada kullanımının yarattığı karşıtlıklar estetiği;“Telegrammstil”; simgesel anlatım düzlemi; anafor kullanımı ve karışık sanat/yazı/medya formu olduğu tespit edilmiştir. Alman ekspresyonist dramasının, sübjektif dönem, geçiş dönemi ve toplumsal dönem adı verilen üç döneme ayrılabileceği tespit edilmiştir. Sübjektif ve toplumsal dönemden seçilen iki oyunun değerlendirilmesinde, eserlerin temelde bir ekspresyonist üslup birliğine sahip olduğu, ancak dönemlerine bağlı tematik ve yapısal farklılıklar gösterdikleri tespit edilmiştir. Eserlerin kavramsal ve kuramsal çerçeve bağlamındaki değerlendirmelerinde ise, ilk eserin Marx'ın“yabancılaşma”kuramı ile Weber'in“rasyonalizasyon”kuramı ile“demir kafes”metaforu bağlamında açılmaya elverişli olduğu; ikinci eserde ise Durkheim'ın“anomi”kuramına ilişkin“anomik”ruh hali ile“bencil intihar”kuramının örneklendiği tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

German expressionist theatre, which was sprouted and structured among avant-garde artists in the German Empire before World War I, due to the influence of Expressionism on the field of theatre, had a dominant influence on the artistic field in Germany until the '30s, before it lost its effectiveness. It also introduced the characteristic components of modern German theatre, in terms of its influence on following movements such as Political and Epic Theatre; and has had an impact on modern theatre theory and modern playwriting and staging practices in general, due to its influence across European and American theatre. German expressionist drama, namely, expressionist playwriting and the plays produced in this context, was the primary area of the expressionist penetration to theatre. Expressionist staging practices, on the other hand, developed secondarily through the structuring of staging techniques that aim to highlight the elements that expressionist drama had prioritized. In this context, German expressionist drama, which made a major contribution to modern theatre, was chosen as the research focus of this thesis. Expressionist drama developed within European society at the beginning of the 20th century, which portrayed a liminal process. In the artistic field, this process was characterized by the most major conflict between the realistic and non-realistic in the history of art and reached its climax with the stretching of Realism with different tendencies and ultimately the emergence of avant-garde movements with an active essence towards artistic and social change. The avant-garde movements tended to reject the realistic approach of the 19th century, such as Realism and Naturalism, which included the exact imitation of material reality and developed alternative artistic approaches. Expressionism, one of these movements, adopted the expression of the delusion created by the social field in the inner world of the individual as its artistic style, as a reaction to the negative effects of modern society on individuals. Thus, German expressionist drama needs to be understood in terms of this historical and intellectual background. The study aims to contribute to the academic literature about the expressionist theatre movement, one of the leading components of modern theatre, with an in-depth study specific to German expressionist drama, supported by a holistic and interdisciplinary framework in the context of the dimensions of the research focus. Within the scope of the study, it is planned to understand the historical and intellectual background of German expressionist drama, to examine its the artistic and theatrical thought, intellectual patterns and structural features, to determine the periods of the works structured in the context of thematic nuances parallel to the historical background, and to present two examples of expressionist plays selected from different periods of the movement in the light of the accumulated information. Due to the dominant influence of the social background on the movement, the study has been dimensioned in an interdisciplinary context, by making use of Karl Marx, Max Weber and Emile Durkheim's concepts and theories called“alienation”,“rationalization”and“anomie”, which are related to the impact of modernity on the individual level and the 'modern society' in the first years of the 20th century, which constitute the historical background of the German expressionist drama. The method of the study consisted of determining the conceptual and theoretical framework, a detailed literature review, data analysis, clustering the collected data under subheadings, and the examination and presentation of two expressionist dramas in the context of the yielded information. The study includes the following: The conceptual and theoretical framework regarding modern society and the individual, the historical and intellectual background which paved the way for the questioning of 19th century Realism, the artistic and theatrical thought of Expressionism, which emerged along with other avant-garde movements, the intellectual patterns and structural features of German expressionist drama and its periods parallel to the historical background. Then, two plays selected from these periods,“Von Morgens bis Mitternachts”(Georg Kaiser) and“Draußen vor der Tür”(Wolfgang Borchert), were evaluated in the context of the framework constructed throughout the study. As a result of the study, information was obtained about the historical and intellectual background of German expressionist drama. It has been determined that the recurring intellectual patterns among the works are the theme of alienation and search for meaning, criticism of authority and the conflict of generations, the theme of transformation, the city, Capitalism, falseness, and corruption themes related to modern society, the themes of the destruction of science, industry and war, and criticism of the established art and artists. And it has been determined that these are supported by motifs of mask, scream, mass/crowd, newspaper, religion, and death. It has been concluded that its structural features are shaped in the context of the thought settling in the primary position. These are the episodic structure and use of the“Stationendrama”form, the creation of dream atmosphere and dream dramaturgy, the weakening of temporality and spatiality and the use of“parabolic space”, the decoration and lighting becoming interpretive, the presence of the protagonist in the center as the carrier of the thought of the play characters, symbolic and functional use of figures, anonymity, universality and inclusiveness of the figures highlighting the element of thought, the use of figures taking on different forms, moving beyond words in expression, the aesthetics of contrasts created by the use of long monologues and short speeches together in language and dialogue,“Telegrammstyle”, symbolic expression, the use of anaphora and a mixed art/writing/media form. It has been determined that German expressionist drama can be divided into three periods called the subjective period, the transition period, and the social period. In the evaluation of two plays selected from the subjective and social period, it was determined that the works have a basic unity of expressionist style, but they show thematic and structural differences depending on their period. In the evaluation of the works in the context of conceptual and theoretical framework, it has been concluded that: The first work can be explained in the context of Marx's“alienation”theory, Weber's“rationalization”theory and the“iron cage”metaphor. And the second work exemplifies the“anomic”mood of Durkheim's“anomie”theory and the theory of“selfish suicide”.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    825358

    Üst paleolitik dönem mağara resimlerinin dışavurumcu taraflarının yirminci yüzyıl alman ekspresyonist resim sanatına ilişkisi

    The relation of expressionist sides of upper paleolithic cave paintings to twentieth century German expressionist painting

    ELİF KUYUCUK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Güzel SanatlarKarabük Üniversitesi

    Resim Ana Sanat Dalı

    DOÇ. DR. MERAL BATUR ÇAY

  2. Tez No

    464670

    Jean Baudrillard'ın simülasyon kuramı çerçevesinde 1990 sonrası Almanya ve Avusturya sinemalarına genel bir bakış

    Overview of German and Austrian cinema after 1990 within the scope of Jean Baudrillard's simulation theory

    KAMER İNCEDURSUN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül Üniversitesi

    Film Tasarımı Ana Sanat Dalı

    PROF. DR. OĞUZ ADANIR

  3. Tez No

    671018

    Ernst Bloch's aesthetics and the works of Thomas and Heinrich Mann: Magic Mountain and Untertan in the light of the expressionism debate

    Ernst Bloch'un estetik anlayışı ışığında Thomas ve Heinrich Mann'ın eserleri: Büyülü Dağ ve Tebaa'ya ekspresyonizm tartışması üzerinden bir bakış

    PINAR AKKOÇ BAYIR

    Doktora

    Almanca

    Almanca

    2021

    Alman Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE ŞEBNEM SUNAR

  4. Tez No

    870153

    Türk resim sanatındaki ekspresyonist yaklaşımların nedenselliği

    The casuality of expressionist approaches in Turkish painting

    İREM KONUKCU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Sanat TarihiIşık Üniversitesi

    Sanat Bilimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ DİDEM KARA SARIOĞLU

  5. Tez No

    20759

    Gesellschaftskritik in Thomas Manns 'Der Zauberberg' und Heinrich Manns 'Der untertan'

    Başlık çevirisi yok

    NEVZAT KAYA

    Yüksek Lisans

    Almanca

    Almanca

    1992

    Alman Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. GÜRSEL AYTAÇ

Geri Dön