Divan şiirinde telmih (16. yüzyıl)
Telmih in divan poetry (16th century)
- Tez No: 854376
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN HORATA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Divan şiiri, 16. yüzyıl, edebî sanatlar, telmih, telmih sözlüğü, gönderme, Divan poetry, 16th century, literary devices, telmih, telmih lexicon, allusion
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 585
Özet
Divan şiirinde en sık kullanılan edebî sanatlardan biri olan telmih; hemen her eserde karşılaştığımız, şiirin anlaşılmasında önemli rol oynayan bir sanattır. Geçmişteki meşhur bir kişiye, olaya, esere vb. yapılan anımsatmalar aynı zamanda az sözle çok şey anlatma imkânı sunarak anlama derinlik kazandırır. Bununla birlikte efsanevi-mitolojik kişiler ve varlıklar, peygamber kıssaları, ayetler, hadisler, tarihî kişiler gibi kaynaklardan beslenmesi yönüyle telmih, geleneğin aktarımını da sağlar. Bu tez çalışmasında diğer İslâmî edebiyatlarda olduğu gibi divan şiirinin anlaşılmasında ve kültür aktarımında önemli bir yere sahip olan telmihin; tanımından başlanarak terim olarak incelenmesi, işlevlerinin ön plana çıkarılması, telmih konularının ve divanlarda ne sıklıkla kullanıldığının belirlenmesi ile birlikte bir telmih sözlüğü oluşturulması amaçlanmıştır. Telmih konularının belirlenmesi ve sözlüğünün hazırlanması için divan şiirinin zirve dönemi olan 16. yüzyıl esas alınarak on dokuz divan üzerinden tarama yapılmış ve tespit edilen telmih örnekleri konularına göre tasnif edilmiştir. Tespit edilen konular sekiz başlık altında ele alınarak açıklanmış ve örnek beyitlere yer verilmiştir. Tarama sonucu elde edilen beyit sayılarından yola çıkılarak telmihin 16. yüzyıl divan şiirinde kullanım sıklığı; şairler, konular ve nazım şekilleri çerçevesinde ele alınıp grafik ve tablolar ile gösterilmiştir. Çalışmanın sonunda ise beyitlerden hareketle telmih edilen konuyu çağrıştıran kelimelerin telmih bağlamında açıklanması ile telmih sözlüğü ve dizini oluşturulmuştur.
Özet (Çeviri)
“Telmih”, which is one of the most frequently used literary devices in Ottoman Divan poetry, is a figure of speech art form encountered in almost every literary work, playing a significant role in understanding the poetry. References to famous figures, events, or works from the past also offer depth to understanding by providing the opportunity to convey a lot with few words. In its reliance on legendary-mythological figures, prophets' stories, verses, hadiths, historical figures, and similar sources, telmih also facilitates the transmission of tradition. The objective of this thesis is to conduct a comprehensive analysis of the term“telmih”, which holds a pivotal position in comprehending divan poetry and facilitating cultural transmission, similar to its role in other Islamic literary traditions. Commencing with its definition, the study accentuates its functional aspects, identifies the frequency of telmih utilization within divans, and endeavors to construct a dedicated telmih lexicon. Telmih themes were identified and cataloged based on the summit period of divan poetry, primarily the 16th century, through an examination of nineteen divans. The collected telmih examples were categorized according to their respective subjects in preparation for the compilation of the lexicon. The identified themes were discussed under eight headings and elucidated with sample verses. Based on the number of verses obtained through the survey, the frequency of telmih usage in 16th-century divan poetry was examined concerning poets, themes, and poetic forms, illustrated through graphs and tables. At the conclusion of the study, telmih lexicon was compiled by elucidating words evoking the inferred topic from the verses within the context of telmih.
Benzer Tezler
- Divan şiirinde hayvan motifi
Animal pattern on divan poetry
ÖNDER ERTAP
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Türk Dili ve EdebiyatıBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET AKKAYA
- Divan şiirinde İslam dini dışındaki diğer dinlerle ilgili mefhumlar
The Concept in divan poems which are about religions out of İslam
ADNAN UZUN
Doktora
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. SÜREYYA ALİ BEYZADEOĞLU
- Divan şiirinde tasavvuf (14.-15. yüzyıllar)
Başlık çevirisi yok
KAPLAN ÜSTÜNER
Doktora
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. YAŞAR AYDEMİR
PROF.DR. AHMET MERMER
PROF.DR. CEMAL KURNAZ
- XIII-XV. yüzyıl divan şiirinde ayet ve hadis kullanımı (iktibas ve telmih)
XIII-XV. the use of verses and hadiths in century divan poetry (ittibas and telmi̇h)
İLHAN SOYLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAFER MUM
- Behçet Necatigil ve divan şiiri geleneği
Behçet Necatigil and tradition of divan poetry
ALİ ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHAMMED FATİH ANDI