Orta Kazakistan'daki (Saryarka) MÖ II. bin yıl mezar kompleksleri
Funeral complexes of Central Kazakhstan of the 2nd millennium BC
- Tez No: 854529
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ YALÇIN TAVUKÇU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 493
Özet
Kazak Arka veya Sarıarka (altın/dev Arka), eski ve modern Kazakistan'ın büyük tarihsel coğrafi ve doğa manzarası ile zengin bir alanıdır. Bu bölge, antik dönemde çeşitli kabileler tarafından keşfedilmiş ve kullanıma uygun hâle getirilmiştir. İncelenen bölge, bronz çağında Kazakistan'ın eski çobanlarının ve metalurjistlerinin yoğunlaştığı yer olarak kabul edilir. Araştırmacılar tarafından Bronz Çağı arkeolojik kültür gelişiminin Kazakistan merkezi olarak belirlenmiştir. Sarıarka toprakları, geçmiş yüzyılda modern Kuzey, Orta ve Doğu Kazakistan'ın büyük bir kısmını ve batıda Aktöbe bölgesinin doğu bölgelerini kapsamıştır. Şu anda bu bölge, Kuzey Kazakistan, Pavlodar, Abay, Karagandı, Ulıtau ve Kazakistan Cumhuriyeti'nin Aktöbe bölgesinin bir kısmını içeren bölgeleri kapsamaktadır. Bu bölgenin yerleşimine ve ekonomik kullanımına, eski nüfusun hayvancılık faaliyetleri için uygun doğal sığınak olarak düşük dağ sistemleri ve akarsuların varlığı gibi iyi doğal kaynakların yanı sıra, bölgenin yer altı kaynaklarının, bakır, kalay, altın vb. antik metalürji gelişimi için gerekli hammaddelerle zengin olması destek olmuştur. Sarıarka'dan, özellikle Bronz Çağı ve Sakalar Döneminden itibaren, eski Kazakların önemli göç yolları başlamıştır. Bazı kabileler Altay'a daha iyi kader arayışı için gitmiş, bazıları Orta Asya'nın vahalarını seçmiş, bazıları batıya yönlenmiş, ancak birçok kabile tarihi vatanlarında kalmıştır. Küresel iklim değişikliklerinin (arıdlaşma) etkisiyle, özellikle bronz çağı sonları ve Sakalar Dönemi ile birlikte, bu bölgeden insan grupları, yaşam için uygun koşullar ve potansiyel arayışında bilinçli bir şekilde hareket etmeye başlamışlardır. Sarıarka gibi zengin bir bölge, tarihsel olarak insanları çekmiştir. M.Ö. II. binyılda, modern Kazakistan'ın yukarıda belirtilen bölgelerinde, toprak ve taş yığınlarla karakterize edilen ilk kurganlar ortaya çıkmıştır. Bronz Çağı yerleşimlerinin çevresinde, çeşitli türlerde kurganlardan oluşan büyük mezar alanları ortaya çıkmıştır. Sarıarka, metal yataklarıyla eski kabileleri kendine çekiyordu. Sarıarka'nın merkez bölgesinde, dağcılık ve metalürji temelli ekonomiye dayanan büyük yerleşimler arkeologlar tarafından incelenmiştir. Bu yerleşimlerin hepsi bakır cevherlerinin bulunduğu yerlere odaklanmıştır. Bugün bilinen Sarıarka Bronz Çağı büyük mezarlıkları arasında Tastı-Butak I, Amangeldı I, Ayshrak, Dandıbay, Begazı, Aksu-Ayulı II, Sangru ve diğerleri bulunmaktadır. Her mezarlıkta yüzden fazla kurgan bulunmaktadır. Bazılarında geniş çaplı arkeolojik kazılar yapılmış, bu kazılara ait malzemeler kısmen ve parça parça bilimsel yayınlarda yer almıştır. Araştırılan kurganların çoğu malzemesi depolarda saklanmakta olup, hâlen bilimsel analizleri ve sistemleştirmeleri yapılmamıştır. Bu bilimsel çalışmada yazar, Sarıarka'da bulunan 300'den fazla mezar kompleksi malzemesine dayanarak, geleneksel arkeolojik yöntemler ve doğa bilim yaklaşımları kullanarak sistemleştirme, tipoloji ve sınıflandırma işlemi gerçekleştirdi. Bu çalışmanın yeniliği, Sarıarka'nın Bronz Çağı'nın belirli dönemlere ayrılmasının sorununu çözme, anıtların tarihsel ve kültürel aidiyetine dair sorulara cevap bulma, anıtlar için karakteristik kriterlerin oluşturulmasıdır. Bu çalışmada mimari anıtlar, cenaze töreni ve envanterle ilgili veriler, stratigrafi ve radyokarbon analizi sonuçlarına dayanarak çeşitli tiplere ayrılmış ve M.Ö. II. binyılın farklı kronolojik aşamalarına dâhil edilmiştir. Disiplinler arası yöntemlerin kullanılmasıyla, Sarıarka'daki tüm kurgan tiplerinden oluşan mezarlıklar şu kronolojik dönemlere ayrılmıştır: birinci dönem: Geç Bronz Çağı I (M.Ö. XIX-XVI. yy.), ikinci dönem: Geç Bronz Çağı II (M.Ö. XVI-XIV. yy.), üçüncü dönem: Geç Bronz Çağı III (M.Ö. XIV-XI. yy.). Bu bilimsel çalışma görsel illüstrasyonlarla desteklenmiş olup, Sarıarka'daki tüm kurgan tiplerinden oluşan mezarlıkları içeren haritalar, tablolar, kurgan planları ve çizimleri, dış ve iç yapıları ile bulunan tarihî nesnelerin fotoğraf illüstrasyonları hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
The Kazakh Arka, or Saryarka (golden/great Arka) is a huge historical, geographical and natural landscape area of the past and modern Kazakhstan. This territory was inhabited, settled and developed by various tribes back in ancient times. The region under consideration was the place of the main concentration of ancient cattle breeders and metallurgists of the Kazakh area during the Bronze Age and was identified by researchers as the Kazakh center for the development of archaeological cultures of the Bronze Age. In the last century, the lands of Saryarka covered the territory of modern Northern, Central and a significant part of Eastern Kazakhstan, and in the west - part of the eastern districts of the Aktobe region. Nowadays, this region includes the following modern regions: North Kazakhstan, Pavlodar, Abay, Karaganda, Ulytau and part of the territory of the Aktobe region of the Republic of Kazakhstan. The settlement and economic development of this territory was favored by the presence of good natural resources for cattle breeding (the system of low mountains and small hills itself played an important role in this as a convenient natural shelter for the cattle breeding of the ancient population), and, most importantly, the subsoil of the region was rich in reserves of raw materials necessary for the formation and development of ancient metallurgy: copper, tin, gold, etc. From Saryarka, the most important migration routes of the proto-Kazakhs began and continued: some tribes, in search of a better life, rushed to Altai, others chose the oases of Central Asia, others headed to the west, but many tribes remained in their historical homeland. With the onset of global climate changes (aridization), especially starting from the end of the Bronze Age and Saka times, groups of people are deliberately moving from there in search of favorable conditions and potential for life. Such a rich region as Saryarka has attracted people since ancient times. In the 2nd millennium BC, it was here, on the territory of the above-mentioned regions of modern Kazakhstan, that mounds with soil and stone embankments first appeared. Throughout the territory, near Bronze Age settlements, entire burial fields appear, consisting of various types of mounds. Saryarka attracted ancient tribes with its metal deposits. In the central part of Saryarka, archaeologists have studied large settlements whose economy was based on mining and metallurgy. All these settlements were concentrated in areas where copper ores emerged. Today, large burial grounds of the Bronze Age of Saryarka are known, such as Tasty-Butak I, Amangeldy I, Aishrak, Dandybai, Begazy, Aksu-Ayuly II, Sangru and others. Each burial ground has up to a hundred or more mounds. Large-scale archaeological excavations were carried out on some of them, the materials of which were partially, fragmentarily published in scientific publications. Most of the materials from the studied mounds are stored in funds, and their scientific analysis and systematization have not yet been carried out. In this dissertation, the author, based on materials from over 300 burial complexes of Saryarka, using traditional archaeological research methods and natural science approaches, carried out their systematization, typology and classification. The novelty of this work is the solution to the issues of periodization of the Bronze Age of Saryarka, finding answers to questions of the historical and cultural affiliation of monuments, and developing criteria characteristic of monuments. In this scientific work, architectural monuments, data on funeral rites and grave goods are divided into several types and, according to stratigraphy and radiocarbon dating results, assigned to different chronological stages of the 2nd millennium BC. Based on a comprehensive analysis of data using interdisciplinary methods, all Saryarka burial grounds, which consist of mounds of different types, are divided into the following chronological periods: first period - Late Bronze Age I (XIX-XVI centuries BC); second period – Late Bronze Age II (XVI–XIV centuries BC); third period – Late Bronze Age III (XIV–XI centuries BC). The dissertation is accompanied by visual illustrations; maps, tables, plans and drawings of mounds, photographic illustrations of the external and internal structures of mounds and artifacts found in them have been prepared.
Benzer Tezler
- Orta Kazakistan'daki Tasmola kültürü kurganları
Kurgans in Tasmola culture of Central Kazakhstan
DARYA KUSSAİNOVA
- Arkeolojik ve tarihi açıdan Doğu Kazakistan'daki Türk dönemi anıtları (VI-XII. yy)
An archaeological and historical point of view Turkic monuments of East Kazakhstan (VI-XII th centuries)
AZAT AITKALI
- Kazakistan kamu yatırım projelerinin planlanması ve finansmanı
The planning and financing of Kazakhstan's public investment projects
ÖZLER ERDAĞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. AKIN ERİŞKON
- Site selection technique for wind turbine power plants utilizing geographical information systems (GIS) and analytical hierarchy process (AHP)
Coğrafı bılgı sıstemı (CBS) ve analitik hiyerarşi yöntemi (AHY) yardımıyla rüzgar türbin santralleri yer seçimi
CHINGIS AITZHANOV
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ARTAN İLTER
- Foreign direct investment in Kazakhstan
Kazakistan'daki dolaysız yabancı yatırımlar
BURHAN MEDETTİN
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
EkonomiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEkonomi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET GÖRÜN