Geri Dön

Hulefâ-yı Râşidîn'in yönetiminde sünnetin belirleyiciliği

Decisivinity of sunnah on the Rashid caliphs' administrative

PDF İndir

  1. Tez No: 857766
  2. Yazar: ŞEHBA YAZICI
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN DEMİRCAN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Siyasal Bilimler, Tarih, Religion, Political Science, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 381

Özet

Bu tezde Müslümanların ilk yönetim tecrübeleri olan Râşid Halifeler döneminde yönetiminin yönlendirici unsurlarından olan sünnetin belirleyiciliği ele alınmıştır. Çalışmamızda sünnet mefhumunun siyasi yönü üzerinde durulmuştur. Yönetim geleneği anlamındaki sünnete kaynaklık eden unsurlar, Kur'an, Resûlullah'ın sünneti, hadis, halifelerin sünneti ve ictihaddır. Râşid Halifeler, Kur'an'da hükmü yer almayan yeni bir hüküm ile karşılaştıklarında ilk başvurdukları yöntem Resûlullah'tan bu konuda bir hüküm intikal edip etmediğini araştırmaktır. Bu dönemde Resûlullah'a aidiyeti sabit olan bir hüküm, uygulamaya konarak gelenek haline getirilmiştir. Bazen bu hüküm halifelerin ictihad edip buna göre bir uygulama ortaya koymalarının ardından kendilerine ulaşmıştır. Bu durumda halifeler, kendi hükümlerini iptal ederek Resûlullah'ın hükmünü uygulamaya başlamışlardır. Öte yandan halifelerin yerleşmiş ve bilinen uygulamalarda bazı değişiklikler yapabilmişlerdir. Bu değişimi gerekli kılan unsurların tespitine önem verdiğimiz gibi halifelerin değişimi gerçekleştirebilmek için yeni hükmü aynı çerçeve içerisinde Kur'an veya sünnete dayandırmaları gerektiğini tespit etmemiz mümkün olmuştur. Tezimizde ana kavram olan sünnetin Râşid Halifeler dönemindeki karşılığı ve bu anlayışın son dönemlerde sünnet ile ilgili tartışmalarla kıyasını yapmaya çalıştık. Râşid Halifeler döneminde sünnet tanımının içerisinde Resûlullah'ın sözleri, fiilleri ve takrirlerinin yanı sıra sıfatı ve sîretine dair unsurlar yer almıştır. Bu dönemde Resûlullah'ın sünneti, kaynağı ve bağlayıcılığı bakımından sorgulanarak tasnif edilmemiş, Kur'an ile bütün kabul edilmiştir. Hüküm çıkarılırken gündemi meşgul eden esas soru, Resûlullah'ın bununla ilgili bir hükmünün mevcut olup olmadığıdır. Bu dönemde Kur'an, hadis ve sünnetin her biri müstakil otoriteleri değil hep birlikte bir dini otoriteyi teşkil etmişler ve yönetime kaynaklık etmişlerdir. Ancak hem pratiğe yönelik olması hem de idari konuları daha fazla ihtiva etmesi bakımından sünnet, bunların içerisinde daha güçlüdür. Sünnetin bu dönemde müessir bir olgu olmasının yanı sıra sünnet kavramı üzerinde Râşid Halifeler'in rolüne dair de tespitler yapmamız mümkün olmuştur. Araştırmalarımıza göre, bu dönemde sünnet, teşekkül süreci devam eden dinamik bir kavramdır. Çünkü bir yandan henüz gelenek haline gelmemiş hükümler tespit edilerek sünnet haline getirilmiş hem de halifelerin temel kaynaklara dayalı ictihadları da sünnet kavramına katılmıştır. Halifenin sünnet mefhumu üzerindeki temel katkısı Resûlullah'ın hükümlerini asıllarına uygun bir biçimde uygulayarak onlara süreklilik vasfı kazandırmasıdır. Halifelerin Resûlullah'ın sünnetinden farklı bir uygulama ortaya koydukları da olmuştur. Ancak bu anlamda halifenin sünneti Resûlullah'ın sünnetini ilga edecek yetkinlikte görülmemiştir. Halifenin yeni durumlar hakkındaki ictihadları ise kavram içerisinde yerini almış, böylece halifeler sünnetin bir parçası haline gelmişlerdir. Halifelerin sünnete olan bir katkıları da bazı müphem haberlerin onların uygulamaları ile ve anlayış biçimleri ile tefsir edilmesidir. Araştırmamızda Râşid Halife isimlendirmesi kökeni ve temsil ettiği yönetim şekli bakımından incelenmiştir. İlk döneme ait rivayetlerde bu yönetim sürecine nübüvvet hilafeti de denmiştir. Neticede meydana gelen Râşid Halife terkibinin dayandığı temel saikin, Resûlullah'ın sünneti ile olan güçlü ilişkileri olduğu tespit edilmiştir. Tarih boyunca yüzlerce Müslüman devlet başkanı içerisinde sünnete bağlılıklarını eşsiz kılan temel hususlar incelendiğinde ilk dört halifenin sünneti bütünsel bir biçimde hayatlarına intikal ettirmeleri, Resûlullah'ın yaşam tarzını benimsemeleri, Kur'an ve sünnet bilgilerinin üst düzeyde olması ve buna bağlı olarak ictihad edebilmeleridir. Râşid Halifeler'den sonra özellikle Resûlullah'ın yaşam tarzını da kapsayacak bir şekilde sünneti yaşayan devlet başkanı mevcut olmamıştır. Yine halife, yönettiği halk ile arasında Resûlullah'ın ümmeti ile arasındaki ilişkiye benzer bir ilişki kurmuştur. Bu gibi hususların Arapların mevcut liderlik anlayışları ile benzerlik gösteren yönlerine de yer verilmiştir. Araştırmamıza göre Râşid Halifeler'in devlet fikirlerinin kaynağı Resûlullah'ın özellikle son on yılıdır. Halifeler, kendi otoritelerinin mahiyetini belirlerken Resûlullah'ın siyasi otoritesi ile peygamberlik otoritesini ayırmışlardır. Bu bağlamda Resûlullah'ın bazı tasarruflarını peygamberlik yetkisi ile ilişkilendirmişlerdir. Resûlullah'ın ganimet gibi bazı malları taksim ederken genel hükümlerin dışında bazı özel uygulamalarını bu kapsamda gören halifeler, Resûlullah'a ve ailesine tahsis edilen malların da devlet başkanlığı sıfatıyla ilgili olup olmadığını tartışmamış, bu malları devlet başkanının ailesine aktarmamışlardır. Diğer yandan halifeler, Resûlullah'ın devlet başkanı olarak icra ettiği faaliyetlerinin hangi vasfından kaynaklandığını tasnif etmemişlerdir. Resûlullah'ın siyasi organizasyonu kapsamında yürüttüğü tüm faaliyetleri devlet başkanının sorumluluğu olarak benimsemişlerdir. Devletin menfaatleri, dikkate alınan bir husus olmakla beraber bu da Kur'an ve sünnete hizmet ettiği sürece gözetilmiştir. Başka bir deyişle Resûlullah'ın yönetime yüklediği anlam, halifelerce tahrif edilmemiş, bu nedenle bir anlam kayması gerçekleşmeden siyaset, Allah'ın dinini korumak üzere tesis edilmiştir. Halife Resûlullah'ın otoritesi gibi bir otorite tesis etme ve koşulsuz itaat bekleme eğilimi göstermemiştir. Bu dönemin hilafetinin bir özelliği de diğer devletlerle karşılaştığında kendisine ait olan değerleri muhafaza edebilmiş olmasıdır. Neticede Resûlullah'ın görünüşünün, kıyafetlerinin, unvanının, mührünün kendisinde tecessüm ettiği bir halife; Resûlullah'ın tebliğine yönelik vazifelerini de barındıran bir hilafet anlayışı meydana gelmiştir. Araştırmamız aynı zamanda Resûlullah'ın ardından gelecek devlet başkanından temel beklentinin onun yönetimini sürdürmesi olduğunu, bu nedenle hilafetin ancak bu yetkinlikteki sahabe arasında dönüp duran bir mesele olduğunu ortaya koymuştur. Halifenin otoritesinin kaynağı beşerî olduğu için siyasi konjonktürün gözetilmesi, asabiyet gibi halifenin otoritesini destekleyecek unsurların dikkate alınması kaçınılmaz olmuştur. Ancak temelde halifenin ilk Müslümanlardan, Resûlullah'ın yakın sahabesinden ve toplumun içerisinde en faziletlilerden olması gerektiği anlayışının hâkim olduğu ifade edilmiştir. Araştırmamızın bir amacı da Râşid Halifeler'in sünnete bağlılıklarının kaynaklarımızdaki bazı izdüşümlerini tespit etmektir. Bu bağlamda bazı hadislerin Râşid Halifeler döneminde meydana gelen kararlar üzerindeki yönlendiriciliğinin büyütüldüğünü tespit etmemiz mümkün olmuştur. Halifenin bir hükmü ile Resûlullah'ın hükmü arasında sıkça bağ kurulmuş, bu husus halife tarafından izah edilmediğinde bazı müellifler, halifelerin davranışlarını hadislerle bağdaştırma eğilimi göstermişlerdir. Müellifler, bazı hükümlerin Resûlullah'a aidiyetlerini tespit ederken Râşid Halifeler'in uygulamalarından faydalanmışlardır. Çünkü herhangi bir uygulamanın Resûlullah'ın sünnetinden bağımsız olmadığını kabul etmişlerdir. Râşid Halifeler'in bir uygulamasının meşruiyeti sorgulandığında da ilk refleks, onun bir hadisle izah edilmesidir. Bu bağdaştırma birçok kez Resûlullah'ın gelecekten verdiği iddia edilen haberler yoluyla sağlanmıştır. Bu nedenle araştırmamızda bu hadislerin içerisinden Râşid Halifeler'in uygulamalarına mesnet gösterilenleri tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

In this thesis, I discussed the decivinity of sunnah, which is one of the main referrer of administration on the term of Rashid Caliphs. In this work, I put emphasis on political tack of the concept of sunnah. The references of sunnah which means tradition of administration are Quran, sunnah of Prophet (peace be upon him), hadith, sunnah of the first caliphs and the judicial opinion. When the Rashid Caliphs came across a new situation, the first method they applied is to research the existence of any narration that belongs to the Prophet about the situation. If it was confirmed that the judgment belonged to the Prophet, the caliph would promulgate it and make sure that it became a tradition. If the Prophet's judgment came to the caliphs after they had given their own opinions and promulgated it, then the caliphs abolished their own promulgation. On the other hand, the caliphs changed some practices that had been approved by the Prophet for several times. I determined the necessary factors of the idea of change and also they had to attribute the new judgment to the Quran and sunnah. In this work, I have tried to specify the meaning of sunnah, which is the main concept in the term of the Rashid caliphs, and compared this meaning with the discussions about sunnah in the recent epoch. In the term of the first caliphs, the concept of sunnah included the words, actions, and declarations of the Prophet and also some features of his character. The caliphs did not question and separate his sunnah in terms of its source and coherence. Sunnah is accepted as a practical side of the Quran. When the caliphs wanted to proclaim, the main question was whether there is a proclamation of the Prophet or not. In this sense, Quran, sunnah, and hadith are not independent disciplines, on the contrary, they all form a single divine authority. This authority is the source of administration. But the sunnah was the strongest. That's because its specialization in practice was wider and it contained more rules about political and administrative matters. I have also made some observations about the impact of the caliphs on the concept of sunnah itself. According to my research, sunnah is a dynamic concept that continues to consist in this term. Because, on the one hand, the judgments of the Prophet have been traditionalized by being proven and performed more than once, on the other hand, the legal judgments of the caliphs based on the Quran and the Prophet's sunnah have become a part of the concept of sunnah. The main contribution of the caliphs to the concept is to bring the qualification of continuity in the sunnah by applying the Prophet's judgments in their original forms. The first caliphs, however, deviated from the Prophet's judgment from time to time. In this case, the competence of abrogation of the Prophet's judgment was not attached to the sunnah of the caliphs, but the new judicial judgments became a part of the concept of sunnah. Another contribution of the caliphs to the concept of sunnah is that they clarified the vague narratives of the Prophet by understanding and applying them. In this thesis, the title of Rashid Caliphs is researched in point of it's root and the regime it stands for. In the narratives which belong to the first times of Islamic history, it is also named as Caliphate of Nubuwwah. Consequently, I concluded that the basic impetus of the phare is based on the strong relationship of its administration with the sunnah of the Prophet. I also examined what makes the relationship of the first caliphs with the sunnah unique among hundreds of Muslim presidents who have maintained the relationship with the Prophet's sunnah throughout history. There are several reasons for this. The first four caliphs transferred the sunnah into their lives with all its parts, including the Prophet's lifestyle. They were also remarkable scholars of the Quran and sunnah, and so they could justify legal opinions based on these two. After the first caliphs, there was no Muslim president who adopted the sunnah at this level, especially including the lifestyle of the Prophet. The caliphs also established a relationship with the public that was similar to the relationship between the Prophet and his ummah. I have tried to include the similarity of this leadership in the perception of the Arabs. According to my research, the source of the caliphs' idea of the state is the last ten years of the Prophet. While the caliphs were trying to determine the character of their political authority, they separated the authority of the Prophet into the authority of the state and the authority of the people. In this context, they associated some of the Prophet's judgments with his prophetic authority. The caliphs adopted some exceptional judgments of the Prophet while he was dividing some kind of goods such as booty is related to the prophethood. They also avoided to take over the ownership of the goods that Quran assigned to the Prophet's family without giving any discussions if they are owed to the current president's family. On the other hand, the caliphs did not separate any of the works done by the Prophet. They took responsibility for all the works done under the political organization of the Prophet. They considered the benefits of government as long as it worked for the Quran and sunnah. In other words, the meaning that the Prophet attributed to the administration was not falsified and without any semantic shift, the policy was established to protect the religion of Allah. The caliphs did not show any tendency to establish an authority like that of the Prophet and they did not expect unconditional obedience from the people. One of the peculiarities of this term is that when they came across other nationalities, they managed to protect their own significance. As a Resûlt, the idea of a caliph embodying the appearance, dress, title, and seal of the Prophet and the idea of a caliphate taking its form from the sunnah were established. My research has also revealed that the main expectation from the head of state to be elected after Rasulullah was to continue his rule, and therefore the caliphate was a matter that revolved among the Companions who were capable of this. Since the source of the caliph's authority was human, the political conjuncture was taken into consideration, and it was inevitable for him to take into account elements that would support his authority, such as asabiyyah. However, basically, it was stated that the understanding that the caliph should be among the first Muslims, the close companions of the Prophet and the most virtuous in the society was dominant. One of the aims of my research is to identify some of the projections of the Rashid Caliphs' adherence to the sunnah in historical sources. In this context, I have been able to determine that the directive power of some hadiths on the decisions that took place during the reign of the Rashid Caliphs was magnified. A connection was frequently established between a ruling of the caliph and the ruling of the Prophet, and when this issue was not explained by the caliph, some authors tended to reconcile the behavior of the caliphs with the hadiths. The authors utilized the practices of the Rashid Caliphs in determining the attribution of some rulings to the Prophet. Because they accepted that any practice is not independent from the sunnah of the Prophet. When the legitimacy of a practice of the Rashid Caliphs is questioned, the first reflex is to explain it with a hadith. This reconciliation has been achieved many times through the news that the Prophet allegedly gave from the future. For this reason, in this study, I have identified those of these hadiths that were used as a basis for the practices of the Rashid Caliphs.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    644736

    القضــاء في زمن الخــالفة اإلســالمية الـراشدة

    Hülefâ-i Raşidin döneminde yargı - The judiciary in the time of the Islamic rightly guided caliphate

    ASHRAF MAHMOOD

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2020

    HukukKarabük Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FAHRETTİN ATAR

  2. Tez No

    681811

    Malezya kurumsal zekât uygulamasında zekâtın toplanma usulü ve sarf yerlerinin fıkhî açıdan değerlendirilmesi

    The evaluation of collection method and distribution places of zakat in Malaysia corporate zakat application in terms of fiqh

    ÖMER FARUK OLGUN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ KUMAŞ

  3. Tez No

    795086

    Tasavvuf kültüründe Hz. Ömer

    Hazrat-i 'Omar the caliphate in Sufi culture

    SÜMEYYE AKARÇEŞME

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinOrdu Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE ÇUBUKCU

  4. Tez No

    747277

    Orta Çağ Arap İslam devletlerinde taşra ve şehir idaresi

    Country and city administration in the Medievel Arab Islamic states

    MEHMET ALİ DİNÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Kamu Yönetimiİstanbul Aydın Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TURAN ÇAĞLAR

  5. Tez No

    775707

    Ömer b. Abdülazîz'in mektuplarında yönetimin fikrî temelleri

    Intellectual foundations of management in Ömer b. Abdulaziz's letters

    YASİN TALAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinMardin Artuklu Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ZİYA POLAT

Geri Dön