Tarihî rivâyetler ve şiir örnekleriyle câhiliye döneminden Abbâsî hilâfetine Arap kaynaklarında Türkler
Turks in Arab sources from the period of jahiliyya to the Abbasi caliphate with historical narratives and poetry examples
- Tez No: 858662
- Danışmanlar: PROF. DR. NEVZAT HAFİS YANIK, PROF. DR. ÜMİT KILIÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Linguistics, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kadim Arap Kaynaklarına Göre Türkler, Şiir, Cahiliye, Emevî, Abbâsî dönemleri, Turks According to Ancient Arab Sources, Poetry, Jahılıyyah, Umayyad, Abbasid periods
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arap Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 284
Özet
Türkler ve Araplar tarih boyunca coğrafî, jeopolitik, dinî ve stratejik etkenlerin şekillendirdiği ikili ilişkiler ve kültürel bağlar kurmuşlardır. İki millet arasındaki kadîm maziden beslenen bu münâsebetler Arap tarih kaynaklarında Türkler özelinde hatrı sayılır bir yekûn oluşturmuştur. Tarih yazıcılığında Arapların Türklerden önde olmaları Türk tarihinin İslâmiyet öncesi ve sonrası devreleri için ilgili eserleri önemli bir noktaya konumlandırmıştır. İslâm tarihi kaynakları olarak nitelenen söz konusu eserler telif edildikleri dönemin Araplarına dâir bilgiler sunmakla kalmamış aynı zamanda Müslüman yahut gayri müslim Arapların ilişki içerisinde oldukları diğer milletler hakkında da çeşitli malumâtlar vermiştir. İçeriklerini ele aldıkları dönemlerle ilgili yazılmış şiirlerden iktibaslar yaparak zenginleştiren Arap-İslâm kaynakları, tarih yazıcılığı ve üslup konusunda benimsedikleri usulleri sebebiyle Türklerin tarihi hakkında önemli bilgileri ve edebî vesikaları içeren müracaat kaynakları olma niteliğini kazanmıştır. Bahse konu kaynaklar mihverinde şekillendirilen bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, Arap kaynaklarına göre Türkler konusu işlenmiştir. Kadîm Arapça sözlüklerdeki Türk maddesi karşılığında yapılan açıklamalarda yer alan bilgiler, tarihî ve dinî kaynaklara yapılan atıflar müstakil başlıklar altında incelenmiş ve Türk isminin kökeni, Türklerin tarihî durumları hakkında aktarılan bilgi/rivâyetler kadîm kaynaklar bağlamında yorumlanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, milattan önce Yemen dolaylarında hüküm sürmüş, safkan Arap soyu olarak nitelenen Kahtanîlere nispet edilen Himyerî hükümdarlığı devrinden başlayarak Câhiliye, Sadru'l-İslâm ve Hulefâ-i Râşidîn dönemlerinin sonuna kadar devam eden süreç tarihî ve edebî kaynaklarda yer alan, Türklerin Arap müteârifesindeki konumu hakkında yorum yapmaya imkân sağlar nitelikteki bilgiler ekseninde işlenmiştir. Bahse konu dönemlerin edebiyatlarında şiir özelinde Türklüğün izleri sürülmüş ve tespiti yapılan bazı örnekler ilgili bölümde sunulmuştur. Üçüncü bölümde, Emevî asrının sonuna kadar devam eden zaman diliminde Türkler ve Araplar arasında gerçekleşen temaslar, Mâverâunnehir bölgesinde yer alan Türk yurtlarına düzenlenmiş fetih harekâtı çerçevesinde ele alınmıştır. Türklerle yoğun temâs içerisinde bulundukları Emevî hilâfeti döneminde Arapların gözünde oluşmaya başlayan Türk imajına dair izlenimleri yansıtan, tarih kaynaklarından iktibas edilmiş bilgiler ve dönem şairlerinin şiirlerinden örnek bazı beyitler ilgili bölümde verilmiştir. Dördüncü bölümde, Abbâsî hilâfetinde Türklerin, siyâsî, sosyal ve edebî alanlardaki durumları işlenmiştir. Abbâsî devletinin bürokratik kadrolarında önemli yerler edinen Türkler hakkında Arap-İslâm kaynaklarına kaydedilen rivâyet/bilgilerin kronolojik bir akış içerisinde sunulması amaçlanmıştır. Dönem şairlerinin Türkler hakkında kaleme aldığı şiirlerinden örnek bazı beyitlerin tarihî kişiliklerin ve vâkıaların işlendiği bölümlerde sunulmasıyla çalışmanın içeriği zengileştirilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Turks and Arabs have established bilateral relations and cultural ties shaped by geographical, geopolitical, religious and strategic factors throughout history. These relations between the two nations, nourished by the ancient past, have created a considerable amount in Arab historical sources, especially for the Turks. The fact that the Arabs were ahead of the Turks in historiography brought the relevant works to an important point for the pre- and post-Islamic periods of Turkish history. These works, which are described as sources of Islamic history, not only provide information about the Arabs of the period in which they were written, but also provide various information about other nations with which Muslim or non-Muslim Arabs had relations. Arab-Islamic sources, which enrich their content by quoting poems written about the periods they cover, have also gained the quality of being reference sources containing important information and literary documents about the history of the Turks, due to the methods they adopted in historiography and style. This study, shaped around the mentioned sources, consists of four parts. In the first part, the subject of Turks according to Arab sources is discussed. The information in the explanations for the Turkish article in the ancient Arabic dictionaries and the references to historical and religious sources were discussed under separate headings, and the information/narrations about the historical situation of the Turks were interpreted in the context of ancient sources. In the second part, the process starting from the Himyarid period, which ruled around Yemen before Christ, and continuing until the end of the Ignorance, Sadru'l-Islam and Hulefâ-i Râşidîn periods, will be processed on the basis of information in historical and literary sources that will enable us to comment on the situation of the Turks in the Arab world. has been studied. Traces of Turkishness have been traced in the poems of the mentioned periods and some identified examples are presented in the relevant section. In the third chapter, the contacts between Turks and Arabs in the period until the end of the Umayyad century are discussed, specifically the conquest campaign organized against the Turkish dormitories in the Transoxiana region. Information quoted from historical sources and some sample couplets from the poems of the poets of the period, reflecting the impressions of the Turkish image that began to form in the eyes of the Arabs during the Umayyad Caliphate period, when they had intense contact with the Turks, are given in the relevant section. In the fourth chapter, the situation of the Turks in the political, social and literary fields in the Abbasid caliphate is discussed. It is aimed to present the narrations/information about the Turks recorded in Arab-Islamic sources and considered important in the relevant period in a chronological flow and to examine some sample couplets written by the poets of the period about the Turks with their historical background.
Benzer Tezler
- Ka'b. b Zuheyr hayatı, divanı ve şiir konuları
Kaab b. Buheyr,hi̇s li̇fe and hi̇s book and hi̇s words of poetry
ÖMER KIZILARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıBingöl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KIRKIZ
- Abbasilerin ilk döneminde Seyyid ve şerilerin dini, sosyal ve kültürel konumları
Sayyid and Sharifs spiritual, social and cultural positions in early Abbasid period
MİTHAT ESER
Doktora
Türkçe
2008
TarihSelçuk Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ÖNKAL
- Üseyd b. Hudayr'ın hayatı ve İslâm târihindeki yeri
The life of Useyd b. Hudayr and his place in the history of Islam
MUSTAFA ÇAVUŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
BiyografiNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ KAPAR
- Şa'bî'nin İslam tarihi rivayetlerinin tespiti ve değerlendirmesi
Identification and evaluation of Şa'bî's narrative in Islamic history
MUSTAFA ERDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT ESKİN
- Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi'ndeki 6457 numaralı Şiir Mecmuası (inceleme-metin)
6457 numbered Poem Journal which is in Sivas Ziya Bey Manuscripts Library (review-text)
FATİH RAMAZAN SÜER
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıCumhuriyet Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÂLİM YILDIZ