Geri Dön

Kent bostanları ve biyofili: İzmir, Bornova Ovası, Osmangazi Mahallesi'nde insan-doğa ilişkisi

Urban market gardens and biophilia: Human-nature relationship in Osmangazi Neighbourhood of Bornova Plain, İzmir

PDF İndir

  1. Tez No: 864866
  2. Yazar: YAĞMUR KINACI
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. SEHER DEMET KAP YÜCEL
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 177

Özet

Doğanın insan yaşamı ve refahı üzerinde hayati bir önemi olduğu birçok araştırma ile ortaya koyulmuştur. Ancak bugün dünya nüfusunun önemli bir bölümünü barındıran kentler, konvansiyonel tasarım ve planlama anlayışlarıyla beraber doğal dünyanın tahribatına neden olmaktadır. Doğanın kentsel yaşamdan çıkarılması insan-doğa ilişkisini zayıflatırken aynı zamanda kentsel çevreler ve toplulukların sürdürülebilirliği üzerinde önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Kent bostanları bu bağlamda, kentlerde doğa ile bağlantı kurmayı teşvik edici potansiyeli ile öne çıkmaktadır. 20. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle yapılaşmaya açılan İzmir, Bayraklı, Osmangazi Mahallesi bostanları, Bornova Ovası'nın tarihten bu yana süregelen tarımsal peyzajının bir parçası olarak mekânsal bir dönüşüme uğramıştır. Bu mekânsal dönüşüm tarım alanlarının kaybı ve yoğun bir kentsel yerleşim dokusu oluşmasına sebep olmuştur. Bu kentleşme baskısına rağmen mahalle bugüne kadar ulaşabilmiş üç adet bostana sahiptir. Bu bostanlar Bornova Ovası'nda geçmişten bugüne yapılaşmadan kalabilmiş nadir örneklerdir. Çalışmanın amacı Osmangazi Mahallesi bostanlarının geçmişten bugüne mahalle sakinlerinin doğa ile kurduğu ilişkideki rolünü biyofilik eğilimler üzerinden araştırmaktır. Araştırmada 'biyofili', insan-doğa ilişkisinin açıklanması için teorik bir çerçeve olarak benimsenmiştir. Bostanlar ise biyofilik eğilimlerin kurulduğu bir bağlam olarak ele alınmaktadır. Çalışmada ilk olarak bostanların 1951-2023 tarihleri arasındaki mekânsal dönüşümü Harita Genel Müdürlüğü'nden alınan siyah-beyaz tarihi hava fotoğrafları üzerinden ortaya koyulmuştur. Daha sonra mahallede bugüne ulaşan üç bostanın mevcut durumları fotoğraflar, gözlem ve bostancılarla yapılan görüşmeler yardımıyla belgelenmiştir. Bu araştırmada, 1951-2023 yılları arasında kentleşme baskısı ile dönüşen Osmangazi Mahallesi bostanlarının mahalle sakinlerinin doğa ile kurduğu ilişkideki rolü insan deneyimi ve algıları yoluyla anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda fenomenolojik desenli bir nitel araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veriler derinlemesine görüşme tekniğiyle toplanmış ve katılımcılara açık uçlu yarı-yapılandırılmış sorular sorulmuştur. 12 katılımcı ile mülakat gerçekleştirilmiş ve katılımcılar Osmangazi Mahallesi'nde uzun süredir yaşayan mahalle sakinleri veya burada uzun süredir çalışan bostancılar arasından seçilmiştir. Elde edilen bulgular bu tez kapsamında insan-doğa ilişkisinin değerlendirilmesi için belirlenen üç ana tema üzerinden analiz edilmiştir. Bu temalar“fiziksel güvenlik”,“tanınma ve gelişme”ve“uyum ve bağlılık ”tır. Her bir ana tema, Kellert (1993) tarafından literatürde önerilen biyofilik eğilimlerden oluşan üç alt temayı içermektedir. İnsan-doğa ilişkisine kapsamlı bir bakış sunan biyofilik eğilimler (faydacı, doğacı, estetik, ekolojik-bilimsel, insani, sembolik, ahlaki, olumsuz, hükmedici), çalışmada mahalle sakinlerinin deneyim ve algılarının tematik analizinde kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, bostanların Osmangazi Mahallesi bağlamında mahalle sakinlerinin doğaya ve doğal unsurlara karşı biyofili geliştirmesinde büyük bir önemi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bostanların azalarak yapılaşmanın artması mahalle sakinlerinin doğa ile etkileşim kurabileceği mekânları oldukça kısıtlı bir hale getirmiş ve insan-doğa ilişkisinin de dönüşümüne sebep olmuştur. Mahallede bugüne ulaşan üç bostanın mahalle sakinlerinin doğa ile temas kurabildiği nadide alanlar olduğu ve önemli işlevler üstlendikleri saptanmıştır. Bu potansiyel işlevler arasında; gıda sağlama, doğayı gözlem ve tanıma, doğa ile estetik olarak tatmin edici ilişkiler kurma, canlılara karşı biyofili gelişimi, doğayı korumak için ahlaki gelişimi sağlama ve sosyal uyum yaratma gibi fırsatlar yer almaktadır. Yapılan çalışmada ortaya çıkan bostanların tüm faydaları ve doğa ile ilişkiyi güçlendirdiğine dair sonuçlar bostanların korunmasının hem mahalle sakinleri hem de gelecek nesiller için önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

Özet (Çeviri)

It has been demonstrated by many studies that nature has a vital importance on human life and well-being. However, cities, which host a significant portion of the world's population today, cause a destruction of the natural world with traditional design and planning approaches. The removal of nature from urban life weakens the human-nature relationship and poses a significant threat to the sustainability of urban environments and communities. In this context, urban market gardens stand out with their potential to encourage a connection with nature in cities. The urban market gardens in the Osmangazi Neighbourhood, which were part of the historical agricultural landscape of the Bornova Plain, have undergone a large-scale spatial transformation process by being opened to development in the second half of the 20th century. This spatial transformation has led to the loss of urban agricultural lands and the formation of a dense urban settlement pattern. Despite this pressure of urbanization, the neighbourhood has three market gardens that have survived to the present day. These market gardens are the rare examples of Bornova Plain's market gardens that have remained unbuilt until today. The aim of this study is to investigate the role of Osmangazi Neighbourhood's market gardens in the human-nature relationship in the neighbourhood from past to present through biophilic values. In this research, 'biophilia' is adopted as a theoretical framework to explain the human-nature relationship. The market gardens are considered as a context in which biophilic values are established. In the study, firstly, the spatial transformation of the market gardens between 1951 and 2023 was revealed through black-and-white historical aerial photographs obtained from General Directorate of Mapping (HGM) in Turkey. Then, the current conditions of the three market gardens, that have survived in the neighbourhood, were documented with the help of photographs, observations and interviews with the market gardeners. In this research, the role of the market gardens of Osmangazi Neighbourhood in the relationship between the residents of the neighbourhood and nature was tried to be understood through human experience and perceptions. In this regard, a phenomenological qualitative research design was carried out to understand human experiences and perceptions. The data were collected through semi-structured in-depth interviews and the interviews were conducted with open-ended questions. 12 participants were interviewed individually. The participants were selected from among long-time residents of Osmangazi Neighbourhood or among the market gardeners who have been working the neighbourhood for a long time. The findings were analyzed through three main themes determined within the scope of this thesis for the evaluation of the human-nature relationship. These themes are“physical security”,“recognition & development”and“harmony & connectedness”. Each theme includes three sub-themes, composed of the biophilic values proposed by Kellert (1993) in the literature. Biophilic values (utilitarian, naturalist, aesthetic, ecological-scientific, humanitarian, symbolic, moral, negative, dominating), which offer a comprehensive view of the human-nature relationship, were used in the thematic analysis of the experiences and perceptions of the residents in the study. The study concluded that market gardens are of great importance for the residents to develop biophilia towards nature and natural elements in the context of Osmangazi Neighbourhood. The decrease in the number of market gardens and the increase in housing development have limited the spaces where the residents of the neighbourhood can interact with nature and led to the transformation of the human-nature relationship in the neighbourhood. It has been determined that the three market gardens that have survived in the neighbourhood are rare areas where the residents of the neighbourhood can interact with nature and they undertake important functions. These potential functions include providing food, observing and getting to know nature, establishing aesthetically satisfying relationships with nature, developing biophilia towards living things, providing moral development to protect nature, and creating social cohesion. The results of the study, which demonstrate all the benefits of urban market gardens, reveal that the preservation of urban market gardens is important for both neighbourhood residents and future generations.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    574642

    Kent hakkı ve kentsel katılım bağlamında kendin yap pratikler

    Do-it-yourself practices in the context of right to the city and uurban participation

    GÖKÇE ÖCAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. GÜLDEN ERKUT

  2. Tez No

    153710

    Central business district problems in Ankara: Transformations in Kazıkiçi Bostanları

    Ankara'da merkezi iş alanları problemi : Kazıkiçi Bostanları'nın dönüşümü

    ASLI ÇAKAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2004

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BAYKAN GÜNAY

  3. Tez No

    448620

    Provisioning the Ottoman capital: Istanbul's market garden between the seventeenth and nineteenth centuries

    Osmanlı İstanbulu'nun iaşesi: Onyedinci ve Ondokuzuncu yüzyıllar arasında İstanbul bostanları

    AYŞE NUR AKDAL

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2016

    TarihBoğaziçi Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. CENGİZ KIRLI

  4. Tez No

    889588

    Çok fonksiyonlu kentsel tarımda yenilikçi yaklaşımlar: Kent Bostanları-İstanbul

    Innovative approaches in multifunctional urban agriculture: Urban Bostans-İstanbul

    MAKBULE ÖZLEM ÖZBEK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Peyzaj MimarlığıBartın Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SEBAHAT AÇIKSÖZ

  5. Tez No

    846948

    Understanding Yedikule Urban Gardens as an interstitial space: The potential of commons to transform an undefined urban space

    Yedikule Bostanları'nı bir arayer olarak anlamak: Müştereklerin tanımsız bir mekanı dönüştürme potansiyeli

    MELİSSA TURGUT

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    MimarlıkOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ DUYGU CİHANGER MEDEIROS RIBEIRO

Geri Dön