Hesab bilimine giriş: Ali Kuşçu'nun Risâle der İlm-i Hisâb adlı eseri - Tenkitli metin, çeviri, değerlendirme -
Introduction to calculation: Alī Qūshjī's Risāla der ʻIlm-i Hisāb- Critical edition, translation and analysis –
- Tez No: 866662
- Danışmanlar: PROF. DR. İHSAN FAZLIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Matematik, Tarih, Philosophy, Mathematics, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Fatih dönemi astronomi, matematik, kelam ve dil âlimi Ali Kuşçu (ö. 879/1474)'nun Osmanlılarda ilmi hayatın teşekkülünde oynadığı kilit rol, bilim ve düşünce tarihi araştırmalarında sıklıkla incelenir. Mensubu bulunduğu Semerkand astronomi-matematik okulunun ilmi birikimini Sultan II. Mehmed'in davetiyle İstanbul'a taşıyarak Fatih Semâniye ve Ayasofya Medreselerinin teşekkülüne katkıda bulunmuş, eserleri Osmanlı entelektüel çevrelerinde yüzyıllarca tedavülde kalarak gündem oluşturmuştur. Risâle der İlm-i Hisab Ali Kuşçu'nun telif ettiği iki hesap eserinden ilki ve Farsça olandır. h.861/m.1456'dan önce Semerkand'da telif edilmiş bu eserden sonra Ali Kuşçu, İstanbul'a gelmesinin ardından bu sefer Arapça bir hesap kitabı, er-Risâletu'l-Muhammediyye'yi kaleme almıştır. Literatürde bu ikinci eser hakkında kısmen çalışmalar olsa da Risâle der İlm-i Hisab'a dair dikkate değer bir araştırma bulunmaz. Dünya çapında 356 adet nüshası, İran ve Anadolu coğrafyalarında yaygınlığı ve yüzyıllarca okutulmasıyla İslam matematik geleneğinde dikkate değer bir yerde bulunan bu eser, bu tez çalışmasında Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Koleksiyonu 2733 numarada kayıtlı müellif nüshası esas alınarak ilk defa neşredilip Türkçeye tercüme edilerek matematiksel değerlendirmeye tâbi tutulacaktır. Ayrıca eserin elde edilen nüshalarına dayanan bir inceleme ile telif sürecine dair bulgular paylaşılacaktır. Böylece literatürde az sayıda bulunan güncelliğini yitirmiş malumatın tashih edilmesi yanında Risâle der İlm-i Hisab'ın bilim tarihi açısından durduğu yer ve sahip olduğu değere dair bazı soruların aydınlatılması amaçlanmaktadır.
Özet (Çeviri)
Alī Qūshjī (d. 879/1474), an astronomer, mathematician, theologian and linguist of fifteenth century, has a key role in the formation of scientific life in the Ottomans. This role is analyzed in the history of science and thought broadly. Upon Sultan Mehmed II's invitation, he contributed to the formation of the Fatih Semâniye and Ayasofya Madrasahs by transfering scholarly accumulation of the Samarkand astronomy-mathematics school to Istanbul, and his works widely used in Ottoman intellectual circles for centuries. Risāla der ʻIlm-i Hisāb written in Persian is the first of two mathematical works by Alī Qūshjī. Following this work, which was probably written in Samarkand before 861/1456, Ali Qūshjī wrote an Arabic mathmetmatics book, al-Risālat al-Muhammadiyya, after his arrival to Istanbul. Although there are some studies on this second work in the literature, there is not any notable research on Risāla der ʻİlm-i Hisāb. This work has a remarkable place in the Islamic mathematical tradition with its 356 copies around the world, its widespread distribution in Iran and Anatolia and its being taught as a textbook for centuries. It will be published for the first time in this thesis based on the autograph registered in the Ayasofya Collection of Süleymaniye Library, number 2733, translated into Turkish and subjected to mathematical examination. In addition, an analysis based on several copies of the work and the findings about the writing process will be shared. Thus, it is aimed to correct outdated information in the literature and to clarify some questions about the place and value of Risāla der ʻİlm-i Hisāb in terms of the history of science.
Benzer Tezler
- Tarihle desteklenmiş geometri öğretiminin orta öğretim öğrencilerinin geometri bilimine ve bilim insanlarına yönelik imajlarına etkisi
The effects of geometry teaching accompained by history to secondary school students' images of geometry and scientists
AYŞE OĞUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜNKAR KORKMAZ
- Atmosferik depolama tanklarında güncel hasarlarla ampirik ve analitik kırılganlık analizi
Empirical and analytical fragility analysis with current damages in atmospheric storage tanks
FIRAT BEZİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ SARI
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE
- Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması
Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias
MAHMUT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI
- Geological and geotechnical investigation of Antalya-Burdur railway T12 tunnel
Antalya-Burdur demiryolu T12 tünelinin jeolojik ve jeoteknik incelenmesi
ECE ESER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Jeoloji MühendisliğiKonya Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ RIZA SÖĞÜT