Ahmed B. Hanbel'de tefsirin mahiyeti ve meşruiyeti sorunu
The problem of the nature and legitimacy of tafsīr in Ahmad B. Hanbal
- Tez No: 867213
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULHAMİT BİRIŞIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 324
Özet
Bu çalışmada tefsir tarihi tasavvurumuzu şekillendirdiği düşünülen iddialardan biri olarak Ahmed b. Hanbel'in tefsirin aslı olmadığına dair sözü konu edilmektedir. Tefsirin aslı olmadığına dair yargının Ahmed b. Hanbel gibi etkili bir isimden gelmesi, erken dönem tefsir faaliyetleri ve tefsir rivayetleri konu edildiğinde genelde araştırmacıların görmezden gelemeyip temas ettiği temel meselelerden biri olmasına sebebiyet vermektedir. Bununla birlikte tefsirin aslı olmadığına yönelik ifadesiyle Ahmed b. Hanbel'in tam olarak ne kastettiğine dair açık verilerin bulunmayışı, sözün muhtelif ve hatta birbirine muhalif pek çok söylem için mesnet/mevzi teşkil etmesiyle sonuçlanmıştır. Sözle ilgili ilk yorum yapan Hatîb el-Bağdâdî ve İbn Teymiyye'den bu yana çeşitli vesilelerle dile getirilen ve gün geçtikçe artış gösteren yorumların, sözün maksadını ve Ahmed b. Hanbel'in ilmî şahsiyetini aşarak tefsir tarihi tasavvurumuzu örselediği fark edilmektedir. Tefsir hakkında ucu açık bir eleştiride bulunduğu varsayımından hareketle kimi araştırmacıların sözü tevil etmeye çalışırken farklı sonuçlara ulaştığı, kiminin Ahmed b. Hanbel'i ve ehl-i hadîsin ilim anlayışını yargılamayı tercih ettiği, kiminin de yorumlamak yerine sözün Ahmed b. Hanbel'e nispetini reddetmeyi yeğlediği gözlenmektedir. Buna mukabil bu sözün yenilikçi din anlayışına sahip kimseler ile Ehl-i Kur'ân ekolü için rivayetler özelinde geleneksel din anlayışının, Şiî anlayış için Sünnî ilim geleneğinin, Batılı araştırmacılar için de İslam rivayet kültürünün bir tür eleştiri malzemesine dönüştüğü müşahede edilmektedir. Mamafih Türkiye'de İlahiyat önlisans ve lisans eğitim müfredatlarında yer alacak kadar yaygınlaşması, sözün ilmî usûller çerçevesinde araştırılmasını, asıl maksadını ve sınırlarını belirlemeyi zaruret hâline getirmektedir. Mevzubahis saiklerle Ahmed b. Hanbel'in ne dediğini ve neyi kastettiğini anlamak amacıyla çalışmamızda sözün tespiti aşamasında tarihsel veri araştırması, elde edilen bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi aşamasında da veri analizi ve kronolojik mukayese metodu takip edilmektedir. Yapılan incelemelere göre Ahmed b. Hanbel'in Ehl-i hadîsin ilim anlayışına sahip hocalarından tefsir rivayetleri aldığı, tefsir rivayetleriyle özel olarak ilgilenip el-Müsned'de de bir kısmını naklettiği, bugüne ulaşmasa da tefsir içerikli rivayetleri bir araya getiren hacimli bir tefsirin kendisine nispet edildiği, öğrencileri ve takipçileri arasında tefsirle ilgilenen ve tefsir telif eden kimseler olduğu ve dolayısıyla zannedildiği gibi tefsire karşı olmak, tefsiri reddetmek, ilim saymamak gibi bir gaye taşımadığı anlaşılmaktadır. Bilgi anlayışı açısından merfu hadisleri öncelemesi sebebiyle bu niteliğe sahip rivayetleri derlediği; fakat tefsir başta olmak üzere megâzî ve melâhim konularında Hz. Peygamber'den gelen rivayet sayısının az miktarda olduğunu tespit ettiği, bu alanların sahabe ve tâbiûn kavillerine dayalı olarak gelişim gösterdiği ve nihayetinde sözün bu alanlarda merfu hadislerin son derece az olmasıyla sınırlı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this study, one of the claims thought to shape our conception of the history of Tafsir is discussed, namely Ahmad b. Hanbal's statement that Tafsir have no asl. The judgement that Tafsir have no asl, coming from an influential figure like Ahmad b. Hanbal, has become one of the fundamental issues that researchers generally cannot ignore and touch upon when early period Tafsir activities and Tafsir narrations are discussed. However, the lack of clear data on what Ahmad b. Hanbal meant exactly with his statement that Tafsir have no asl has resulted in the word serving as a basis/position for various and even opposing discourses. It is noticed that the interpretations, which have been expressed in various ways since Hatîb al-Bağdâdî and Ibn Taymiyyah, who first commented on the word, and are increasing day by day, have eroded our conception of the history of Tafsir, exceeding the purpose of the word and the scientific personality of Ahmad b. Hanbal. Some researchers, assuming that he made an open-ended criticism about Tafsir, reach different results while trying to interpret the word, some prefer to judge Ahmad b. Hanbal and the understanding of science of the Ahl al-Hadith, and some prefer to deny the attribution of the word to Ahmad b. Hanbal rather than interpreting it. On the other hand, it is observed that this word has turned into a kind of criticism material for the traditional religious understanding in terms of narrations for those with an innovative religious understanding and the Ahl-i Qur'an school, the Sunni science tradition for the Shiite understanding, and the Islamic narration culture for Western researchers. However, its widespread presence in the associate degree and bachelor degree education curriculum in Theology in Turkey necessitates the research of the word within the framework of scientific methods, determining its main purpose and limits. In our study aimed at understanding what Ahmad b. Hanbal said and what he meant, historical data research is followed in the determination phase of the word, and data analysis and chronological comparison method are followed in the evaluation phase of the information and documents obtained. According to the examinations made, it is understood that Ahmad b. Hanbal took Tafsir narrations from his teachers who have the understanding of science of the Ahl al-Hadith, he was specifically interested in Tafsir narrations and also narrated some of them in al-Musnad, even though it is lost, he has a voluminous Tafsir work that brings together Tafsir content narrations, there are people who are interested in Tafsir and who write Tefsir among his students and followers, and therefore he does not have a purpose like being against Tafsir, rejecting Tafsir, not considering it as science as it is thought. He compiled narrations with this quality because he prioritized marfu hadiths in terms of understanding of knowledge; but he determined that the number of narrations coming from the Prophet in the subjects of Tafsir, especially Maghazi and Malahim, is small, these areas developed based on the opinions of the sahaba and tabiun, and finally the word is limited to these areas where marfu hadiths are extremely few.
Benzer Tezler
- Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'inde tefsir rivâyetleri ve değerlendirmesi
Narrations and evaluation of tafsir in the Musnad of Ahmad b. Hanbal
SANİYE KARGAN
Doktora
Türkçe
2022
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÜNAL
- حاشية الشرواني على البيضاويمحمد بن جمال الدين رمضان السكري الشروانيالمتوفى سنة 1063هـمن البداية إلى نهاية سورة الفاتحة
Eş-Şirvânî'nin Beydâvî tefsirine hâşiyesi Fatiha Suresi örneği
AMAR IBRAHIM HAMAD HAMAD
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KUTAİBA FARHAT
- Kur'ân'ın Selefî yorumu: İbn 'Useymîn örneği
Salafi commentary of the Qur'an: The example of İbn 'Useymîn
ABDURRAHİM KIZILŞEKER
Doktora
Türkçe
2017
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH TEMİZKAN
- Zeydi anlayışın Kur'an tefsirindeki yeri -Yusuf b. Ahmed es-Sülaî ez-Zeydî ve tefsirciliği özelinde-
The place of the understanding of the Qur'anic commentary-Yusuf b. Ahmed es-Sülaî ez-Zeydî and in the tafsirism specially
ABDÜLKERİM DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinMardin Artuklu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAŞALLAH TURAN
- Abdurrahman B. Avf'ın hayatı ve rivâyetleri
The life and narrati̇ons of Abdurrahman B. Avf
MURAT YÜCEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİMETULLAH AKIN