Sayburç yerleşmesinde mekân analizleri
Spatial analysis in Sayburç
- Tez No: 871351
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EYLEM ÖZDOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Arkeometri, Archeology, Archaeometry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 259
Özet
Şanlıurfa'nın batısında, Harran Ovası'nı çevreleyen platonun üzerinde yer alan Sayburç, bir Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem yerleşimidir. Yerleşik yaşamın başlangıcı olan bu dönemle birlikte yapılmaya başlanan kalıcı barınaklar, görece kısa bir zaman diliminde, insanların içinde yaşadığı, günlük etkinliklerini gerçekleştirdiği konutlara ve anıtsal mimari özelliklere sahip özel amaçlarla kullanıldığı düşünülen kamusal yapılara dönüşmüştür. Arkeolojik kazılarda, yerleşimin dokusunu da oluşturan bu mimari ögelerin inşa teknikleri, kullanılan yapı malzemeleri, boyut ve plan özelliklerinin yanında, içerisinde bulunan makro ve mikro kalıntılar geçmiş topluluklar hakkında ayrıntılı bilgi sağlamaktadır. Bu bağlamla topluluk sakinleri ve mekânlar arasında güçlü bir bağlantı olduğunu söylemek mümkündür. Buradan yola çıkarak hane arkeolojisi çalışmaları kapsamında yapılan mekân analizleri, mekânların kullanımı, işlevi ile içerisinde gerçekleştirilmiş olabilecek etkinliklere dair yorum yaparak, hane davranış biçimlerini anlamayı ve topluluğun kimliği hakkında bilgi edinmeyi hedeflemektedir. Şanlıurfa Platosu'nda bu döneme tarihlenen, içerisinde bölgeyle karakteristik birçok sembolik öge barındıran ve bahsi geçen kamusal yapılarla tanınan yerleşmeler bulunmaktadır. Sözü geçen mimari, sembolik ögeler ve betimlemeler söz konusu yapıların işlevlerine ve bağlamlarına ilişkin çeşitli çalışmaların buraya odaklanmasını sağlamıştır. Özel yapıların aksine, konut ve yaşam alanlarına ilişkin bilgiler çok sınırlıdır. Sayburç'ta, özel yapıların yanında, günlük yaşamın geçtiği düşünülen, iyi korunduğu gözlemlenmiş domestik yapılar da ortaya çıkarılmıştır. Mekân analizleri kapsamında yapılan mikroartifakt ve toprak kimyası analizleri ile yerleşmedeki bu yapılara odaklanılmış, konutların kullanımı ile içerisinde gerçekleşmiş olabilecek etkinliklere dair yorumlar yapılmıştır. Mekân içindeki 10 mm'den daha küçük kemik, yanmış kemik, yontmataş, obsidyen, bitki ve yumuşakça kabukları benzeri kalıntıların incelendiği mikroartifakt analizi ile bunların mekân içindeki dağılımları ve yoğunlukları haritalandırılmış, temiz ve kirli bölgelerin tespiti yapılmıştır. Mekân kullanımının yanında, tasnif edilen kalıntılar yerleşmenin mikrofauna çeşitliliğini ortaya koymuş ve farklı alanlarda makro malzemeler üzerine çalışan uzmanların verilerine katkı sağlamıştır. Mekân tabanında bulunan toprak örneklerinin element değerlerinin dağılımlarının incelenmesine dayanan toprak kimyası analiziyle de bu bilgiler tamamlanmış, mekân içindeki seki, niş gibi mimari ögeler ile farklı taban uygulamaları olan alanlar arasındaki farklılıklar ortaya konulmuştur. Yerleşme içinde makro çalışmalarla sağlanan öngörü, gözle görülmesi mümkün olmayan kalıntıların incelenmesi ile somut verilere dönüştürülmüştür. Bu araştırma, tek bir yapının kalıntılarını analiz ederek yöntemin sahadaki sınırlamalarını değerlendirmektedir. Çalışmanın amacı, Sayburç'ta uygulanacak mikroarkeoloji çalışmalarına özgü bir modelin geliştirilmesine katkıda bulunmaktır.
Özet (Çeviri)
Sayburç, situated on the plateau surrounding the Harran Plain to the west of Şanlıurfa, is a Pre-Pottery Neolithic settlement. The advent of this period marked the beginning of sedentary life, with the transformation of permanent shelters into houses where people lived and conducted their daily activities occurring within a relatively short time frame. Additionally, public structures with monumental architectural features presumed to serve special purposes were constructed. Archaeological excavations have revealed that the construction techniques, building materials, size, and plan features of these architectural remains, which form the texture of the settlement, alongside the macro and micro remains found within them, provide detailed information about past communities. In this context, it can be posited that there is a strong connection between the inhabitants and the buildings. Accordingly, spatial analyses conducted within the scope of household archaeology seek to comprehend domestic behavioral patterns and gain insights into the community's identity by interpreting the usage and function of spaces and the activities that may have been carried out within these spaces. The Şanlıurfa Plateau is home to numerous settlements from this period, distinguished by their communal buildings that feature several symbolic elements characteristic of the region. The aforementioned architectural features and symbolic elements have led to the focus of various studies on the functions and contexts of these buildings. In contrast to communal buildings, information on dwellings and living spaces is very limited. In addition to the discovery of communal buildings, well-preserved domestic structures, which are thought to have been used for daily life, were also uncovered at Sayburç. The microartifact and soil chemistry analyses conducted within the scope of the spatial analyses focused on these structures in the settlement and interpreted the use of the dwellings and the activities that may have taken place within them. The microartifact analysis was used to analyze the remains, including bones, burnt bones, chipped stones, obsidian, plants, and shells smaller than 10 mm. This analysis was conducted to map the distribution and density of these remains within the space and identify clean or dirty areas. In addition to identifying the use of the space, the classified remains revealed the microfauna diversity of the settlement and contributed to the data of experts working on macro materials in different fields. The distribution of the elements in the soil samples obtained from the floor of the space was analyzed by soil chemistry analysis and combined with the results of microartifact analysis. Afterwards, the differences between architectural elements such as benches and niches within the space and the areas with different floor applications were revealed. The insights derived from macro-level studies on settlement have been transformed into concrete data through the analysis of microartifacts and soil chemistry, which examines residues that are not visible to the naked eye. The present study examines the limitations of the method on the site by analyzing the remains of a single building. The objective of this study is to contribute to the development of a model that is specific to the analysis of the site. This study was funded by the Scientific Research Projects Coordination Unit of Istanbul University. Project number: 40052.
Benzer Tezler
- Çanak çömleksiz neolitik döneme ait Harbetsuvan Tepesi çakmaktaşı yontmataş alet endüstrisi
Pre-pottery neolithic Harbetsuvan Hill flint chipper chipping tool industry
BARAN İRİM
- Neolitik Dönem'de Şanlıurfa ve çevresi
Şanlıurfa and its surroundings in the Neolitic Period
LEYLA BOZKUŞ
- A Queer perspective on the Early Neolithic Urfa Region: The Ecstatic agency of the Phallus
Erken Neolitik Urfa Bölgesine Kuir bir bakış: Fallusun Esrik etkenliği
EMRE DENİZ YURTTAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
ArkeolojiKoç ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. IAN HODDER
