Osmanlı İmparatorluğunda mali kriz (Moratoryum) ve Duyun-u Umumiyenin muhasebe sistemi üzerine etkileri
The effect of financial crisis (Moratorium) on the accounting system in the Ottoman Empire
- Tez No: 871371
- Danışmanlar: PROF. DR. SELAHATTİN KARABINAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Maliye, İşletme, Economics, Finance, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 375
Özet
Tanzimat Fermanı büyük bir coğrafyaya hükmeden Osmanlı İmparatorluğunun tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Bu fermanla beraber aslında kökeni 18. yüzyılın sonuna dayanan bir dizi reform hareketi sistematik hale gelmiş ve Avrupa'dan esinlenerek siyasi, hukuki ve mali bir dizi kanun ve reformlara imza atılan bir dönem başlamıştır. Çalışmamızın konusu olan Osmanlı borçlanması yabancı sermayenin Osmanlı topraklarına girdiği ve Tanzimat Dönemi'nde başlayan bir süreçtir. Her ne kadar bu dönemde siyaseten adem-i merkeziyetçilikten çıkarak, merkezi idare güçlü bir yönetime dönüşmüş olsa da, Osmanlı Devleti, dünya ekonomisinin işleyişinde iktisaden bağımlı, edilgen bir duruma düşmüştür. İşte bu edilgen yapıyı pekiştirecek ve Osmanlı idaresini adeta mengeneye alarak kıpırdayamaz hale sokacak olan en önemli ayak bağı 'Dış Borçlar' olmuştur. İlk defa Kırım Savaşının masraflarını karşılamak için 1854'de alınmaya başlanan dış borçlar zamanla bir kısır döngüye dönüşmüş ve birikerek geri ödenemez hale evrilmiştir. Yaklaşık 20 yıllık bir süreç sonunda 1876 Ekim'inde dış borçlarını ödeyemeyen Osmanlı yönetimi moratoryum ilan etmek zorunda kalmıştır. 1881 yılına kadar Avrupa'daki siyasi ve mali krizden dolayı çözüm bulunamayan Osmanlı borçları meselesi ancak bu tarihte kurulan Duyun-u Umumiye İdaresi eliyle tahsil edilmeye başlanmıştır. Geleneksel Osmanlı muhasebe sistemi, batı tarzı muhasebe işlemlerine uyumsuz olduğundan, mali ve idari sistemin değiştirerek, diğer alanlarda olduğu gibi batı tarzı muhasebe usulüne intibak edilmesi gerekiyordu. Özellike, Kırım Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin dış borç alması, İngiliz ve Fransız sermayesinin katkısıyla Osmanlı Bankasının kurulmasıyla beraber Batı tarzı muhasbebe usulüne geçiş bir zorunluluk halini almıştı. Merdiven usulü denilen geleneksel muhasebe kayıt sistemini tatbik eden Osmanlı mali bürokrasisi, bu değişime bir müddet geçiş yapmakta tereddütlü hareket etmiş ancak dış borçların artması ve yabancı sermayenin Osmanlı piyasasında etkisinin artırmasıyla beraber tedricen bu çift taraflı kayıt usulünü benimsemeye bşalamıştı. Ancak, bu yeni sistemin kurumsal anlamda etkin kullanılmaya başlanması Duyün-ı Umumiye idaresinin kuruluşuyla beraber sistematik olarak gerçekleşmiştir. Çok sıkı mali denetim yöntemelerine sahip olan bu kuruluş, muhasebe kayıtlarını çift taraflı sisteme göre tutmuş ve böylece diğer Osmanlı mali kurumlarının Duyün-ı Umumiye'nin etkisiyle çift taraflı muhasebe kayıt sistemine intibak etmeleri kolaylaşmıştır. İşte biz bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin dış borçlanma neticesinde ödenemez duruma gelen dış borçlanmanın, moratoryumla sonuçlanmasının ardından krizden kurtulmak için çözüm arayışları içerisinde yapısal değişimler neticesinde muhasebe sisteminde meydana gelen yenileşmeler üzerinde durulmuş ve bunun muhasebe kayıt sisteminin değişimi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu süreçde bir dönüm noktası olan Duyun-u Umumiye İdaresi'nin faaliyetlerinin, Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıl yönetim-organizasyon ve mali tarihi ile muhasebe çift taraflı kayıt sistemi üzerindeki etkileri çalışmamınızın ana konusunu teşkil etmektedir. Getirilen bu yeni sistem Osmanlı maliyesine çeki düzen vermiş ve Osmanlı borçlarnın ödenmesini kolaylaştırmıştır. Duyun-u Umumiye idaresinin muhasebe sistemine getirdiği yenilikler, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, İBB Atatürk Kitaplığı ve Salt Galata Arşivinde yer alan Osmanlı Bankası ve Duyun-u Umumiye İdaresi ile alakalı ana muhasebe defterlerinden faydalanarak irdelenmiştir. Çalışmamızda bazı diğer Osmanlı mali kurum ve kuruluşlarının işleyişleri de tetkik edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The Tanzimat Edict is an important turning point in the history of the Ottoman Empire, which ruled over a large geography. With this edict, a series of reform movements that had their origins at the end of the 18th century were systematised and a period in which a series of political, legal and financial laws and reforms inspired by Europe began. The Ottoman borrowing, which is the subject of our study, is a process that started in the Tanzimat Period, when foreign capital entered the Ottoman territory. Although the central administration turned into a strong administration by leaving political decentralisation in this period, the Ottoman Empire became economically dependent and passive in the functioning of the world economy. The most important leg binding that would reinforce this passive structure and render the Ottoman administration immovable was the 'Foreign Debts'. The foreign debts, which were first started to be taken in 1854 in order to meet the expenses of the Crimean War, turned into a vicious circle in time and evolved into an unrepayable situation by accumulating. After a period of approximately 20 years, in October 1876, the Ottoman government, unable to pay its foreign debts, was forced to declare a moratorium. Until 1881, the issue of the Ottoman debts, which could not be resolved due to the political and financial crisis in Europe, was started to be collected only by the General Administration of Duyun-u Umumiye, which was established on this date. Since the traditional Ottoman accounting system was incompatible with western-style accounting transactions, it was necessary to change the financial and administrative system and adapt to the western-style accounting method as in other areas. In particular, after the Crimean War, the Ottoman Empire's foreign borrowing and the establishment of the Ottoman Bank with the contribution of British and French capital, the transition to Western-style accounting became a necessity. The Ottoman financial bureaucracy, which applied the traditional accounting recording system called the ladder method, was hesitant to make the transition to this change for a while, but with the increase in foreign debts and the increasing influence of foreign capital in the Ottoman market, it gradually began to adopt this double-sided recording method. However, it was only with the establishment of the Duyün-ı Umumiye administration that this new system began to be used effectively in institutional terms. This organisation, which had very strict financial control methods, kept its accounting records according to the double-sided system, and thus it became easier for other Ottoman financial institutions to adapt to the double-sided accounting system under the influence of Duyün-ı Umumiye. In this thesis, we have focused on the innovations that occurred in the accounting system as a result of structural changes in the search for solutions to get rid of the crisis after the foreign borrowing of the Ottoman Empire, which became unpayable as a result of foreign borrowing, resulted in a moratorium, and its effects on the change of the accounting recording system were investigated. The main subject of this study is the effects of the activities of the General Administration of Debt, which is a turning point in this process, on the 19th century administrative-organisational and financial history of the Ottoman Empire and on the accounting double-sided recording system. This new system brought a new order to the Ottoman finances and facilitated the payment of Ottoman debts. The innovations brought to the accounting system by the administration of the General Debt Administration are analysed by making use of the main accounting books related to the Ottoman Bank and the General Debt Administration in the Presidency of the Republic of Turkey State Archives Presidency, IBB Atatürk Library and Salt Galata Archive. The functioning of some other Ottoman financial institutions and organisations are also examined.
Benzer Tezler
- 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda ipekçilik: İmalat, ticaret ve vergilendirme
Silk industry in the 19th century Ottoman Empire: Manufacturing, trade and taxation
OZAN ARAS
- Türkiye'de kamu iktisadi teşebbüsleri gelişimi-hukuki yapısı özelleştirme çalışmaları
Başlık çevirisi yok
MİNE ÖZAYDINLIK
- Kâmil Kepeci 70 numaralı Ahkâm Defteri'nin transkripsiyonu ve değerlendirmesi (S. 1-220)
Transcription and evaluation of Ahkam Register of Kamil Kepeci Tasnifi (No. 70) (PP. 1-220)
ESRA ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Tarihİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MİKAİL ACIPINAR
- Köprülü Mehmed Paşa'nın hayatı ve Osmanlı devlet siyasetindeki rolü
The life of Köprülü Mehmed Pasha and his role in ottoman state politics
SAMET TINAS
- Public and private property claims in the Ottoman Empire: The Beytülmal and its institutionalization in the early modern period
Osmanlı İmparatorluğu'nda kamu ve özel mülkiyet hakları: Beytülmal ve erken modern dönemde kurumsallaşması
AYŞEGÜL ÇİMEN
