Sibirya Sahası Türk Destanlarında hayvanlar
Animals in Turkic Epics of Siberian Region
- Tez No: 872726
- Danışmanlar: PROF. DR. İBRAHİM DİLEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 619
Özet
İnsanoğlu, doğa tarafından kuşatılmış bir alanda hayatını idame ettirir. İklimin, dağların, suların, ormanların ve hayvanların oluşturduğu bir bütünden meydana gelen doğa insanoğlunun yaşam tarzının ve kültürünün şekillenmesini de sağlar. İnsan doğanın kendisine sunduklarına göre bir yaşam düzeni kurar; inanç ve anlatı dünyasını da yaşam alanından hareketle şekillendirir. İnsanoğlunun doğa ile temasının önemli bir parçasını hayvanlar oluşturur. Yeryüzünün yanı sıra yer altına ve gökyüzüne de ulaşabilen, başka bir deyişle üç katmanlı kâinat modelinin üç alanına da temas edebilen hayvanlar avcı-çiftçi, yerleşik-konargöçer fark etmeksizin tüm toplumların hayatında önemli bir yere sahip olmuştur. Gündelik yaşamda hayvanlarla temas kuran Türkler hayvanlar etrafında çeşitli inançlar oluşturmuş, hayvanları anlatı dünyasına aktarmışlardır. Hayvanların doğadan anlatı dünyasına geçiş yaptığı kollardan biri destanlardır. Türk kültürünün ve anlatı dünyasının önemli bir parçasını destanlar ihtiva eder. Destanlar yalnızca olaylar dizisinin birbirine bağlanarak anlatıldığı hikâye edici metinler değildir. Destanlarda toplumların tarihi, kültürel ve mitolojik hafızaları da vardır. Toplumun inanç dünyasının nüveleri destanlara yansır ve destanlardan hareketle bir toplumun mitolojik bilinci, inanç dünyası, kâinat algısı gibi farklı pek çok ayrıntı gün yüzüne çıkarılabilir. Destanlar doğadan alıntılarla zenginleştirilirken hayvanlar da önemli yer edinir. Destan dünyası hayvanlar ve hayvanlar etrafında oluşturulan inançlar açısından zengin bir içerikle örülür. Bu çalışmada Türk Halk Edebiyatı'nın ana metinleri Oğuz Kağan destanı ve Dede Korkut Boyları dahil olmak üzere Altay Türklerine ait 25, Hakas Türklerine ait 9, Şor Türklerine ait 15, Tuva Türklerine ait 10, Yakut Türklerine ait 3 destan metni incelenerek atlı göçebe bir hayat süren ve dolayısıyla hayvanlarla derin bağları bulunun Türklerin destan dünyasına yansıyan hayvanların tespiti amaçlanmıştır. Çalışmada madde başlarından sonra öncelikle ilgili hayvanın Türk lehçelerindeki karşılıkları verilmiş, daha sonra Türk inanç ve uygulamalarından destanlara uzanan çizginin bütünselliğini ortaya koymak için hem hayvanlar etrafında oluşturulan inançlara ve uygulamalara değinilmiş hem de hayvanların destan dünyasındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Human beings sustain their lives in an area encompassed by nature. Nature that is comprised of a whole which is formed by climate, mountains, waters, forests and animals helps to shape the culture and lifestyle of humanity as well. Human beings construct their lifestyle based on those that nature offers them and shape the belief and narrative worlds in accordance with their living environment. Animals form a significant part of human and nature interaction. Animals that are capable of reaching not only earth but also underground and sky, namely that can contact with all three areas of three-layered universe model, have an important role in all human societies whether they are migrant settlers or hunter gatherer. Turks that are in contact with animals in their daily lives have formed many beliefs regarding the animals and have transmitted animals to the narrative world. One of the ways through which animals have been transmitted from nature to narrative world is epics. Epics involve a significant part of Turkish culture and narrative world. Epics are not just narrative texts in which events are narrated in a series . There are also historical, cultural and mythological memories of societies in epics. The cores of belief are reflected in epics and many details regarding the societies' mythological conscioussness, belief system, perception of the universe can be unearthed with the epics. While the epics are enriched by the references from nature animals gain an important ground. Epic world is composed of a rich content in terms of animals and beliefs formed around animals. In this study, including the main texts of Turkish Folk Literature that are Epic of Oğuz Kağan and the Tales of Dede Korkut, 25 epics belonging to Altai Turks, 9 epics from Khakas Turks, 15 epics from Shor Turks, 10 epics from Tuva Turks, 3 epics from Yakut Turks have been inspected and the identification of animals that are reflected in the epic world of Turks who lived nomadic lives, thus having deep connections with animals was aimed. In the current study after the headings the alternatives of the animals in Turkish dialects are presented primarily. Then in order to reveal the unity of the line streching from Turkish belief and practices to epics, both the beliefs, practices formed around animals have been mentioned and the role of animals in epic world was tried to be identified.
Benzer Tezler
- Sibirya Türk destanlarında şiddet
Violence in Siberian Turkish epics
ZİYA ÖKSÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ YOLCU
- Sibirya sahası Türk destanlarında kutsal varlıklar ve nesneler
Siberian field in The Turkish epics of the sacred assets and objects
GÜLTEN BAL
- Sibirya sahası Türk destanlarında Şamanizm'in izleri
Traces of Shamanism in Turkish epics of Siberia
HASAN KIZILDAĞ
Doktora
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Ondokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAHİN KÖKTÜRK
- Sibirya sahası Türk destanlarında aile
Family in turkish epics of the Siberia region
MUHAMMET ATASEVER
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DİLEK
- Sibirya sahası Türk destanlarında ay
Moon in Turkish epics of Siberia area
MEHTAP MÜÇÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DİLEK