IV. Mehmet Devri Türkçe yazılı kültür ve himaye geleneği
Turkish written culture and patronage tradition during the reign of Mehmet IV
- Tez No: 874274
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜCAHİT KAÇAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 660
Özet
XVI. yüzyılın sonlarında, haremde valide ve haseki sultanlar ile bunların etrafındaki hiziplerin yönetimde sesinin yükselmesiyle yeni güç odakları peyda olmuş, bu hizipler başta siyaset olmak üzere pek çok alanda söz sahibi olmuştur. XVII. yüzyıla gelindiğinde ise Sultan I. Ahmed'in hayata geçirdiği ekber ve erşed usulünün dolaylı olarak siyaset, askeriye, ekonomi ve eğitim alanlarında bazı zaafların ortaya çıkmasına neden olduğu görülmektedir. Önceden sancaklarda idari deneyim kazanarak birçok alanda kendini yetiştiren şehzadelerin yerini, enderun sınırları içinde eğitilen ve tahta çıktığında gerekli idari ehliyeti haiz olmayan müstakbel hükümdarlar almıştır. İlk izleri önceki asra dayanan iktidar ortaklığı, küçük yaşta tahta çıkan deneyimsiz hükümdar ile birleşince harem ve devletin muhtelif mevkilerindeki isimler daha önce sahip olmadıkları kertede güç elde etmişlerdir. Peyda olan yeni güç odakları ve bu siyasi atmosfer, XVII. yüzyıl Türk edebiyatı ve himaye kültürüne de tesir etmiştir.“IV. Mehmet Devri Türkçe Yazılı Kültür ve Himaye Geleneği”adlı tez çalışmasında, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1648-1687 yılları arasında hüküm süren ve Kanuni Sultan Süleyman'dan sonra en uzun süre tahtta kalan Sultan IV. Mehmet devrindeki ilmî, edebî ve kültürel faaliyetler incelenmiştir. Vefâî mahlasıyla şiirler yazan IV. Mehmet'in küçük yaşta hükümdar oluşu ve hükümdarlığının bir kısmını saltanat naibesi vesayetinde geçirmesi, sarayda yeni güç odaklarının peyda olmasına neden olmuş; bu durum devrin intisap ilişkilerinin ve himaye muhitlerinin sultanın yanı sıra bu hizipler etrafında teşekkül etmesini beraberinde getirmiştir. Çalışma; giriş kısmı ile üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında; çalışmanın amacı, yöntemi, kapsamı, sınırlılıkları ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci Bölümde, XVII. yüzyılın başından itibaren dönemin siyasi panoraması çizilerek IV. Mehmet'in hayatı ve şahsiyeti hakkında bilgi verilmiştir. İkinci Bölümde; IV. Mehmet'in hüküm sürdüğü dönemde verilmiş olan eserler manzum ve mensur eserler olmak üzere iki başlık altında tasnif edilmiş ve muhtevalarına göre bir ayrıma tabi tutularak önemli görülen hususları öne çıkarılmak suretiyle kategorize edilmiştir. Böylelikle edebî yazın faaliyetleri ile dönemin bu çerçevedeki temayüllerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Üçüncü Bölümde; hamilik geleneğinin teşekkülü, doğu edebiyatlarında sanatın ve sanatkârın himayesi ile Türk edebiyatındaki teamülü ele alınmıştır. Akabinde dönemin hami-mahmi ilişkileri tespit edilerek devrin himaye muhitlerinin oluşumuna zemin hazırlayan gerekçeler belirlenmiş ve intisap ilişkileri oluşturulan tablolarla desteklenmek suretiyle ortaya konulmuştur. Böylelikle, IV. Mehmet devrinde Osmanlı sahasında yazılı kültürün gelişiminde rol oynayan şahsiyetler, bunlar etrafında teşekkül eden edebî muhitler ve himaye biçimleri tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
At the end of the 16th century, when the voice of the valide and haseki sultans in the harem and the factions around them rose in the administration, new power centers emerged, and these factions had a say in many fields, especially in politics. When it comes to the 17th century, it is seen that the akbar and erşed method implemented by Sultan Ahmed I indirectly caused some weaknesses in the fields of politics, military, economy and education. The princes, who had previously gained administrative experience in the sanjaks and trained themselves in many areas, were replaced by future rulers who were educated within the borders of Enderun and did not have the necessary administrative competence when they ascended the throne. When the power partnership, the first traces of which date back to the previous century, combined with the inexperienced ruler who ascended the throne at a young age, the names in the harem and in various positions of the state gained power to a degree that they did not have before. The emergence of new centres of power and this political atmosphere had an impact on the Turkish literature and patronage culture of the 17th century. In this thesis entitled“Turkish Written Culture and Patronage Tradition During The Reign of Mehmet IV”, the scholarly, literary and cultural activities during the reign of Sultan Mehmet IV, who ruled in the Ottoman Empire between 1648-1687 and remained on the throne for the longest time after Suleiman the Magnificent, are analysed. Mehmed IV, who wrote poems under the pseudonym Vefâî, became a ruler at a young age and spendt part of his reign under the tutelage of the regent of the sultanate, which caused new power centers to emerge in the palace; this situation brought about the formation of intisap relations and patronage circles of the period around these factions, as well as the sultan. The study consists of three main parts with an introductory part. In the introduction section; information about the purpose, method, scope, limitations and resources of the study is given. In the First Part, drawing a political panorama of the period from the beginning of the 17th century, information is given about Mehmet IV's life and personality. In the Second Part; the works that were given during Mehmet IV's reign were classified under two headings: poetry and literary works and were categorized by making a distinction according to their subjects and highlighting the issues that are considered important. Thus, it is aimed to identify the themes of the period within this framework with the activities of literary writing. In the Third Part, the formation of the patronizing tradition, the patronage of art and artisans in eastern literatures and its usage in Turkish literature are discussed in depth. Subsequently, the patron-mahmi relations of the period were determined, the grounds that prepared the ground for the formation of the patron neighborhoods of the period were determined, and patronage relations were put forward by supporting them with the tables created. Thus, during the reign of Mehmet IV, the personalities who played a role in the development of written culture in the Ottoman field, the literary circles formed around them and the forms of patronage were identified.
Benzer Tezler
- Türk resim sanatında portre resmin gelişimi (1453-1839)
Development of portrait paint in Turkish drawing art (1453-1839)
GÜLSÜN PARLAR
Doktora
Türkçe
1998
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiResim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÖNÜL GÜLTEKİN
- Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal'ın şahsi kütüphanesinde bulunan 25 numaralı cönk üzerinde bir inceleme
A rewiew on about no. 25 on the conk which existing i̇n Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal's personal library
MEHMET BİRCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıAhi Evran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALAHADDİN BEKKİ
- Hezârfen Hüseyin Efendi'nin ?Tuhfetü'l- Erîbi'n- Nâfia li'r-Rûhânî ve't-Tabîb?i (inceleme-metin-dizin)
Hezârfen Hüseyin Efendi?s ?Tuhfetü?l- Erîbi?n- Nâfia li?r-Rûhânî ve?t-Tabîb? (analysis-text-index)
FEYZA TOKAT
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEYHUN VEDAT UYGUR
- H. 1143-1191 tarihli Sivas-Divriği Şer'iyye Sicili (Değerlendirme-metin)
H. 1143-1191 date of Sivas-Divri̇ği şer'iyye registry (Assessment-text)
MEHMET YÜREK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihSivas Cumhuriyet Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EBUBEKİR SIDDIK YÜCEL
- Zekai Dede Efendi'ye ait Mevlevi Ayin-i Şerif'lerin makam, usul ve güfte yönünden incelenmesi
Başlık çevirisi yok
NEŞE YEŞİM ALTINEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. FATMA GÖKDEL