Bektaşî tarikatında derviş çeyizi üzerine nitel araştırma
Qualitative research on dervish dowry in the Bektashi order
- Tez No: 875486
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET TAŞĞIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Alevi Bektaşi Kültürü Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Alevi Bektaşi Kültürü Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Tasavvuf tarihinde her tarikatın temelde yolu aynı olsa da ayrıntılarda kendilerine has usulleri oluşmuştur. Bu durum zamanla pek çok alanda tarikatların kendilerini temsil eden özel eşyalarını meydana getirmiştir. Başlıca kaynakları Kur'an-ı Kerim ve Peygamberlerin hayatları olan birçok mana ihtiva eden bu eşyalara“cihaz-ı tarikat”denmektedir. Kendi içinde sembolik anlamlar yüklenen tarikat eşyaları doğal olarak gündelik hayatta kullanılan eşyalardan farklı kılınmıştır. Tezimizin konusu olan Bektaşilik tarikatında da derviş çeyizi kavramının tarikat içindeki rolü ve önemi büyüktür. Bu bakımdan derviş çeyizi içerisinde bulunan giysilerin ve cihazların simgesel anlamının çözümlenmesi Bektaşi tarikatı özelinde önemli görülmüştür. Bu tez çalışmasında araştırma sahası olarak seçilen Bektaşi tarikatı, tarikatın erkân ve usullerine göre giyilen kisve ve cihazların isimleri, manaları, çeşitleri, kullanım sıklıkları, mertebeye göre uygunluğu, dikim aşamaları vs. gibi pek çok soruya cevap aranmıştır. Çalışmamızda Bektaşi tarikatında kullanılan başta tâc olmak üzere; hırka, tennure, arakiye, teslim taşı, palheng taşı, cilbend vs. gibi pek çok kisve ve cihazın Bektaşi düşünce sistemi içindeki edindiği değerin anlamlandırılması amaçlanmıştır. Bundan dolayı çalışmamızda incelediğimiz kisveler ve cihazlar doğrultusunda derviş çeyizi kavramının Bektaşi tarikatı özelinde taşıdığı sembolik anlamların İslam inancındaki yeri tahlil edilmiş, ikonografik çözümlemelerinin yapılması ile bu eşyaların Bektaşilik tarihi içindeki yeri değerlendirilmiştir. Çalışmamız kapsamında Bektaşi tarikatında derviş çeyizi kapsamına giren tarikat eşyalarından tâc ve çeşitleri, hırka, haydariyye, destegül, tennure, elifnemed/kemer/şedd/kuşak, teslim taşı, kanberiyye/kamberiye, palheng taşı, cilbend, tığbend, mengûş, tavk-ı haydarî, habbe, kaşağı, bıçak, asâ, seccade, post, müttekâ, şeşper, teber, nefir, kaşık, keşkül, pelerin, sofra-ı Ali, tespih, kamarçin türündeki eserler incelenmiştir. Bunun yanı sıra bağlamdan uzaklaşmamak adına yüzeysel olarak Bektaşi tarikat usullerine dair bilgiler verilmiş; yazılı, sesli ve görsel kaynaklar ışığında tarikattaki kullanım amaçları, sembolik anlamları da tanıtılmıştır. Bu çalışma ile tarik-i nazenin olan Bektaşiyye tarikatının yolu, usulü ve her biri derin semboller içeren derviş çeyizinin ihtiva ettiği manaları yazıya aktarılarak kalıcılığı sağlanmak istenmiştir.
Özet (Çeviri)
In the history of Sufism, although the basic path of each sufi order is the same, they have their own unique methods which led to emergence of some differences in details. Over time, this situation has created special items that represent the sufi orders in many areas. These items, which contain many meanings, the main sources of which are the Holy Quran and the lives of the Prophets, are called“devices of the order”. The items of the sufi order, which have symbolic meanings in themselves, are naturally different from the items used in daily life. In the Bektashism order, which is the subject of our thesis, the concept of dervish dowry has a great role and importance within the sufi order. In this regard, analyzing the symbolic meaning of the clothes and devices included in the dervish dowry has been deemed important in the context of the Bektashi order. The Bektashi order, which was chosen as the research area in this thesis study, and the names, meanings, types, frequency of use of the robes and devices worn according to the customs and procedures of the sufi order, their suitability according to rank, sewing stages, etc. Answers to many questions such as these have been sought. In our study, especially the crown used in the Bektashi order; cardigan, tennure, arakiye, teslim stone, palheng stone, cilbend etc. It is aimed to make sense of the value of many disguises and devices such as these in the Bektashi thought system. Therefore, in line with the guises and devices we examined in our study, the place of the symbolic meanings of the concept of dervish dowry in the Bektashi order in the Islamic faith was analyzed, and the place of these items in the history of Bektashiism was evaluated by making iconographic analysis. Within the scope of our study, the tâc and its types, which are included in the dervish dowry in the Bektashi order, include cardigan, haydariyye, destegül, tennure, elifnemed/belt/şedd/sash, teslim stone, kanberiyye/kamberiye, palheng stone, cilbend, tığbend, mengûş, tavk-ı haydarî. Artifacts such as, habbe, kasağı, knife, staff, prayer rug, hide, muttekâ, şeşper, halberd, nefir, spoon, keşkül, cloak, sofra-ı Ali, rosary, kamarçin were examined. In addition, in order not to stray from the context, superficial information about the Bektashi order methods is given; Their intended use in the sect and their symbolic meanings are also introduced in the light of written, audio and visual sources. With this study, it was aimed to ensure the permanence of the Bektashiyye order, which is the nazanin order, by transcribing the path, method and meanings of the dervish dowry, each of which contains deep symbols.
Benzer Tezler
- Bektaşi tarikatında Derviş Çeyizleri hazırlanması-belgesel
Preparing of Dervish Clothing in Bektashi order-documentary
TUNA TAŞTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiAlevi Bektaşi Kültürü Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KİBAR TAŞ
- Osmanlı Dönemi'nde Balkanlar'da Bektaşilik
Bektashism in The Balkans during the Ottoman period
BARIŞ TÜLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiBölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAKUP KURT
- Bektaşîlik-yeniçeri ocağı ilişkisi
The relationship between bektashism and janissaries
BETÜL ÖZEY
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ BÜYÜKKARA
- Çorum'daki Mevlevi, Hüseyin Gazi ve Koyun Baba tekkelerinin tipolojik analizi
Typological analysis of Mevlevi, Hüseyin Gazi and Koyun Baba tombs in the Çorum
SEYIDANA MURTUZOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ZEKİ İBRAHİMGİL