Târîh-i Benâketî adlı eserin Hitay ve Moğol tarihi kısımlarının Türkçe tercüme ve değerlendirmesi
Turkish translation and evaluation of the Hitay and Mongol history parts of Tarikh al-Banākitī
- Tez No: 875771
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT KEÇİŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Benâketî tarafından kaleme alınan Târîh-i Benâketî isimli eser, genel manada muhtasar bir dünya tarihidir. Hz. Âdem'den eserin sunulduğu Ebu Said Bahadır Han'ın (1317-1335) tahta çıktığı 1317 yılına kadar ola gelen hadiseler özet mahiyetinde kaleme alınmıştır. Tercümeye konu olan kısımda Hitayların bilinen ilk hükümdarlarından başlayarak Moğollar ile olan münasebetleri, Cengiz Han'ın Hitay coğrafyasını ele geçirmesi ve Hülâgû Han'ın İran seferine çıkmasına kadar olan süreç anlatılmaktadır. Benâketî eserinin sekizinci bölümünde Gazan Han'ın emriyle Reşidüddin tarafından Hitay tarihinin yazılma süreci ve bu aşamada kullanılan kaynakların güvenirliği hakkında bilgi vermektetedir. Bu bilgiler doğrultusunda Hitay hükümdarlarının zaman içerisinde geçirdikleri evrim ve yaşanan toplumsal tekâmülü anlatmış, bunu yaparken de efsane ve olağan üstü hadiselerden fazlaca istifade etmiştir. Moğol tarihinin konu edinildiği dokuzuncu bölüm ise Moğol ve Hitaylar arasında yaşanan mücadeleler ve Moğolların tarih sahnesine çıkışı ile başlamaktadır. Benâketî eserini kaleme alırken Reşidüddin'in Camiü't-Tevarih'inden istifade etmenin tesiriyle Moğolların tarih sahnesine çıkışlarını Ergenekon efsanesiyle başlatmaktadır. Cengiz Han'a kadar olan Moğol tarihi kısaca anlatıldıktan sonra Cengiz Han'ın tarih sahnesine çıkışı, gençlik yıllarında çektiği sıkıntılara rağmen güçlü iradesi neticesinde Moğolları tek bayrak altında toplanması ve diğer milletler ile yaşanan mücadeleler özet mahiyetinde kaleme alınmıştır. Fakat bu anlatım içerisinde Harzemşahlar'a ayrı bir sayfa açılmış, Celalettin Harzemşah ile olan savaşlar hakkında daha detaylı bilgi verilmiştir. Devamında Cengiz Han'ın kurduğu imparatorluğun, İskender'in imparatorluğu gibi onun ömrüyle sınırlı olmadığını, Cengiz Han'ın miras bıraktığı yasalar ve başa geçen liyakatli hükümdarlar ile imparatorluğun genişleyerek büyümesine yer vermiştir. Benâketî her iki kısımda da yaşanan siyasi hadiseleri aktarmanın yanında hükümdarların eşleri, çocukları ve çağdaş devletlerin yöneticileri hakkında da bilgi vermeyi ihmal etmemiştir. Bu açıdan eser hükümdarların nesepleri ve dönemin siyasi hadiseleri hakkında mühim bilgiler vermektedir.
Özet (Çeviri)
The work titled“Tarikh al-Banākitī”written by Benâketî, is a concise history of the world in general terms. The events that took place from Adam until 1317, when Abu Said Bahadir Khan (1317-1335) ascended to the throne, are summarized. The part subject to translation describes the relationships between the Khitans and the Mongols, starting from the known first rulers of the Khitans, the conquest of Khitan territory by Genghis Khan, and the period leading up to Hülâgû Khan's expedition to Iran. In the eighth chapter of the Banākitī's work, information is provided about the process of writing the history of the Khitans by Rashid al-Din under the order of Ghazan Khan, and the reliability of the sources used during this process. Based on this information, Banākitī narrates the evolution of the Khitan rulers over time and the societal development they underwent, while extensively utilizing legends and extraordinary events. The ninth chapter on Mongol history begins with the struggles between the Mongols and the Khitans and the emergence of the Mongols on the stage of history. While writing his work, Banākitī begins the emergence of the Mongols onto the historical stage with the Ergenekon legend, influenced by his use of Rashid al-Din's“Jami' al-Tawarikh.”After briefly describing the Mongolian history until Genghis Khan, the emergence of Genghis Khan on the stage of history, the gathering of the Mongols under a single flag as a result of his strong will despite the troubles he suffered in his youth, and the struggles with other nations were written in summary form. However, in this narrative, a separate page is dedicated to the Khwarazmshahs and more detailed information is given about the wars with Jalalettin Khwarazmshah. Following this, it is emphasized that the empire established by Genghis Khan was not limited to his lifetime, akin to Alexander's empire, highlighting the laws he left behind and the capable rulers who succeeded him, which contributed to the expansion and growth of the empire. In both sections, Benâketî does not neglect to provide information about the rulers' spouses, children, and the leaders of contemporary states, in addition to conveying the political events. In this regard, the work provides important information about the lineages of rulers and the political events of the period.
Benzer Tezler
- Zeynüddîn b. Hamdullah Müstevfî-yi Kazvînî'nin Zeyl-i Târîh-i Güzîde isimli eserinin tercüme ve değerlendirmesi
The Translation and Evuluation Of Zaynaldin b. Hamdallah Mustawfi Qazvini's work Zayl-e Tarikh-e Gozida
DEMET DOĞAN US
- 'Tarih-i Nadir Şâh' adlı esere göre 18. yüzyılın ilk yarısında İran (Transkripsiyon ve tahlili)
According to the work titled 'Tarih-i Nadir Şah', İran (transcripted and analyzed) in the first half of the 18th century
MUHAMMED ÖZBEK
- Târîh-i Güzîde (Nusret-nâme) [95a-149a](Giriş, transkripsiyonlu metin, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Târîh-i güzîda (nusrat-nâma) [95a-149a](Introduction, transcriptional text, index-dictionary, facsimile)
SÜMEYRA ALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mahmûd Sâbit Târîh-i Silistire (İnceleme-Metin-İndeks)
Mahmûd Sâbit Târîh-i Silistire (Analysis-Text-Index)
OKAN BÜYÜKTAPU