Şeybânî Hanlığı'nda hukuk sistemi: Şer'î hukuk ve örfî hukuk (1500-1599)
The legal system in the Shaybanid Hhanate: Sharia law and customary law (1500-1599)
- Tez No: 880028
- Danışmanlar: PROF. DR. ERTUĞRUL BOYNUKALIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 167
Özet
Şeybânîler; Mâverâünnehir ve Horasan'da Timurlulardan sonra bir asır boyunca hüküm süren ve ismini Cengiz Han'ın büyük oğlu Cuci'nin Şeybân adındaki oğlundan alan bir İslâm hanedanıdır. Bu çalışma, Mâverâünnehir bölgesinde geç dönemde Hanefî mezhebinin konumu, fıkhî yaklaşımlar, gelişmeler ve uygulamaları tespit etme amacıyla 16. yüzyılda Şeybânî Hanlığında uygulanan ve bir taraftan özel hukuk alanlarına hakim olan“şer'î hukuk”un izlerini diğer taraftan konunun bütüncül anlaşılması açısından kamu hukukunu düzenleyen Cengiz yasası ve Türk halklarının âdetlerinden kaynaklanan örfî hukuk uygulamalarını ele almaktadır. Hanefî mezhebine mensup olan Şeybânîler hakimiyetlerinin erken tarihlerinden itibaren özel hukuk alanı sayılan borçlar hukuku, aile hukuku vakıf hukuku gibi alanlarda şer'î hukuku uygulamaya başlamışlardır. Bunun yanında kamu hukuku içinde mütalaa edilen idare hukuku, savaş hukuku, arazi, vergi ve ceza hukuku gibi alanlarda Cengiz yasalarına dayanan hukuki yaklaşımları ve uygulamaları canlandırmışlar, kendilerinden önce bu bölgelerde hakim olan Timurlu hukuk mirası ve kurumlarını devralarak devam ettirmişlerdir. Şeybânîlerin yasa ve Timurlu hukuk mirası bağlamında geliştirdikleri hukuki anlayış birçok çalışmaya konu edilse de, şer'î hukuk uygulamaları müstakil ele alınmamıştır. Şeybânîlerin uyguladıkları Hanefî mezhebine dayanan fıkhi görüşler bölgedeki şer'î hukuk uygulamalarının dayanağını teşkil etmiştir. Mâverâünnehir'i hızlı bir fetih politikasıyla ele geçiren Şeybânîlerin hakimiyetlerinin erken tarihlerinde vakıflar hukuku ile ilgili fıkhî temelli uygulamalara rastlanmaktadır. Hüküm sürdükleri dönemin orta ve sonlarına doğru ise şer'î mahkemelerde özel hukuk alanlarını düzenleyen davaların kayıt altına alındığı görülmektedir. Bu kayıtlardaki“şer'î kanun”tabiri ile Hanefî mezhebi görüşlerinin esas alındığı şer'î hukuk uygulamaları ifade edilmektedir. Şeybânîler döneminde fıkıh uygulamaları dışında fıkıh eserlerinin telifi, medreselerdeki fıkıh eğitimi, güncel fıkhî konulara dair belge düzenleme çalışmalarının (şürût) yapıldığı da tespit edildiğinden bu hususlarla birlikte -şer'î hukuku temsil eden şeyhülislamlık, kadılık, sadrazamlık-gibi kurumların idari teşkilat içindeki yeri, görevleri, faaliyetleri, özellikleri, dönemin görevde bulunan şeyhülislam ve kadıları gibi önemli şahsiyetlere de çalışmamızda yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The Shaybānids were one of the regional khanates that ruled in Māwarannahr and Khorasan for a century after the Timurids, and were an Islamic dynasty that traces its origins back to the son of Genghis Khan's eldest son, Juchi, named Shaybān. This study aims to evaluate the impressions of the Shaybānid dynasty's sixteenth-century“sharī'ah law”in the fields of private law in order to identify the practical status of Hanafism in these regions, jurisprudential developments, innovations and practices in the late period of Māwarannahr. For a holistic understanding of the subject, the general characteristics of customary law and Sharia law, which originated from the Genghis law and Turkic customs, are evaluated together. The Shaybānids, who were Hanafīds, started to apply the Sharī'ah as the supreme source in some of the areas of private law such as obligations, foundations and family law in the early period of their rule. In administrative law, the law of war, and some land and tax law, which are considered as public law, they revived the legal symbols, ideas and practices of sovereignty from the Genghis laws. They inherited and continued the Timurid legal heritage and institutions that prevailed in these regions before them. The legal understanding developed by the Shaybānids in the context of the law and the Timurid legal heritage has been the subject of many studies, while the content of the Sharī'ah law they included in the practice of Sharī'ah has left a gap in the minds. The Sharia law practiced by the Shaybānids constituted an extension of Hanafī practices in the region. In the early period when they conquered Māwarannahr with a policy of rapid conquest, the Shaybānids applied fiqh doctrine in the law of waqf. Towards the middle and end of the century, it is observed that cases regulating private law were recorded in the sharia courts. The term“sharia law”in these cases referred to the application of the Hanafi doctrine. In addition to the application of fiqh as a law during the Shaybānid period, the writing of fiqh works, education in madrasas, and the editing of documents on current issues were also carried out. In addition to these, the place, duties, activities and characteristics of institutions such as sheikhulislam, qadiyat and sadr, which represent sharia law, within the administrative organization, and important personalities such as sheikhulislams and qadis who were in office during the period are included in our study.
Benzer Tezler
- Mangıt Hanedanlığı Döneminde Buhara Hanlığı
Mangıt Sovereignty in the period of Bukhara Dynasty
NURETTİN HATUNOĞLU
- Buhara Hanlığı'nda İmamkulu Han dönemi (1611-1641)
İmamkulu Han's period in the Bukhara Khanate (1611-1641)
ŞEYDA DUMAN
- Sovyet iktidarının ilk yıllarında Kırgız Milli Devletinin kuruluşu süreci (1917-1922)
The process of establishing the Kyrgyz National State in the early years of Soviet power (1917-1922)
FATİH YAVUZ
- Doğu Türkçesinde (14.-16. yy.) cümle ve sözcük öbekleri
Lexical bundles and sentence in the Eastern Turkish (14th- 16th centuries)
EMİNE TEMEL
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Şeybânî Hanlığı: 1500 - 1599
Khanate of Shabani̇ds: 1500 - 1599
ABDULKADİR MACİT
Doktora
İngilizce
2015
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL SAFA ÜSTÜN