Türk kültüründe zekâ ve kişilikle ilgili örtük kuramların incelenmesi
The investigation of implicit theories of intelligence and personality in Turkish culture
- Tez No: 881759
- Danışmanlar: PROF. DR. GALİP YÜKSEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 459
Özet
Bilim insanları dışında sıradan insanların kuramları olarak bilinen örtük kuramlar, insanlar için bir anlamlandırma sistemi oluşturmaktadır. Bu kuramlar, bireylerin günlük yaşamlarında karşı karşıya geldikleri çok fazla miktarda bilgiyi anlamlı ve kolay bir şekilde yorumlamalarını sağladığından önemli görülmektedir. Bu bağlamda, bu araştırmanın amacı, Türk kültüründe insanların zekâ ve kişiliğe yönelik örtük kuramlarını, C. S. Dweck'in teorik çerçevesi bağlamında detaylı bir şekilde incelemektir. Bu genel amaç doğrultusunda araştırmada üç farklı çalışma yürütülmüştür. İlk olarak, olgu bilim çalışmasından yararlanılarak 14 yetişkinle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmış ve zekâ ve kişiliğin kültür kodları incelenmiştir. İkinci çalışmada örtük kuramların alanyazında ilişkili olduğu değişkenler, Ankara ilinde eğitim gören toplam 2400 ortaokul ve ortaöğretim öğrencisinden elde edilen veriler üzerinde yapısal eşitlik modelleriyle sınanmıştır. Son çalışmada ise çocukların zekâ ve kişiliğe yönelik örtük kuramlarının kaynakları ilişkisel yöntemle ele alınmıştır. Çalışmada örtük kuramların ilişkili olduğu demografik, ebeveyn ve öğretmen değişkenleri, 444 dördüncü sınıf öğrencisinden, 444 ebeveynden ve 47 sınıf öğretmeninden toplanan verilerle incelenmiştir. Sonuç olarak bu araştırmada yürütülen bu üç alt çalışmada; ilkokul, ortaokul, ortaöğretim öğrencileri, ebeveynler, öğretmenler, üniversite öğrencisi, emekli ve farklı meslek gruplarından olmak üzere demografik özellikleriyle heterojen 3.349 Türk katılımcıya ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda nihai olarak, Türk kültüründe zekâ kavramının kültür kodunun güç, kişilik kavramının ise kalıp olduğu, örtük inançların hem akademik başarı hem de olumlu sosyal ilişkilerde rol oynadığı ve çocukların inançlarının ebeveynlerinin ve öğretmenlerinin inançlarıyla ilişkili olduğu ortaya koyulmuştur. Bu araştırma; örtük kuramların Türk kültüründeki ilk detaylı ve derinlemesine incelenmesini sağlarken, kuramlara yönelik Türkiye'deki gelecek çalışmalara yön gösterecek öneriler sunmakta ve kuramların özellikle okul, eğitim, aile ve ilişkisel bağlamlarda ele alınmasına yönelik uygulamalar önermektedir.
Özet (Çeviri)
Implicit theories, or lay theories, are significant because they establish a sense-making system for individuals and enable them to interpret a vast amount of information in their daily lives meaningfully and efficiently. In this context, this research aims to thoroughly examine the implicit theories of intelligence and personality in Turkish culture within the theoretical framework of C. S. Dweck. Three studies were conducted to achieve this general aim. First, using a phenomenological approach, semi-structured interviews were conducted with 14 adults to explore the cultural codes of intelligence and personality. In the second study, variables associated with implicit theories in the literature were tested using structural equation models based on data from 2,400 middle and high school students in Ankara. In the final study, the sources of children's implicit theories of intelligence and personality were investigated using a relational method. Demographic, parental, and teacher variables related to implicit theories were examined with data collected from 444 fourth-grade students, 444 parents, and 47 classroom teachers. As a result, in these three sub-studies conducted within this research, a heterogeneous group of 3,349 Turkish participants, including primary, middle, and high school students, parents, teachers, a university student, a retiree, and individuals from different professions, were reached. The research ultimately revealed that Turkish cultural code for intelligence is power, while it is mold for personality. Implicit beliefs play a role in both academic success and positive social relationships, and children's beliefs are related to the beliefs and behaviors of their parents and teachers. This research provides the first detailed and in-depth examination of implicit theories in Turkish culture, offers suggestions for future studies on these theories in Türkiye, and proposes practices to address the theories, especially in school, education, family, and relationships.
Benzer Tezler
- Yerli çizgi filmlerdeki folklorik unsurlar ve psiko-sosyal tahlili
Folkloric in domestic cartoons elements and psycho-social analysis
AYFER ALATAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU ŞENOCAK
- Yöneticilerin duygusal zekâ ve kişilik tiplerinin iş tatminlerine etkisi: Eskişehir örneği
Managers' emotional intelligence and personality types on the effect of job satisfaction: Eskisehir example
ÖZGÜL ÖRSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
İşletmeTürk Hava Kurumu Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE MAVİLİ AKTAŞ
- Türk milli eğitiminde örgün eğitimin yeri ve okul öncesi eğitim
The place of instituonal education in Turkish education system and pre-school education
YASEMİ GÜLİZAR SÜRMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Eğitim ve ÖğretimBeykent Üniversitesiİşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SEFER GÜMÜŞ
- Liderlik tarzlarının, örgütsel vatandaşlık davranışı, çalışanların iş performansı ve duygusal zeka üzerindeki etkileri: Özel bir bankanın Çukurova bölgesi çalışanları üzerine bir araştırma
The effects of leadership styles on employees' performance, emotional intelligence and organizational citizienship behaviour and a study on employees working in a private bank in Cukurova region
TİMUÇİN ULUHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BankacılıkÇukurova Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL CAN KILIÇ
- Lise öğrencilerinde zihin gezinmesi, motivasyon ve akademik performans ilişkisi
The relationships between mind wandering, motivation and academic performance of high school students
SEVGİ SEZGİN
Doktora
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP YÜKSEL