Çağdaş tiyatroda mekân kavramı
The concept of place in contemporary theatre
- Tez No: 881960
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELEN KORAD BİRKİYE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Mekân-İktidar İlişkisi, Seyirci-Oyuncu İlişkisi, Kamusal Alan-Özel Alan, Dijitalleşen Tiyatro, Melezleşme, The place- power relationship, the audience-actor relationship, publicprivate sphere, digitalized theatre, hybridization
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Aydın Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Drama ve Oyunculuk Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Sahne Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 179
Özet
Tiyatro sanatı uzun bir geçmiş ve derin bir geleneği bünyesinde taşır. Bu uzun ve derin geçmiş boyunca mekân-iktidar ilişkisi de önemli yer tutmuş ve dönüşümler geçirmiştir. Tiyatro başlangıçta ritüeller ile beslenirken, mekân seçiminin öncelik olmadığı görülmektedir. Fakat tiyatronun iktidarlar tarafından araçsallaştırılmaya başlanması ile birlikte mekânın, mekândaki konumlanmanın önemi ortaya çıkmıştır. Dolayısı ile başlangıçta seyirci-oyuncu ayrımı üzerinden kurulan bir iktidar ilişkisi yokken, mekânın belirginleştirilmesi ile seyirci-oyuncu arasına tarihler boyu sürecek duvarlar örülmüştür. Platon'dan başlayarak mekânı tanımlama çabası içine giren düşünce tarihi Henri Lefebvre ile mekânın içinde bulunan insanlarla var olan, yaşayan, canlı bir organizma olduğu fikrine evrilmiş ve mekânın her defasında yeniden üretildiği fikrine ulaşılmıştır. Ardından Michel Foucault ile mekânın iktidar ile ve bilgi ile yakından ilişkisi tespit edilip, iktidarın mekânları belirlediği sonucuna varılmıştır. Bu süreç boyunca kamusal/özel alanın yaşadığı dönüşümlerin de iktidar ve kapitalizm ile yakından ilişkisi olduğunun farkına varılmıştır. Tiyatro, bu süreçler devam ederken seyirciyi edilgen konuma sürükleyen çerçeve sahneden çıkış, mekânın yarattığı iktidar ilişkisini kırma çabası içine girmiştir. Sonunda karşı-gerçekçi akımlar, Antonin Artaud, Jerzy Grotowski ile birlikte mekâniktidar ilişkisinde kırılmalar meydana gelmiş ve çerçeve sahneden çıkılmıştır. Peter Brook'un“boş alan”düşüncesi ve ürettiği insanlık tarihinin derinlerine inen, mekânı yeniden ele alan projeleri, Richard Schechner'in Çevresel tiyatro fikri ve Dionysus in 69 oyunu gibi deneysel projeleri ve günümüzde hali hazırda proje üretmeye devam eden Rimini Protokoll'ün kamusal alanı aktif hale getiren ve dijital alanı da kullanan melez projeleri, son olarak İstanbul-Almanya ortak yapımı Map to Utopia'nın dijital mekânda seyirciyi oyunun paydaşı konumuna getirmesine değinilmiştir. Ayrıca tiyatronun dijital ile entegrasyonu gün geçtikçe artarken, tiyatro literatürüne son yıllarda girmeye başlayan telematik etkileşim, melezleşme, networking, yersiz-yurtsuzlaşma, beden okuryazarlığı, arayüz olarak sahne gibi terimlerin tiyatroyu, performansa nasıl yaklaştırdığına ve mekân-iktidar ilişkisinin dijital gelişmelerden nasıl etkilendiğine yönelik görüşler bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu tezi hazırlarken çeşitli kaynaklardan faydalanılmış ve alanında uzman kişilerin görüşleri ve araştırmaları göz önünde bulundurulmuştur. Yapılan araştırmalar ve analizler sonucunda elde edilen bulgular, mekân-iktidar ilişkisindeki dönüşümlerin tiyatro sanatında önemli değişimlere sebep olduğu, dijitalleşme ile birlikte tiyatronun mekân-iktidar ilişkisi ve dolayısıyla seyirci ile kurduğu ilişki anlamında olumlu yönde ilerlediği tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The theater art contains a long history and deep tradition itself. Throughout this long and deep history, the place-power relationship has also played an important role and undergone transformations. While theater was initially nourished by rituals, it seems that venue selection was not a priority. However, as theater began to be instrumentalized by the power, the importance of place and positioning in place emerged. Therefore, while there was no power relationship established through the audience-actor distinction in the beginning, with the clarification of the place, walls were built between the audience and the actor that would last throughout history. The history of thought, which started from Plato and attempted to define place, evolved with Henri Lefebvre to the idea that place is a living organism that exists with the people in it, and the idea that place is reproduced every time has been reached. Then, with Michel Foucault, the close relationship of place with power and knowledge was determined and it was concluded that power determines places. During this process, it has been realized that the transformations experienced by the public/private sphere are closely related to power and capitalism. While these processes continue, the theater has attempted to exit the frame stage, which drags the audience into a passive position, and to break the power relationship created by the place. Eventually, with the counter-realist movements, Antonin Artaud and Jerzy Grotowski, breaks occured in the place- power relationship and the frame stage has been left. Peter Brook's idea of“empty space”and the projects he produced that go deep into human history and reconsider place, Richard Schechner's idea of environmental theater and experimental projects such as the 69 play of Dionysus, the hybrid projects of Rimini Protocoll, which continues to produce projects today, activating the public place and using the digital space, finally, it was mentioned that the Istanbul-Germany co-production Map to Utopia made the audience a stakeholder of the game in the digital space. In addition, while the integration of theater with digital increases day by day, opinions on how terms such as telematic interaction, hybridization, networking, deterritorialization, body literacy, and stage as interface, which have started to enter the theater literature in recent years, bring theater closer to performance and how the place- power relationship is affected by digital developments constitutes the subject of this study. While preparing this thesis, various sources were used and the opinions and research of experts in the field were taken into account. The findings obtained as a result of the research and analysis have determined that the transformations in the place-government relationship have caused significant changes in theater art, and that, with digitalization, the theater has progressed positively in terms of the place-power relationship and therefore its relationship with the audience.
Benzer Tezler
- Çağdaş tiyatro mekanı
Contemporary theather space
SEBLA ARIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHSEN ÖZSOY
- Tiyatroda çağdaş sahne tasarımının mimari mekan kapsamında değerlendirilmesi
The evaluation of theatre stage design in the content of architectural space
SİMGE VİDİNLİSAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Güzel SanatlarHacettepe Üniversitesiİç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Sanat Dalı
DOÇ. PELİN YILDIZ
- Tiyatroda bedenin mekânı
Body and space interactions in theatre
KÜBRA YEŞİLYURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. PELİN DURSUN ÇEBİ
- Shakespeare repositioned: Intertextuality and the demystification of the canon in contemporary drama
Shakespeare'in yeniden konumlandırılması: Çağdaş tiyatroda metinlerarasılık ve kanonun değiştirilmesi
EDA DEDEBAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
İngiliz Dili ve EdebiyatıBoğaziçi Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ASLI TEKİNAY
- Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze Türk tiyatrosunda dekor kavramı
The decor concept in the Turkish theatre from the repuplican era till todays
TUĞÇE MİNE AKTULAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Sahne ve Görüntü SanatlarıHaliç ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
ÖĞR. GÖR. METİN DENİZ