Türkçedeki katkısız eylem yapılarının metinsel eşdizimlilik görünümleri: ortaokul Türkçe ders kitapları üzerine bir çözümleme
Textual collocation appearances of light verb constructions in Turkish: An analysis on secondary school Turkish coursebooks
- Tez No: 882930
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Dil Bilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
Bu tez çalışmasında katkısız eylem yapılarının ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinsel eşdizimlilik görünümleri konusal rolleri ve üye yapıları çerçevesinde araştırılmıştır. Tümce içinde kendi başına bulunmayan, başka bir eylem ya da adsılla birlikte kullanılan ve soyutluk derecesi yüksek olan katkısız eylemler (Butt, 2003) sözlüksel ya da sözdizimsel olarak bir adla birlikte kullanılmayı gerektirmektedir. Bu gerektirim sonucunda ortaya çıkan katkısız eylem yapılarının ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde nasıl yer aldığının belirlenmesi ve anlambilim-sözdizim arakesitinde, başka bir ifadeyle katkısız eylem yapılarının metinsel eşdizimlilik ağı içerisinde irdelenmesi çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın konusu ve amacı gereği ortaya çıkan karmaşık veri katmanlarının çözümlenebilmesi için Veri Madenciliğine başvurulmuş, MEB onaylı 5., 6., 7., ve 8. sınıf Ortaokul Türkçe ders kitaplarıyle Python 3.10.8 programlama dili VsCode IDE'si ve Pandas kütüphanesinde özel amaçlı bir derlem oluşturulmuştur. Derlemden elde edilen veriler tümevarım ve tümdengelim yöntemleriyle birlikte Eşdizim Yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Çözümlemeler sonucunda al-, at-, et-, dur-, ol- ,yap- ve ver- katkısız eylemlerinin farklı adlarla birleşerek katkısız eylem yapısına dönüştüğü ve dengeli olmayan sıklık dağılımıyla kitaplarda yer aldığı belirlenmiştir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında sunulan katkısız eylem yapılarının metin tümcelerinde sözdizimsel konum değişkenliği gösterdiği ve üye yapılarında konu, kılıcı, deneyimleyen başta olmak üzere Frawley (1992)'nin ulamlamasındaki tüm konusal rolleri farklı sıklıklarda taşıdığı tespit edilmiştir. Bu araştırmanın bulguları ışığında ulaşılan vargıların Türkçedeki katkısız eylemlerin ve katkısız eylem yapılarının didaktik görünümünü ortaya koymakla birlikte Türkçenin hem anadili hem de yabancı dil olarak öğretimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca bu tez çalışmasının Türkçenin konusal rol hiyerarşisinin 186 oluşturulmasına öncülük edeceği ve konusal rollerle ilgili yapılacak sonraki çalışmalara kuramsal altyapı oluşturacağı savunulmaktadır.
Özet (Çeviri)
In this dissertation, the textual collocation appearances of light verb constructions in secondary school Turkish textbooks were investigated within the framework of their thematic roles and argument structures. Light verbs, which are not appeared in the sentence on their own but are used together with another verb or noun and have a high degree of abstraction (Butt, 2003), require lexical or syntactical use with a noun. The main purpose of the study is to determine how the light verb constructions that emerge as a result of this requirement are included in the texts in secondary school Turkish textbooks and to examine them at the semantics-syntax intersection, in other words, within the textual collocation network of the light verb constructions. In order to analyze the complex data layers that emerged due to the subject and purpose of this study, Data Mining was used, and a special-purpose corpus was created using the Python 3.10.8 programming language, the VsCode IDE and the Pandas library with the MEB-approved 5th, 6th, 7th and 8th grade secondary school Turkish textbooks. The data obtained from the corpus were analyzed using the Collocation Method together with inductive and deductive methods. As a result of the analysis, it was determined that the light verbs of take, throw, do, stop, be, make and give were combined with different names and turned into light verb constructions and were included in the books with an unbalanced frequency distribution. It has been determined that the light verb constructions presented in secondary school Turkish textbooks show syntactic position variability in text sentences and carry all the thematic roles in Frawley's (1992) classification, especially agent, theme, and experiencer, at different frequencies in the argument structures. It is thought that the conclusions reached in the light of the findings of this research will contribute to the teaching of Turkish both as a native language and a foreign language, while revealing the didactic view of light verbs and light verb constructions in 188 Turkish. It is also argued that this dissertation will pioneer the creation of the thematic role hierarchy in Turkish and will form the theoretical basis for subsequent studies on thematic roles.
Benzer Tezler
- Türkçede katkısız eylem yapıları
Light verb constructions in Turkish
MERVE KARGALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Argument structure, morphology and some verbal derivations in Turkish
Yüklem yapısı, biçimbilim ve Türkçe'de kimi eylemcil türetimler
MUSTAFA AKSAN
Doktora
İngilizce
1995
DilbilimHacettepe ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AHMET KOCAMAN
- Yabancı dil olarak Almanca öğretiminde fiilimsilerin yazma becerilerinin amaca uygun geliştirilmesine katkısı
The contribution of verbals to the purpose development of writing skills in German teaching as foreign languages
GURBET ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Alman Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN YILMAZ
- Contributions of cognate words in Turkish and English to vocabulary teaching in EFL
İngilizcenin yabancı dil olarak öğretilmesinde Türkçe ve İngilizcedeki benzer kökenli sözcüklerin kelime öğretimine katkısı
FATMA KİMSESİZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
DilbilimAtatürk ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. M. YAVUZ KONCA
- Sait Faik Abasıyanık'ın Havada Bulut adlı hikaye kitabının kelime ve kelime grupları bakımından incelenmesi ve Türkçe eğitimine katkısı
Analyses of the story book by Sait Faik Abasiyanik Havada Bulut (cloud in the air) in terms of words and word groups and its contributions to turkish language education.
NAZAN MIH
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞERİF ALİ BOZKAPLAN