Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik okuryazarlık düzeyleri ve çevre eğitimi öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin modellenmesi
Modeling the relationship between ecological literacy levels and environmental education self-competences of social studies teacher candidates
- Tez No: 882965
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ESEN DURMUŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 293
Özet
Çevre eğitiminin, insanların doğanın önemini kavrayarak çevreyle uyumlu bir biçimde yaşamalarını sağlamaya odaklandığı ve bu sebeple doğanın korunması ve sürdürülebilir bir gelecek için bilinçli, sorumlu ve ekolojik okuryazar bireylerin yetişmesini hedeflediği bilinmektedir. Bu nedenle sosyal bilgiler öğretmen adaylarına verilen çevre eğitimi, doğanın önemini ve çevreyle uyum içinde yaşama ihtiyacını anlamalarını sağlayacağı için önem taşımaktadır. Sosyal bilgiler öğretiminde ekolojik okuryazarlık ve çevre eğitimi öz-yeterliği, sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının çevresel kavramları etkili bir şekilde öğretmek için gerekli bilgi, beceri ve özgüven ile donatılmasının önemi ile ilgilidir. Hem ekolojik okuryazarlığı hem de çevre eğitimi öz-yeterliği gelişen sosyal bilgiler öğretmen adayları, çevresel konuları öğretimlerine dahil etmek için hazırlıklı olacaklardır. Bu hazırlık, gelecekteki öğrencileri arasında çevre bilincini geliştirmek ve onları harekete geçirici davranışlara sevk etmek açısından önemlidir. Bu yönüyle, öğrenciler sadece çevresel konular hakkında bilgi edinmekle kalmayacak, aynı zamanda harekete geçme konusunda kendilerini güçlü hissederek daha sürdürülebilir ve bilinçli bir topluma katkıda bulunacaklardır. Kısacası, ekolojik okuryazarlık ve öz yeterliğe yönelik bu ikili odaklanma, çevreye daha duyarlı bir toplumu etkin bir şekilde temsil edebilecek ve bu topluma katkıda bulunabilecek bir eğitmen jenerasyonu yaratılmasına yardımcı olmaktadır. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarına yönelik çevre eğitimi öz-yeterlik ile ekolojik okuryazarlık kavramlarının ve alt boyutlarının, değişen ihtiyaçlar ve koşullar göz önüne alınarak daha kapsamlı bir şekilde ele alınması ve yapısal eşitlik modeliyle sistemli bir biçimde araştırılması gerekmektedir. Araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre eğitimi konusundaki ekolojik okuryazarlık düzeyleri ile çevre eğitimi öz-yeterlikleri arasındaki ilişkiyi belirlemek ve öğretmen adaylarının görüşleri doğrultusunda bu ilişkileri ortaya çıkarmaktır. Karma yaklaşımla gerçekleştirilen araştırmada açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araşırmanın nicel aşaması ilişkisel araştırma türlerinden biri olan korelasyonel (ilişkisel tarama) desen ile gerçekleştirilirken, nitel aşaması, olgubilim (fenomenolojik) desende gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini 2021-2022 eğitim öğretim yılında Türkiye'de sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programına sahip olan 14 üniversiteden, basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 1.121 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Üniversiteler, Türkiye (İBBS) Düzey 1'de yer alan bölgeler dikkate alınarak belirlenmiştir. Örneklemin büyük olması nedeniyle araştırmada öncelikle çalışma grubunun gerçekleştirileceği üniversitenin belirlenmesi için amaçlı örnekleme stratejilerinden biri olan tipik durum örnekleme kullanılmıştır. Tipik durum örneklemesi ile belirlenen Fırat Üniversitesi'nden tabakalı amaçlı örnekleme ve ölçüt örnekleme ile belirlenen 18 sosyal bilgiler öğretmen adayı araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Nicel verilerin toplanmasında, bu araştırma kapsamında araştırmacı tarafından geliştirilen sosyal bilgiler öğretmen adaylarına yönelik“Ekolojik Okuryazarlık Ölçeği”ile“Çevre Eğitimi Öz-Yeterlik Ölçeği”kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanması için ise sosyal bilgiler öğretmen adaylarına yönelik hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler analizinde katılımcıların cinsiyetleri, yaşları, sınıf düzeyleri, çevre eğitimi dersi alıp almama durumları değişkenler olarak belirlenmiştir. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik okuryazarlık düzeyi ile çevre eğitimi öz-yeterliği arasındaki ilişkiler YEM ile incelenmiştir. Görüşler içerik analizi ve betimsel analiz ile incelenmiş ve eksenel kodlama ile de karşılaştırılmıştır. SPSS, LISREL, AMOS ve MAXQDA programları aracılığı ile gerçekleştirilen analizler sonucu ulaşılan bulgular, literatürde yer alan çalışmalarla desteklenerek yorumlanmıştır. Araştırma, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik okuryazarlıkları ile çevre eğitimi öz-yeterlikleri arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğunu göstermektedir. Ekolojik okuryazarlığın duyuşsal boyutu ile çevre eğitimi öz-yeterliği alan eğitimi bilgisi arasında zayıf pozitif bir ilişki bulunurken, ekolojik okuryazarlığın bilişsel ve eylemsel boyutları ile çevre eğitimi öz-yeterliği alan bilgisi ve alan eğitimi bilgisi arasında orta düzeyde pozitif bir ilişki olduğu bulunmuştur. Derse katılımdan bağımsız olarak, öğretmen adaylarının ekolojik okuryazarlıkları bilişsel ve duyuşsal boyutlarda, eylem boyutuna göre daha yüksektir. Bu durum, çevre eğitimi programlarına daha fazla eylem odaklı uygulamaların dâhil edilmesinin önemini vurgulamaktadır. Sonuçlar, çevre eğitimi dersi alan öğretmen adaylarının özellikle alan bilgisi ve alan eğitimi bilgisinde dersi almayanlara oranla çevre eğitimi öz yeterliklerinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ancak, bazı katılımcılar kendilerini hâlâ hazır hissetmemektedir. Bununla birlikte araştırma, ekolojik okuryazarlık ile çevre eğitimi derslerinin, çevre eğitimi öz-yeterliğini olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Sonuç olarak, ekolojik okuryazarlık düzeylerinin (özellikle de eylemsel düzeyin) geliştirilmesinin ve hedefe yönelik olarak zorunlu ve uygulamalı çevre eğitimi derslerinin verilmesinin, öğretmen adaylarının çevre eğitimi konusundaki güven ve yeterliliklerini önemli ölçüde artırabileceği söylenebilir. Bu sayede sosyal bilgiler öğretmen adaylarının, çevre kavramlarını öğretimlerine güvenle aktararak doğanın korunmasını ve sürdürülebilir bir geleceği destekleyebileceği ve çevre sorunlarının çözümünde sorumluluk alan çevre dostu bireyler yetiştirebileceği söylenebilir.
Özet (Çeviri)
It is widely acknowledged that environmental education is concerned with fostering a harmonious relationship between humans and the natural world. This is achieved by fostering an understanding of the intrinsic value of nature and the need for individuals to become conscious, responsible and ecologically literate. This approach is essential for the protection of nature and the achievement of a sustainable future. For this reason, it is crucial to provide environmental education to pre-service social studies teachers, as it will enable them to comprehend the significance of nature and the necessity of coexisting in harmony with the environment. The importance of equipping social studies teachers and pre-service teachers with the necessary knowledge, skills and self-confidence to teach environmental concepts effectively is related to the development of ecological literacy and environmental education self-efficacy. Those pre-service social studies teachers who develop both ecological literacy and environmental education self-efficacy will be adequately prepared to incorporate environmental issues into their teaching. Such preparation is of significant importance in terms of developing environmental awareness among their future students and encouraging them to take action. In this regard, students will not only learn about environmental issues, but also feel empowered to take action and contribute to a more sustainable and conscious society. In conclusion, this dual focus on ecological literacy and self-efficacy helps to create a generation of educators who can effectively represent and contribute to a more environmentally conscious society. The concepts and sub-dimensions of environmental education self-efficacy and ecological literacy for pre-service social studies teachers require further investigation and analysis. This should be conducted using structural equation modelling, taking into account changing needs and conditions. The objective of this study is to ascertain the relationship between pre-service social studies teachers' ecological literacy levels in environmental education and their environmental education self-efficacy. This relationship will be revealed in accordance with the views of the aforementioned pre-service teachers. An exploratory sequential design was employed in the mixed approach research. The quantitative phase of the research was conducted using a correlational (correlational screening) design, which is one of the relational research types. The qualitative phase was conducted using a phenomenological design. The sample of the study consisted of 1,121 pre-service social studies teachers, selected by simple random sampling method from 14 universities with social studies teaching undergraduate programmes in Turkey in the 2021-2022 academic year. The universities were selected based on their location within Turkey (NUTS) Level 1. Due to the large sample size, typical case sampling, which is one of the purposeful sampling strategies, was employed to identify the university where the study group would be conducted. The study group consisted of 18 pre-service social studies teachers, selected through stratified purposive sampling and criterion sampling from Fırat University, which was identified through typical case sampling. The researchers employed the 'Ecological Literacy Scale' and 'Environmental Education Self-Efficacy Scale' developed within the scope of this study to collect quantitative data. Qualitative data was gathered through semi-structured interviews with pre-service social studies teachers. The analysis of the data incorporated variables pertaining to the participants' gender, age, grade level, and whether they had taken an environmental education course. The relationships between pre-service social studies teachers' ecological literacy levels and environmental education self-efficacy were analysed using structural equation modelling (SEM). The opinions expressed were analysed using content analysis and descriptive analysis, with the results compared using axial coding. The findings obtained from the analyses conducted using the SPSS, LISREL, AMOS and MAXQDA programs were interpreted in light of the existing literature. The research shows that there is a positive and moderate relationship between the ecological literacy of pre-service social studies teachers and their environmental education self-efficacy. While there was a weak positive relationship between the affective dimension of ecological literacy and environmental education self-efficacy and field education knowledge, there was a moderate positive relationship between the cognitive and action dimensions of ecological literacy and environmental education self-efficacy and field education knowledge. Regardless of course participation, pre-service teachers' ecological literacy is higher in cognitive and affective dimensions than in action dimension. This emphasises the importance of including more action-oriented practices in environmental education programmes. The results showed that pre-service teachers who took the environmental education course had higher environmental education self-efficacy than those who did not take the course, especially in content knowledge and field education knowledge. However, some participants still did not feel ready. However, the study shows that ecological literacy and environmental education courses positively affect environmental education self-efficacy. In conclusion, it can be said that developing ecological literacy levels (especially the actional level) and providing compulsory and applied environmental education courses for the target can significantly increase pre-service teachers' confidence and competence in environmental education. In this way, it can be said that pre-service social studies teachers can support the protection of nature and a sustainable future by transferring environmental concepts to their teaching with confidence and raise environmentally friendly individuals who take responsibility in solving environmental problems.
Benzer Tezler
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik okuryazarlığa ilişkin farkındalık düzeylerinin belirlenmesi
Determining the awareness levels of social study teachers on ecological literacy
SEMA BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve Öğretimİnönü ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DANYAL TEKDAL
- Öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi
Investigating of the ecoliteracy levels of preservice teachers
BİLGİ BAŞAK ÖZGÜN
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve Öğretimİnönü ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SİBEL KAHRAMAN
- Sosyal bilgiler öğretimi bağlamında okul bahçe ve alanlarının eko-girişim etkinliklerinde kullanımı
Use of school, garden and fields in the context of social studies course eco-entrepreneurship activities
NECLA DURHASAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimMersin ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKAN AKDAĞ
- Fen bilimleri öğretmenlerinin yerel sosyobilimsel konular hakkındaki karar verme stratejilerinin belirlenmesi
Determination of science teachers' decision-making strategies on local socio-scientific issues
MERAL ÖZTURNA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENGÜL ATASOY
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin incelenmesi
Examination of ecological footprint awareness levels of social studies teachers
RECEP OCAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT BAYRAM YILAR