Fuzûlî'nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinde anlatı söylemi ve köken incelemesi (-Nizâmî'den Fuzûlî'ye- yeniden yazılan Leylâ ve Mecnûn mesnevileri bağlamında)
Analysis of narrative discourse and origins in Fuzûlî's Leylâ vü Mecnûn (In the context of rewritten Leylâ and Mecnûn masnavis from Nizâmî to Fuzûlî)
- Tez No: 885560
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE YILDIZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 563
Özet
Fuzûlî'nin Leylâ vü Mecnûn isimli mesnevisi bu konudaki yeniden yazımların en beğenileni olmuştur. Fakat Ali Nihat Tarlan ve Agâh Sırrı Levend'in çalışmaları hariç tutulursa, inceleme yapılan eseri daha iyi anlamak adına geleneğin tamamını ele alan kapsayıcı çalışmalar yapılmamıştır. Genellikle iki, en fazla ise üç eser arasında karşılaştırmalar bulunmaktadır. Bu durum da öykünün gelişimindeki doğrusal çizgiyi oluşturmayı ve söylemsel boyuttaki dönüşümlerin tespitini zorlaştırmaktadır. Ayrıca Ali Nihad Tarlan ve Âgâh Sırrı Levend'den sonraki araştırmalarda daha dar bir çerçevede karşılaştırma yapılması ve ana amacın metin neşri olması sebebiyle incelemelerin mecburen tespit düzeyinde kalması gibi sorunlar da edebi inceleme konusu edilen metinlerin tekrar ve güncel teorilerle ele alınması gerekliliğini bir kez daha göstermektedir. Bu tez de ise bahsedilen yenilenme ihtiyacı göz önüne alınarak Fuzûlî'ye kadar yazılan Leylâ ve Mecnûn mesnevilerindeki ilişkiler anlatı söylemi kavramı çerçevesinde bir değerlendirme yapılmıştır. Yukarıda bahsedilen amaca ulaşmak için tez, iki ana bölüme ayrılmıştır. Birinci ana bölümde, örneklemi oluşturan metinlere tatbik edilecek yöntemin uygunluğunu sorgulanmıştır. Uygunluk probleminin üstesinden gelebilmek için gelenekte yeri olan kavramların sınırlarının ve eksikliklerinin belirlenerek, güncellenmesi ve Ricoeurcü anlamda temellük edilmesi gerektiği hipotezi öne sürülmüştür. Yeniden yazımlar bağlamında güncellenerek ele alınmaya en uygun kavram ise“terceme”dir.“Terceme”kavramının sınırlarının ve yeniliğe olanak tanıyan yönlerinin belirlenmesi ile mesnevilere ve yeniden yazımlara uygulanacak güncel yöntemler için önem arz eden bir metin tanımından hareket edilmiştir. Bu bağlamda“terceme”kavramı olumsuz anlamlarından arındırılarak bir metin üretim yolu olarak kabul edilmiştir. Bu sonuca varmak için kavramın arkasında yatan epistemolojik yapı tartışma konusu edilmiş ve sorunsalın Fârâbî ve İbn Sînâ'nın Poetika şerhleri vasıtasıyla antik düşüncenin temel kaynaklarından itibaren İslam dünyasında temellük edildiği anlaşılmıştır.“Terceme”ve“söylem”arasındaki ilişki ise meşru bir zeminde kurularak modern anlatı inceleme yöntemlerinin mesnevi edebiyatında uygulanabilirliği sağlanmıştır. Tezin ikinci ana bölümü ise genel çerçevesi ilk kısımda çizilen teorik yaklaşımın metinler üzerinde uygulanabilirliğinin bir sınavıdır ve“Kurmacada Bilincin Sunumu”,“Zaman”,“Mekân”olmak üzere üç ana başlık altında kurgulanmıştır. Bu kategoriler, söylemin üretilmesi için gerekli olan ve Emile Benveniste'e ait“ben-şimdi-burada”formülasyonundan hareketle seçilmiştir. Böylece uygulamada elde edilen verilerin yanlışlanabilirliğinin de yolu açılmış ve ulaşılan sonuçların diğer yeniden yazımlarda sınanabilir olması sağlanmıştır. Sonuç olarak Fuzûlî'nin eserinin öncellerinden poetik, anlatısal ve söylemsel düzlemde ayrıştığı; Fuzûlî'nin öyküyü yeniden yazarak farklı bir çerçeve içinde değerlendirdiği ortaya çıkarılmıştır.
Özet (Çeviri)
Fuzûlî's masnavi“Leylâ vü Mecnûn”is regarded as the most esteemed among the rewritings of this theme. However, except for the works of Ali Nihat Tarlan and Agâh Sırrı Levend, there have been no comprehensive studies that consider the entire tradition to better understand the analyzed work. Typically, comparisons have been made between two, at most three, works. This situation makes it challenging to establish a linear trajectory of the story's development and to identify the transformations in its discursive dimensions. Additionally, due to the narrower scope of comparisons in research following Tarlan and Levend and the primary aim being the publication of texts, analyses have necessarily remained at the identification level. This further underscores the necessity for a reevaluation of the literary texts in question using contemporary theories. Therefore, in this thesis, considering the aforementioned need for renewal, an evaluation is made of the narrative discourse in the“Leylâ and Mecnûn”mesnevis written up to Fuzûlî. To achieve the stated objective, the thesis is divided into two main sections. In the first main section, the appropriateness of the method to be applied to the texts constituting the sample is questioned. To overcome the problem of appropriateness, it is hypothesized that the boundaries and deficiencies of the concepts within the tradition need to be identified, updated, and appropriated in the Ricoeurian sense. The most suitable concept to be reconsidered in the context of rewritings is“terceme”(translation). By defining the boundaries and innovation-enabling aspects of the concept of“terceme,”a text definition that is crucial for applying contemporary methods to mesnevis and rewritings is established. In this context, the concept of“terceme”is cleansed of its negative connotations and accepted as a mode of text production. To reach this conclusion, the epistemological structure underlying the concept is discussed, revealing that the issue was appropriated in the Islamic world through the commentaries on Aristotle's“Poetics”by Al-Farabi and Avicenna, from the fundamental sources of ancient thought. The relationship between“terceme”and“discourse”is established on a legitimate basis, thus ensuring the applicability of modern narrative analysis methods to mesnevi literature. The second main section of the thesis is a test of the applicability of the theoretical approach outlined in the first section to the texts, and it is structured under three main headings:“Presentation of Consciousness in Fiction,”“Time,”and“Space.”These categories are chosen based on Émile Benveniste's formulation of“I-here-now,”which is essential for the production of discourse. This approach opens the way for the falsifiability of the data obtained in practice, ensuring that the results can be tested against other rewritings. As a result, it has been revealed that Fuzûlî's work diverges from its predecessors on poetic, narrative, and discursive levels; by rewriting the story, Fuzûlî evaluates it within a different framework.
Benzer Tezler
- Läyli-Mäcnün kıssası
Tale Layla and Majnun
YERLAN ALASHBAYEV
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
- Fuzûlȋ'nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinde tasvir ögesi olarak teşbih
The literature descriptions in Fuzûlî's Leylâ and Mecnûn
MEHMET KUNDUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıBülent Ecevit ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUHİTTİN TURAN
- Fuzuli'nin Leyla vü Mecnun mesnevisi ile Hamdulllah Hamdi'nin Yusuf u Züleyha mesnevisinde insan psikolojisi
The Human psychology in the Leyla vü Mecnun mesnevi of Fuzuli and Yusuf u Züleyha mesnevi of Hamdullah Hamdi
BAYRAM ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE MENGİ
- Kâfzâde Fâizî'nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevîsi, inceleme-tenkidli metin-dizin
Mathnawi of Leylâ vü Mecnûn by Kâfzâde Fâizî, examination-critical text-index
FATİH ELÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıAdıyaman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM HALİL TUĞLUK
- Behişti'nin Leyla vü Mecnun mesnevisi (İnceleme-metin)
The Mesnevi 'Leyla vü Mecnun' of Behişti (Examination-text)
ZEYNEL ABİDİN AYGÜN
Doktora
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MİNE MENGİ