Kentsel mekanda bireylerin yön bulma davranışının mekansal dizim ve bilişsel haritalama yöntemi ile irdelenmesi: Suadiye örneği

Examining wayfinding behavior of individuals in urban space using space syntax and cognitive mapping method: Suadiye case

PDF İndir

Tez No: 886520
Yazar: TÜRKAN AKÜN
Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET EMİN ŞALGAMCIOĞLU
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Şehircilik ve Bölge Planlama, Architecture, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 141

Özet

İnsanlar dünyaya geldikleri ilk andan itibaren yaşadıkları kentsel çevre ile sürekli bir etkileşim halinde olmuşlardır. Mekânın ve insan davranışının birbirini şekillendiren dinamik bir ilişkisi bulunmaktadır. Bu etkileşimler sonucunda bazı mekânsal davranışlar ortaya çıkmaktadır. Bu mekânsal davranışlar, kent içerisindeki uyarıcıların yarattığı tepkiler olarak ifade edilebilir. İnsanlar çevrelerinden aldıkları uyarıları kendi bireysel filtrelerinden geçirerek algılarlar ve buna karşılık bazı davranışlar ve yönelmeler sergilerler. Oldukça karmaşık olan ve birçok farklı parametreye sahip olan bu algılama süreci, kentsel çevre içerisindeki mimari düzen ve yapıdan da önemli ölçüde etkilenmektedir. Kent içinde yapılan müdahale ve yeni tasarımlar hem insanların algısına yön vermekte hem de kent içindeki davranışlarını etkilemektedir. Verimli bir şekilde kullanılan ve insanların içerisinde kolay bir şekilde yön bulduğu okunabilir çevreler oluşturmak, kent çalışmaları içinde en önem verilmesi gereken konulardan biridir. Çünkü ancak okunabilir çevreler içerisinde insanlar doğru bir şekilde yön bulma davranışını tamamlamaktadırlar. Okunabilir, anlaşılabilir ve kullanışlı kentsel çevrelerin oluşturulabilmesi için bu konuya gereken önem verilmeli ve hakkında yapılacak olan çalışmaların artması ve çeşitlenmesi gerekmektedir. Sentaktik ve semantik olarak analizler içeren çevre-davranış çalışmaları son yıllarda oldukça artış göstermiştir. Bu tez çalışmasında da benzer olarak sentaktik ve semantik olarak analizler bulunmaktadır ve insanların yön bulma davranışını kentsel çevre üzerinden incelemektedir. İnsanların kent içerisinde yönlerini bulurken bilişsel temsillerin ve bulundukları mekânın fiziksel yapısının nasıl bir ilişkiye sahip olduğunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu tespitler yapılırken mekân anlaşılabilirlik ve okunabilirlik kavramı üzerinden kurulan çerçevede mekâna aşina olan bireylerin sahip oldukları bilişsel haritaları ve mekânın gerçek haritasından elde edilen veriler üzerinden yorumlamalar ve tartışmalar yapılmıştır. Tez çalışmasına başlarken konu ile alakalı geniş bir literatür taraması yapılmıştır. İlk olarak yön bulma kavramı ve bu kavramın imge, okunabilirlik ve bellek ile olan ilişkisinden bahsedilmiştir. Daha sonra bu çalışma için ana analiz yöntemi olarak seçilen mekânsal dizim ve bilişsel haritalama analiz yöntemleri ve yön bulma kapsamında hangi kavramların ön plana çıktığı detaylandırılmıştır. Son olarak ise geçmiş çalışmalar incelenerek, analiz bulgularının doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi adına temel bir kuramsal çerçeve oluşturulmuştur. Kullanılan ilk analiz yöntemi olan bilişsel haritalama (cognitive mapping), çalışma alanına aşina olan bireylerle birlikte gerçekleştirilmiştir. Bu yöntem sayesinde, alana aşina olan bireylerin, bu mekâna yeni gelen ziyaretçilere yönlerini bulabilmeleri adına çalışma alanını nasıl ve hangi öğelerle birlikte tarifledikleri tespit edilmiştir. Edinilen bu bilgiler ışığında, çalışma alanının bulunduğu bölgenin gelecekte yapılacak olan çalışmalara yönelik iyi zemin bir hazırlayarak, kullanıcıların algı ve yön bulma davranışlarının detaylı bir biçimde anlaşılması hedeflenmektedir. Çalışmanın başlangıç noktası olarak Suadiye Marmaray Tren İstasyonu durağı belirlenmiştir. Bu çalışma başlangıç noktasını merkez alan bir şekilde, Suadiye Mahallesi'nde gerçekleştirilmiştir. Bu seçimin başlıca nedeni, Suadiye'nin Bağdat Caddesi'nin başlangıç noktası ve bir buluşma noktası olarak varsayılmasıdır. Ayrıca, Marmaray tren hattı aktif hale geldikten sonra Bağdat Caddesi'ne gelen ziyaretçi sayısında ciddi bir artış görülmüştür. Ziyaretçiler bu alan için önemli bir toplu taşıma olan Marmaray ile ulaşım sağladıktan sonra Bağdat Caddesi'ne ulaşmak için genellikle en yakın durak olan Suadiye durağını tercih ettikleri gözlemlenmiştir. Bu şekilde, yön bulma hareketlerine başlama noktası olarak kabul edilebilecek bu alan analiz için uygun bir alan olarak belirlenmiştir. Bilişsel haritalama yapılırken mekâna aşina olan kullanıcılara öncelikle bu alana ilk defa gelen bir ziyaretçiye nasıl yön bulacağını anlatan ve kroki niteliğinde olacak bir haritalama yapılmasının istendiği belirtilmiştir. Bu haritalama için 44 adet katılımcıya 15-20 dakika arası bir süre verilerek beyaz A4 kağıdına çizimin yapılması istenmiştir. Fakat haritalarda çizim dili yanlış, okunamayan veya anlamlandırılamayan haritalardan dolayı 41 adet bilişsel haritanın bu tez çalışması için kullanılmasına karar verilmiştir. Daha sonra haritalardan elde edilen temsiller/çizimler kategorize edilerek sayılmıştır. Bu sayım yöntemi sayesinde temsil edilen öğelerin frekansı elde edilerek, bilişsel haritalardaki verilerin analizlerinin yapılabilmesi adına sayısal verilere dönüştürülmesi sağlanmıştır. Ayrıca, bilişsel haritalardan elde edilen yol ve işaret öğeleri frekans değerlerine göre büyükten küçüğe sıralanarak, 3 farklı dereceye ayrılarak kategorize edilmiştir. 1. dereceden öğeler en çok temsil edilen, 3. dereceden öğeler ise en az temsil edilen öğeleri ifade etmektedir. Bunun en önemli sebebi yorumlama aşamasında öğelerin temsil edilme sıklıklarına göre gruplandırılarak ifade biçimini kolaylaştırmaktır. Bilişsel haritalarda temsil edilen öğelerin 1. dereceden olan yollar üzerinde yoğunlaştığı gözlemlenmiştir. Bilişsel haritalarda temsil edilen öğeler insan belleğinde depolanmış ve yer etmiş olan mekânlardır. Bu çalışma alana aşina olan insanlarla yapıldığı için günümüzde alanda bulunmayan fakat geçmişte varolup hatırlanan mekânlar da temsil edilmiştir. Kentsel bellek mekânlarının oluşmasında kent karakterinin büyük bir rolü bulunmaktadır. Bu alanın ticari kimliğinin baskın karakterinden dolayı insan zihninde yer eden alanların da ticari alanlar olması şaşırtıcı bir sonuç değildir. Mekansal dizim (space syntax) analiz yöntemi ise alanın sahip olduğu potansiyellerinin sayısal olarak veri haline getirilip mekânın anlaşılabilirlik (intelligibility) durumunun analiz edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Anlaşılabilirlik kavramının analizlerden elde edilebilmesi için bağlantısallık (connectivity) ve bütünleşme (integration) değerlerini içeren analizler yapılmıştır. Mekansal dizim analizini yapabilirken Autocad programında çizilen ve dxf. formatında olan çizimler UCL (University College of London) lisanslı Depthmap ve Michigan Üniversitesi lisanslı (UM) Syntax 2D programlarına aracılığıyla analiz edilmiştir. Depthmap programı sokakların eksenel analizleri için kullanılmıştır. Syntax 2D programı ise grid temelli olarak alan içerisinde ifade edilen işaret öğeleri ve noktaların değerlerinin tespiti için kullanılmıştır. Sınır ve bölge öğeleri ise analizlerin genel yorumlanması aşamasında kullanılmıştır. Bu şekilde çalışma alanının fiziksel konfigürasyonuna ait bilgiler elde ve bireylerin mekân içerisinde yön bulma davranışı gerçekleştirirken hangi yöntemlere başvurdukları tespit edilmiştir. Analizin son aşamasına gelindiği zaman, farklı methodlarla elde edilen bulguların birbiri olan ilişkisine bakılması ve yorumlanabilmesi adına SPSS istatiksel programında regresyon analizi yapılmıştır. Bu analiz sayesinde“p”ve“R”değerleri elde edilmiştir. Frekans ve mekansal dizim yönteminden elde edilen değerler arasındaki ilişkiye bakılmıştır. Erişilen değerler ışığında mekânın fiziksel konfigürasyonu ile bilişsel haritalarda temsil edilme sıklığını ifade eden frekans değerleri arasında kuvvetli bir ilişki olmadığı sonucuna varılmıştır. Fakat yol öğeleri için anlaşılabilirlik kavramına ayrı olarak bakıldığında kuvvetli olma eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir. Bu alanda bireyler yönlerini bulurken bazı imgelerin seçilmesinde fiziksel konfigürasyonun etkisi bulunsa da bu sonuç tüm imgeler için geçerli değildir. Analizin yapıldığı çalışma alanının ticari kullanım yoğunluğundan dolayı yön bulma için tercih edilen güzergahlar ve işaret öğelerinin ticari alan yoğunluğu olan yerlerde artış gösterdiği tespit edilmiştir. Kısacası bu tez çalışmasının ana hedefi, çalışmanın yöntemi olarak kullanılan mekansal dizim (space syntax) analizinin ve bireylerin bilişsel haritalarından elde edilen verileri kullanarak kent içerisinde bireylerin yön bulma ilişkisini doğru bir şekilde değerlendirilmesinin mümkün olup olmayacağının araştırılması ve mekânın konfigüratif özellikleriyle bilişsel temsillerinin arasındaki ilişkiyi anlamak ve tartışmaktır. Böylece, bu çalışma sayesinde literatürde hakkında yeterli araştırma bulunmayan bilişsel temsil ve mekânsal konfigürasyon arasındaki bağlantıyı konu alan literatür havuzuna katkı yapılması sağlanacaktır. Çalışmanın sonucunda, bu alanda bireyler yönlerini bulurken etkili olan bazı kent öğeleri (örn: Bağdat Caddesi, Alan Sokak) mekânın fiziksel yapısından etkileniyor olsalar da tüm öğeler için bu durumun bu şekilde olmadığı sonucuna varılmıştır. Çalışma alanının kimliğiyle beraber öne çıkan ticari mekânların ve bu mekânların bulunduğu sokakların yön bulma davranışı gerçekleşirken daha çok tercih edildiği sonucuna varılmıştır. Hillier'in“natural movement”teorisindeki gibi çekimlerin (attraction) belirli bir alanda toplandığı caddeler olabilmektedir. Bu senaryoda çekimler konfigürasyondan etkilenmektedir. Fakat bazı alanlarda bu durum geçerli olmayabilir. Çekim alanlarının eşit dağılmadığı veya güçlü olan çekimlerin bulunduğu bir alanda konfigürasyonun etkisi zayıflayabilmektedir. Bu alanın kimliği, kullanım biçimi, bilinir mağaza veya markalardan dolayı bazı durumlarda konfigürasyonun etkisinde zayıflamalar meydana gelmiştir. Yani bu çalışmada insan zihninde oluşan anlamsal durumun, alanın fiziksel potansiyellerine göre daha baskın geldiği örnekler gözlemlenmiştir. Yine de marka bilinirliğini destekleyen bir biçimde markaların ölçekleri ve sokaklarda bulundukları konumları, görsel olarak erişilebilir bir alanda olması önemli bir yönlendirme unsuru olduğu sonucuna varılmıştır.

Özet (Çeviri)

From the moment they were born, people have been in constant interaction with the urban environment they live in. Space and human behavior have a dynamic relationship that shapes each other. As a result of these interactions, some spatial behaviors emerge. These spatial behaviors can be expressed as reactions created by stimuli in the city. People perceive the stimuli they receive from their environment through their own individual filters and exhibit certain behaviors and tendencies in response. This perception process, which is quite complex and has many different parameters, is also significantly affected by the architectural order and structure in the urban environment. Interventions and new designs in the city both shape people's perception and affect their behavior in the city. Creating legible environments that are used efficiently and in which people can easily navigate is one of the most important issues in urban studies. Because only in legible environments can people complete their navigation behavior correctly. In order to create legible, understandable and useful urban environments, this issue should be given due importance and the studies on it should be increased and diversified. Environment-behavior studies involving syntactic and semantic analyzes have increased significantly in recent years. This thesis study similarly includes syntactic and semantic analyzes and examines people's wayfinding behavior in the urban environment. It is aimed to determine the relationship between cognitive representations and the physical structure of the place where people find their way around the city. While making these determinations, interpretations and discussions were made based on the cognitive maps of individuals familiar with the space and the data obtained from the real map of the space, within the framework established on the concept of space intelligibility and legibility. When starting the thesis study, an extensive literature review was conducted on the subject. Firstly, the concept of wayfinding and its relationship with image, legibility and memory are mentioned. Then, space syntax and cognitive mapping analysis methods, which were chosen as the main analysis methods in this field, were mentioned and which concepts came to the fore within the scope of wayfinding were detailed. Finally, by examining past studies, it was aimed to create a basic framework for the correct evaluation of the analysis findings. The first method used, cognitive mapping analysis, was carried out with individuals familiar with this place. Thanks to this method, it has been useful to determine what kind of methods are used by individuals who are familiar with the place to describe this area to new visitors in order to find their way. In the light of this information obtained, it is anticipated that it will form an important basis for future studies in terms of better designing the area and understanding how perceptions of the area may differ according to users. Suadiye Marmaray Train Station was determined as the starting point of the study. This study was carried out in the Suadiye neighborhood, centering on the starting point. The main reason for this choice is that Suadiye is assumed to be the starting point of Bağdat Street and a main meeting point. Additionally, after the Marmaray train line became active, there was a significant increase in the number of visitors to Bağdat Street. It has been observed that visitors generally prefer the Suadiye Marmaray Train Station stop, which is the closest stop to reach Bağdat Street, using Marmaray, which is an important public transportation for this area. In this way, this area which can be considered as the starting point for navigation movements, was determined as a suitable area for analysis. While doing cognitive mapping, users who are familiar with the place stated that they first wanted to create a mapping that would be a sketch and explain how to find direction for a visitor coming to this area for the first time. For this mapping, 44 participants were given 15-20 minutes to draw on white A4 paper. However, it was decided to use 41 cognitive maps for this thesis study due to the incorrect drawing language on the maps and the maps being unreadable and unintelligible. Then, the representations/drawings obtained from the maps were categorized, grouped and counted according to Lynch's 5 city images (paths, edges, landmarks, nodes, districts). Thanks to this counting method, the frequency of the drawn items was obtained and the data in the cognitive maps were converted into numerical data for analysis. If we list the frequencies of the images obtained, first of all, the most recurring images for roads are Bağdat Street, Plajyolu Street and Ayşe Çavuş Street and were drawn by all 41 participants. The most recurring image at the borders was the railway line with 21 people, Suadiye with 20 people for the dot image, and Zara with 36 people for the sign element image. Finally, 30 people separated the areas in drawings and zoned the area as commercial/social and residential areas. In addition, the roads and landmarks obtained from the cognitive maps were sorted from largest to smallest according to their frequency values and categorized into 3 different road degrees. 1st degree roads represent the most represented roads, and 3rd degree roads represent the least represented roads. The most important reason for this is to facilitate the form of expression by grouping the roads according to their frequency of representation during the interpretation stage. It has been observed that the elements represented in cognitive maps are concentrated on first-order paths. During zoning, the axis of Bağdat Street and Ayşe Çavuş Street was defined as commercial/social area, while the other areas in between were defined as residential areas. No zoning has been made in the areas on other road axes. Marmaray train line and coast line have been determined as the border. It has been observed that the number of elements represented on the roads where the Suadiye Marmaray and Feride underpass are located, which are the breaking points of the borders, are marked more than other roads. Alan Street, Kuzu Street, Kitapçı Street, Yeni Fidan Street and Turşucu Dere Street, which are less represented than other roads and referred to as 3rd Degree roads, are roads that are not directly connected to Bağdat Street and there are no signs marked on these roads. The elements represented in cognitive maps are places that are stored and entrenched in human memory. Since this study was conducted with people who are familiar with this area, places that are not currently in the area but were remembered in the past were also represented. These places; Boyner, Teknosa, previous Suadiye Train Station stop and Movieplax Suadiye cinema. Boyner and Teknosa are expressed more in number, and therefore they can find a place in people's social memory, which we call urban memory spaces. City character plays a major role in the formation of urban memory spaces. Due to the dominant character of the commercial identity of this area, it is not surprising that the areas that have a place in the human mind are also commercial areas. The space syntax analysis method has a great importance in terms of converting the potentials of the area into numerical data and analyzing the intelligibility of the space. In order to obtain the concept of intelligiblity from the analysis, analysis including connectivity and integration values were made. While conducting space syntax analysis method, drawings in Autocad program in the format of dxf. were analyzed through Depthmap program licensed by UCL (University College of London) and Syntax 2D program licensed by the University of Michigan (UM). Depthmap program was used for axial analysis of streets. Syntax 2D program was used to determine the values of the sign elements and points expressed in the area on a grid basis. Borders and regions were used in the general interpretation of the analyses. In this way, information about the physical configuration of the work area was obtained and the methods used by individuals while performing wayfinding behavior in the space were determined. When it comes to roads, the street with the highest connectivity value is Bağdat Street, while the street with the highest integration value is Mücahit Street. When looking at the relationship between connectivity and integration values, it can be interpreted that the most understandable road is Bağdat Street and the least understandable road is Alan Street. When we look at the sign elements, the area with the highest integration value is Kahve Dünyası, located on Bağdat Street, while the element with the lowest value is Kronotrop, located on Ayşe Çavuş Street, close to Şemsettin Günaltay Street. In terms of connectivity, Akbank has the highest value, while Kronotrop has the lowest value. When the comprehensibility value is examined, it was found that the most understandable item was VOI, and on the contrary, the least understandable item was Espresso Lab. And finally, Suadiye traffic light has the highest integration and connectivity value at points. However, the intelligibility value obtained by the ratio of connectivity and integration values of Feride underpass is higher. At the final stage of the analysis, regression analysis was performed in the SPSS statistical program in order to examine and interpret the relationship between the findings obtained by different methods. Thanks to this analysis, p and R values were obtained and the relationship between frequency and space syntax values was examined. In the light of the obtained values, it was concluded that there is no strong relationship between the physical configuration of the space and the frequency values expressing the frequency of representation on cognitive maps. However, when the concepts of paths and intelligibility are examined separately, it has been observed that they tend to be strong. Although physical configuration has an effect on the selection of some images while individuals find their way in this area, this result is not valid for all images. Due to the intensity of commercial use of the study area where the analysis was conducted, it has been determined that the routes and sign elements preferred for wayfinding increase in places with a density of commercial areas. In short, the main goal of this thesis study is to investigate whether it is possible to accurately evaluate the wayfinding relationship of individuals in the city by using the space syntax analysis used as the method of the study and the data obtained from the individuals' cognitive maps, and to understand the relationship between the configurative features of the space and their cognitive representations. Thus, this study will contribute to the literature pool on the connection between cognitive representation and spatial configuration, about which there is not enough research in the literature. As a result of the study, it was concluded that although some parts of some urban elements (e.g. Bağdat Street, Alan Street) that are effective when individuals find their way in this area are affected by the physical structure of the place, this is not the case for all elements. It has been concluded that, places with well-known commercial spaces, which are related to the identity of the study area, and the streets where these places are located have more impact on wayfinding. There may be streets where attractions are concentrated in a certain area, as in Hillier's“natural movement”theory. In this scenario, shots are affected by the configuration. However, this may not be the case in some areas. In an area where gravitational fields are not evenly distributed or where there are strong gravitational fields, the effect of the configuration may weaken. In some cases, the effect of the configuration has weakened due to the identity of this area, the way it is used, and the well-known stores or brands. In other words, in this study, examples were observed in which the semantic situation in the human mind was more dominant than the physical potentials of the field. However, it has been observed that the scale of the brands and their presence on the streets, in a visually accessible area, is an important guiding factor in supporting brand awareness. Additionally, as another result, it has been noticed that Lynch's images have intersection points in some cases and that another image can be found in two areas at the same time, and this is entirely related to how it is represented in cognitive maps. For example, the“coast”represented on cognitive maps is a border on some maps and a region on some maps.

Benzer Tezler

Tez No
425705
Kentsel mekanda navigasyon kullanımının yön bulma sürecine etkilerinin değerlendirilmesi
The evaluation of the effects of navigation application usage on the process of wayfinding in urban space
BEGÜM ERÇEVİK SÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2016
Mimarlık Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DENİZ ERİNSEL ÖNDER
Tez No
447120
Non-visual aspects of spatial knowledge: Wayfinding behavior of visually impaired people in complex urban environments
Mekansal bilginin görsel olmayan boyutları: Görme engellilerin karmaşık kentsel çevrelerde yön bulma davranışları
DİDEM KAN KILIÇ
Doktora
İngilizce
2016
Mimarlık İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEHMİ DOĞAN
Tez No
603231
Hastane binalarında kronolojik açıdan erişilebilirliğin gelişimi ve mekan dizimi yöntemi ile iki örnek üzerinden inceleme
The development of chronological accessibility in hospital buildings and the methods of space syntax with two sample examination
FUNDA ÇINAR KARAKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlık Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERVER FUNDA KERESTECİOĞLU
Tez No
104278
Türkiye'de büyük şehir alanlarında yaşam kalitesinin değerlendirilmesine yönelik bir yöntem denemesi
A methodological essay to evaluate quality of life in metrepolitan areas of Turkey
A.NİLAY EVCİL TÜRKSEVER
Doktora
Türkçe
2001
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNDÜZ ATALIK
Tez No
471933
Gecekondunun varoşa dönüşme sürecine uyuşturucu alt kültürünün etkileri (Mersin örneği)
The effect of the drug subculture slum on the suburb of the transformation process: Mersin example
MUSTAFA TANAYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sosyoloji Mersin Üniversitesi
Sosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ÇAĞLAYANDERELİ

Geri Dön