Alî İbn Dervîş El-Bosnevî'nin Tercemetü'l-Esmâi'l-Hüsnâ'sı (İnceleme-metin-dizin)
Ali Ibn Derviş al-Bosnevi's Tercemetü'l-Esmai'l-Hüsna (Review-text-index)
- Tez No: 889725
- Danışmanlar: PROF. DR. DURSUN ALİ TÖKEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 301
Özet
İslâmiyetin kabulünden bu yana Allah Teâlâ'yı bilmek, tanımak hasebiye birçok eser kaleme alınmıştır. Bu durum ise hadîs-i kudsî de geçen,“Ben gizli bir hazine idim. Bilinmek istedim, mahlûkâtı yarattım.”sözünün birer tecellîsi olarak karşımıza çıkmaktadır. Allah Teâlâ'yı bilmek ile ilgili yazılan eserler Arap ve Fars edebiyatlarında fazlaca olmakla beraber Türk edebiyatındaki eserler de hayli fazladır. Türk edebiyatının bir kolunu oluşturan Klasik Türk edebiyatı, Allah ile ilgili türler bakımında oldukça zengin bir muhtevâya sahiptir. Bu türler besmele-nâme, tevhîd, münâcât, tehlîl, hamdiyye, devriyye, şükür-nâme, vahdet-nâme, tefvîz-nâme, ilâhî, nefes, şathiyye, Esmâ-i Hüsnâ… vb. olarak sıralanabilir. İncelemiş olduğumuz eserin te'lîf türünü oluşturan Esmâ-i Hüsnâ şüphesiz Allah Teâlâ'yı tanımakla ilgili en önemli kaynağı teşkil etmektedir. İlâhî isimler, O'nu (c.c.) tanımakta birinci derecede önem arz etmektedir. Bu sebeple Klasik Türk edebiyatında çoğunlukla Allah Teâlâ'nın doksan dokuz ism-i şerîflerin mânâlarının açıklandığı, onları sayıp ezberlemenin mükâfatlarından, güzelliklerinden ve meziyetlerinden bahsedildiği manzûm ve mensûr olarak birçok Esmâ-i Hüsnâ şerhi yapılmış; bâtınî anlamlarını ve husûsiyetlerini ilgilendiren havâssı anlatılmıştır. Bunlardan başka Esmâ-i Hüsnâ'nın ta'dâd ve muammâ türleri de mevcuttur. Edebiyatımızda Esmâ-i Hüsnâ türü genellikle manzûm şekilde verilmiştir lâkin mensûr verilenlerde azımsanmayacak kadar çoktur. Çalışmamıza konu olan Tercemetü'l-Esmâi'l-Hüsnâ, Esmâ-i Hüsnâ'nın mensûr bir örneği olmakla beraber Esmâ-i Hüsnâ'nın şerhi ve havâssı üzerine yazılmış bir risâledir. Müellifi Alî İbn Dervîş el-Bosnevî olan yazar hakkında tezkirelerde herhangi bir bilgiye rastlanılamamıştır. Eserin dili ve üslûbu sebebiyle 16. yüzyılda veya 17. yüzyılın başlarında kaleme alındığı tahmin edilmektedir. Eserin elimizde tek nüshası mevcut olup Süleymâniye Kütüphânesi Tırnovalı koleksiyonu 319 numaralı demirbaşta kayıtlıdır.
Özet (Çeviri)
Since the acceptance of Islam, many works have been written to know and recognize Allah. This situation appears as a manifestation of the hadith Qudsī saying, 'I was a hidden treasure, I wanted to be known, so I created the creatures'. Although the works written about knowing Allah are abundant in Arabic and Persian literature, the works in Turkish literature are also quite numerous. Classical Turkish literature, which constitutes a branch of Turkish literature, has rich content in terms of genres related to Allah. These genres can be listed as besmele-name, tawhid, münajat, tehlil, hamdiyye, devriyye, şükür-name, vahdet-name, tefvizname, ilahi, nefes, shathiyye, Esma-i Hüsna... etc. Esma-i Hüsna, which constitutes the genre of the work we have analyzed, undoubtedly constitutes the most important source for knowing Allah. Divine names are of primary importance in recognizing Him. For this reason, in classical Turkish literature, many commentaries on Esma-i Hüsna have been made in verse and prose, mostly explaining the meanings of the ninety-nine names of Allah, mentioning the rewards of counting and memorizing them, their beauty and virtues, and describing their spiritual meanings and qualities. In addition to these, there are also ta'dad and muamma types of Esma-i Hüsna. In our literature, Esma-i Hüsna is usually given in verse, but there are also many prose versions. The subject of our study, Tercemetü'l-Esmai'l-Hüsna, is a prose example of Esma-i Hüsna, but it is also a treatise on the commentary and havass of Esma-i Hüsna. There is no information about the author, whose author is Ali Ibn Derviş al-Bosnevi, in the tezkires. Due to the language and style of the work, it is estimated that it was written in the 16th or early 17th century. We have only one copy of the work registered in the Süleymaniye Library, Tırnovalı collection, fixture number 319.
Benzer Tezler
- Ali b. Derviş Bâyezid-i Tirevî'nin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
Ali b. Darwish Bayazid-i Tirawi's life, works and sûfî thought
MEHMET ZAHİT ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM ŞİMŞEK
- Saîdü'd-dîn Fergânî'nin vahdet-i vücûd görüşü
Saîd Al-dîn Al-Farghânî's view of wahdat al-wujûd
ALİ FAHRİ DOĞAN
Doktora
Türkçe
2015
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KÜÇÜK
- Sadreddin Konevî'nin kelami görüşleri
Theological thoughts of Sadreddin Konevi
MEHMET RAŞİT GÖÇGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. DURMUŞ ÖZBEK
- Ziyâeddin Seyyid Yahyâ'nın Gencîne-i Hikmet'i (metin-inceleme)
Ziyâeddin Seyyid Yahyâ's gencîne-i hikmet (text-analyze)
SENGÜL ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞÜKRÜ FATİH ÜLKEN
- Rūmī bir ḥurūfī: İbn Firişte ve erken 9./15. yüzyıl Rūm dünyasında ḥurūfiliğin yeniden inşası
A Rūmī ḥurūfī: Ibn Firishte and reconstructing ḥurūfism in the early 9th/15th century Rūm
EFECAN İRFAN ALCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Tarihİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM ÇAYKENT