A monographic study: Life and architectural practice of Ali Mukadder Çizer
Monografik bir çalışma: Ali Mukadder Çizer'in hayatı ve mimarlık pratiği
- Tez No: 894510
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET MURAT GÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 142
Özet
Türkiye'deki hemen hemen her mesleki pratikte olduğu gibi, mimarlık pratikleri Osmanlı Devleti'nin son döneminden itibaren başlayan modernleşme süreciyle birlikte farklı dinamiklerden etkilenmiştir. Bununla birlikte, 1923'te yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından Türk mimarisinin“batılılaşması”yeni bir hız kazanmıştır. Bu mimari üretim 1920'lerin sonu ve 1930'larda ağırlıklı olarak büyük ölçekli kamu binalarında kendini gösterirken, İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde konut mimarisi de bu dönemde popüler olan olan Avrupai üslup ve normlarına göre şekillenmiştir. Dönemin mimarlık yayınlarına hızlı bir bakış, bu sürecin önemli örneklerini canlı bir şekilde gözler önüne sermektedir. Özellikle Arkitekt ve Mimarlık gibi dergiler, önde gelen Türk mimarların tasarımlarını yayınlamış ve bu makaleler erken Cumhuriyet mimarisi üzerine araştırma yapan mimarlık tarihçileri için değerli bir kaynak haline gelmiştir. Arşiv malzemesinin kısıtlı olması ve gün ışığına çıkarılmış kaynaklara ulaşmanın zorluğu, Türkiye üzerine araştırma yapan birçok mimarlık tarihçisinin çalışmalarını öncelikle benzer yayınlarda ve dönem dergilerinde yer alan mimarlar ve tasarımları üzerine yoğunlaştırmasına yol açmıştır. Sonuç olarak, erken Cumhuriyet dönemi mimarlığının“bilinmeyen”ya da“daha az popüler”figürleri akademik çalışmalar arasında odak noktası olamamıştır. 1930'lardan 1970'lere kadar Türkiye ve İsviçre'de çok sayıda tanınmış isimle profesyonel olarak çalışan Ali Mukadder Çizer, hem Türkiye hem de Avrupa'daki mimarlık dergileri ve yayınlarında çok az malzeme üreten mimarlardan yalnızca biridir. Çizer'in verimli mesleki pratiğine rağmen, hakkında çok sınırlı miktarda arşiv malzemesi mevcuttur. Çizer, Türkiye ve İsviçre'de şantiye şefi ve tasarımcı mimar olarak çok sayıda projeye katkıda bulunmuş ve tasarlamıştır. Çizer ayrıca Jean Tschumi, Paul Schmitthenner, Paul Bonatz ve Mithat Yenen gibi 20. yüzyıl mimarlık pratiğinin önde gelen isimleriyle çalışmış ve onlardan eğitim almıştır. Tüm bu mesleki çalışmalar, bu“tanınmayan”mimarı 20. yüzyıl Türkiye mimarlık tarihi için değerli bir araştırma konusu haline getirmektedir. Bu tezde Çizer'in hayatı, mesleki kariyeri, tasarım yaklaşımı ve yaşamı boyunca mimari anlayışını şekillendiren unsurlar, dahil olduğu işler ve ilişkiler üzerinden okunmuştur. Bu anlamda Çizer'in benimsediği mimari üslup ve tasarım yaklaşımı, 20. yüzyılda mimarlık alanının ana unsurları ve ilkeleri üzerinden incelenmiştir. Avrupa ve Türkiye'deki modernist, milliyetçi/gelenekselci mimari yaklaşım; 1930'lu, 1940'lı ve 1950'li yılların Avrupa ve Türkiye'deki mimari ve politik dinamikleri, Çizer'in Türkiye ve Avrupa'da tasarladığı projeler üzerinden ele alınmıştır. Aynı zamanda bu araştırma, toplanan birincil kaynaklar, arşiv belgeleri, görüşmeler ve çeşitli kaynaklardan elde edilen bulgulara dayanarak Çizer'in eğitim hayatı, mesleki yaşamı ve mimari üretimlerine odaklanarak monografik bir çalışma oluşturmayı amaçlamaktadır. Tez, sadece“bilinmeyen”bir meslek insanı üzerine retrospektif bir araştırma oluşturmakla kalmayıp, mimarlık alanında görünür bir iz bırakmamış meslek insanının mimarlık tarihi çalışmalarında önemli bir rol oynayabileceğini aktarmayı da amaçlamaktadır. Bu argüman, Çizer'in mimari projeleri ile birlikte, döneminin mimari pratikleri, üslup anlayışı ve dönemin öne çıkan profesyonelleri ile birlikte analiz edilmiştir. Çizer gibi mimarlık tarihi literatüründe daha az öne çıkan profesyonellere ilişkin retrospektif araştırmalara bir örnek olarak, bu araştırmada kullanılan kaynak türleri ve bilgi toplama yolları, kişisel anılar gibi daha“az güvenilir”kaynaklar da dahil olmak üzere geniş bir yelpazeye sahiptir. Kurumlara ya da kişilere ait arşiv belgelerinin yanı sıra çeşitli kişisel görüşmeler, fotoğraflar ve arşiv belgeleri de aynı bağlam ve kapsamda elde edilmiş ve analiz edilmiştir. Yaşanan tüm bu kısıtlamalar ve zorluklar neticesinde, metodolojik açıdan karşılaşılan temel zorluk, farklı kaynak türleri arasında çapraz okuma yapmak ve her biri içinde doğrulamalar yapmaya çalışmak olmuştur. Bu nedenle, farklı kaynak türleri çeşitli çapraz okumalar yoluyla incelenmiş, karşılaştırılmış ve bulgular yazıya dökülmüştür. Çizer, 1930'lu yıllarda şantiye şefi olarak çalıştığı ve 1940'lı yıllarda eğitim gördüğü için, bu yıllarda Türkiye ve Avrupa'da baskın olan benzer tasarım yaklaşımlarına sahiptir. 1930'lu yılların mimari ortamında çalıştıktan sonra 1943 yılında Stuttgart Teknik Üniversitesi'nde eğitimine devam eden Çizer, 1940'lı yılların gelenekçi mimari eğitim anlayışında Paul Schmitthenner'in asistanı olarak da çalışmıştır. İlerleyen yıllarda farklı bir eğitim tarzına geçiş yapan ÉPFL'de Çizer'in danışmanı olan Jean Tchumi, 1940'lı ve 1950'li yılların en etkili ve tanınmış modernist mimar ve öğretim görevlilerinden biri olarak literatürde halen önemli bir figürdür. Dolayısıyla Çizer'in ilham kaynakları ve mimari eserleri çok çeşitlidir: 1930'ların Türkiye'sinde şantiye şefi olarak çalışması; 1930'larda geleneksel Anadolu yerel mimarisi, Avrupa modernizmi ve dönemin milliyetçi dinamiklerinden etkilenen“modern”Türk mimarisine dair gözlemleri; 1940'larda Stuttgart Teknik Üniversitesi'nde“faşist”bir yönetim altında geleneksel ve tarihselci bir eğitim tarzı ve Jean Tschumi tarafından ÉPFL'de modern ve uluslararası tarzın unsurlarını içeren bir eğitim yöntemi, bu ilham kaynakları arasında sayılabilir. Çizer, 1934-1937 yılları arasında Türkiye Şeker Fabrikaları'nda (Türkşeker) ve 1937-1943 yılları arasında yeni kurulan Etibank'ta inşaat şefi olarak çalışmıştır. Bu süre zarfında Çizer'in katıldığı üç büyük fabrika inşaatı 1935'te Keçiborlu Kükürt Fabrikası, 1937'de Ereğli Kömür Fabrikası ve 1939'da Ergani Bakır Fabrikası'dır ve her biri Türkiye'nin erken Cumhuriyet yıllarının ekonomik sürdürülebilirliği ve itibarı için önemli tesislerdir. Çizer, 1939 yılında dönemin en etkili Türk mimarlarından Sedat Hakkı Eldem tarafından tasarlanan New York Dünya Fuarı'ndaki Türk Pavyonu'nun yapımı için de Etibank tarafından görevlendirilmiştir. Çizer'in 1950'li yıllarda Türkiye'de tasarladığı yapılarda gelenekçi, tarihselci ve milliyetçi tasarım anlayışının izlerinin bulunması, 1930'lu yıllarda Türkiye'deki varlığı ve gözlemleriyle ilişkilendirilebilir. Çizer, Türkiye Şeker Fabrikaları'nın mali sponsorluğu ile gittiği Stuttgart'ta 1943-1944 yılları arasında Stuttgart Teknik Üniversitesi'nde mimarlık ve şehircilik eğitimi almış ve Profesör Paul Schmitthenner'in asistanı olarak çalışmıştır. Çizer'in Schmitthenner ve Bonatz gibi mimarlık literatüründe ne çıkan isimlerle çalışması ve onların yanında eğitim görmesi önemli gelişmelerdir. Çizer'in eğitimi sırasındaki tasarımları ve 1950'lerdeki ilk çalışmaları, Schmitthenner ve Bonatz'ın popüler gelenekçi, tarihselci ve milliyetçi üslubuna referanslar göstermektedir. İkinci Dünya Savaşı sebebiyle İsviçre'ye kaçmasının sonrasında mimarlık eğitiminde devam ettiği üniversite, ÉPFL'dir. Çizer'in yeni okulundaki danışmanı, Mimarlık Fakültesi'nin kurucularından ve 1950'lerin ortalarında Avrupa modernizminin en etkili mimarlarından biri olan mimar ve eğitimci Jean Tschumi'dir. Çizer, 1947 yılında ÉPFL Mimarlık ve Şehircilik Bölümü'nden mezun olan ilk öğrenci olmuştur. 1947 yılında Ankara'ya dönen Çizer, doğrudan Türkiye Şeker Fabrikaları'nın“baş mimarı”olarak atanmıştır. Ancak Çizer'in şirketin başmimarlığı görevi resmi olarak 1948 yılına kadar sürmüş ve bu tarihte İstanbul'a dönerek Beyoğlu Narmanlı Han'da bir mimarlık ofisi kurmuştur. 1948 yılından 1961 yılına kadar serbest mimar olarak çalışmaya devam eden Çizer, 1969 yılında hazırladığı biyografik metinde çeşitli projelerden bahsetmiş olsa da, projelerin birçoğu hakkında sınırlı sayıda bilgiye ulaşılabilmiştir. Bu çalışmalar aşağıdaki gibidir: İstanbul'da Kimya Fabrikası Restorasyon Projesi, İstanbul'da 20 villa (biri bilinmektedir), üç banka binası (biri bilinmektedir) ve 15 imar planı (üçü bilinmektedir). Kent planları ya da bilinmeyen projeler dışında Çizer'in 1950'li yıllarda Türkiye'de aşağıdaki projeleri tasarladığı bilinmektedir: Erenköy'de Yazlık Konut (1951), Caddebostan Maksim Müzikholü (1951), Ankara Kavacık Subay Evleri (1951-52), Kalamış Yelken Kulübü (1951-52), Sirkeci'de Garanti Han (1952), Ankara Türk Eti Yapı Kooperatifi (1953), Türkiye Şeker Fabrikaları Genel İdare Binası (Paul Bonatz ile, 1954-57) ve Konya Alaaddin Keykubat Salonu olarak da bilinen Konya Torrance Müzikholü veya Gazinosu (1954-1958). Çizer'in Narmanlı Han'daki mimarlık ofisi ekonomik açıdan sürdürülemez hale gelmiş ve bu nedenle mimarlık kariyerine İsviçre'de devam etme kararı almıştır. Çizer bu nedenle 1961 yılında Türkiye'den ayrılmış ve 1969 yılına kadar İsviçre'de çeşitli mimarlık ofislerinde çalışmıştır. Bu dönemde tasarladığı bina veya projeler arasında 1967 tarihli Montreux Eurotel Oteli, Çizer'in İsviçre'deki en önemli ve tanınmış projelerinden biridir. 1969 yılında ÉPFL Mimarlık ve Şehircilik Fakültesi'nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Çizer, bu görevini 1973 yılındaki ölümüne kadar sürdürmüştür. Çizer, hayatı ve mesleki pratikleri boyunca 20. yüzyılın öne çıkan kurum ve okullarında bulunmuş ve mesleki üretimlerini Türkiye ve İsviçre'nin çeşitli noktalarında gerçekleştirilmiştir. Çizer'in mimari üretimlerini konu alan bu tez, daha önce bahsedildiği gibi, Cumhuriyet döneminde yayınları ve üretimlerinin öne çıkmadığı,“bilinmeyen”veya“az bilinen”bir figürün mesleki hayatını odak noktasına almayı planlamaktadır. Bu araştırma, toplanan arşiv belgeleri, görüşmeler ve çeşitli kaynaklardan elde edilen bulgulara dayanarak Çizer'in eğitim hayatı, mesleki yaşamı ve mimari üretimlerine odaklanarak monografik bir çalışma oluşturmayı amaçlamaktadır. Tez, sadece“bilinmeyen”bir meslek insanı üzerine retrospektif bir araştırma oluşturmakla kalmayıp, mimarlık alanında görünür bir iz bırakmamış meslek insanının mimarlık tarihi çalışmalarında önemli bir rol oynayabileceğini aktarmayı da amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Architectural productions of the early Turkish Republic was predominantly manifested in large-scale public buildings during the late 1920s and 1930s. In large cities such as Istanbul, İzmir and Ankara, residential architecture were also shaped in accordance with fashionable European styles and norms. A quick review of the architectural publications of this period vividly illustrate significant examples of this process. In particular, magazines such as Arkitekt and Mimarlık published designs made by prominent Turkish architects, and those articles had become a valuable source for architectural historians who conducted research on the early Republican architecture. As a result, the“unknown”or“less-popular”figures of the early Republican architecture, did not attract scholarly attention. Worked as a professional with numerous well-known figures in Turkey and Switzerland between the 1930s and 1970s, Ali Mukadder Çizer was one of the architects who has produced very little material in architectural magazines and publications both in Turkey and Europe. Despite Çizer's very productive professional practice there were very limited amount of archival material available about him. Çizer contributed and designed numerous projects in Turkey and Switzerland as a construction site chief and a design architect. Çizer also worked with and educated by prominent figures of 20th century architectural practice such as Jean Tschumi, Paul Schmitthenner, Paul Bonatz and Mithat Yenen. And all those works make this“unkown”architect a valuable research topic for the history of architecture of the 20th century Turkey. While examining Çizer's life and architectural productions, this thesis also plans to focus on the professional life of an“unknown”or“less popular”figure whose publications and productions were not prominent in the Republican period. Based on the archival documents, interviews and findings from various sources, this research aims to create a monographic study focusing on Çizer's educational life, professional life and architectural productions. Not only focusing to create a retrospective research on an“unpopular”professional, but also to convey that a professional who has not left a visible trace in the field of architecture can play an important role in architectural history studies.
Benzer Tezler
- Avrupa, Asya ve Amerika üçgeninde modernist bir mimar: Gabriel Guevrekian (1900-1970)
A modernist architect in the Europe, Asia and America triangle: Gabriel Guevrekian (1900-1970)
YOUSEF DANESHVAR ROUYANDOZAGH
- Metinden diyagrama mimarlık kuramı:Delirious New York ve yes is more
Architectural theory from text to diagram: Delirious NewYork and yes is more
FATMA ZEYNEP ALTINBAŞLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HALE GÖNÜL
- Yeni medyada mimarlık eleştirisi ve yayıncılığı
Architectural criticism and publishing in new media
KÜBRA BİLGE ERDEM
- Arif Hikmet Koyunoğlu: Eserleri ve mimari yaklaşımı
Arif Hikmet Koyunoğlu: His works and architectural approach
HALİSE BETÜL KIRMIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT KOCAASLAN
- 19. Yüzyılda Darende Kazası'nın fiziki, idari ve sosyo-ekonomik yapısı
The Physical, administrative and socioeconomic structure of the Darende subdivision in the 19 th century
OSMAN TAŞKIN