Yapay zekâ destekli görsel düşünmenin erken tasarım evresinde yaratıcı bilişsel süreçlerle ilişkisinin incelenmesi
Analyzing the relationship between artificial intelligence supported visual thinking and creative cognitive processes in early design phase
- Tez No: 895548
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAY ÖZASLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Görsel düşünme becerisi yaratıcı ürünler ortaya koyabilme potansiyelini arttıran, üretken düşünmenin yoğunlaştığı erken tasarım evresinde aktif rol oynamaktadır. Tasarım disiplinleri için bilişsel süreçlerin anlaşılması ve tasarım davranışlarının araştırılması, yapay zekâ çalışmalarının hız kazanması ile birlikte daha önemli hale gelmiştir. Son on yılda yapay sinir ağları ve üretici çekişmeli ağlar ile birlikte metinden görsel üretmeye yönelik yapay zekâ uygulamalarının artışı mimarlık ve tasarım alanlarında yeni bir dönemin başlangıcına işaret etmektedir. Bu uygulamaların ulaşılabilir hale gelmesi bilişsel süreçler üzerinde de etkili olan görsel analojinin kullanımını yoğunlaştırmıştır. Çalışma; erken tasarım evresinde tasarım problemi doğrultusunda yapay zekâ desteği ile üretilmiş görsellerin, tasarımcının bilişsel süreci üzerindeki etkisini analitik yöntemlerle ortaya koymayı amaçlamaktadır. Sekiz kişilik bir çalışma grubu ile iki farklı oturum gerçekleştirilerek eskizler üretilmiştir. Bu oturumlarda katılımcıların eskiz üretimleri ve sesli düşünmeleri kayıt altına alınmıştır. Oluşturulan kayıtlar protokol analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Suwa ve Tversky'nin (1998) oluşturmuş olduğu dört ana eylem kategorisine göre kodlamalar gerçekleştirilmiştir. Bu yönteme ek olarak Goldschmidt'in (2014) linkografi yöntemi de kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, tasarım hareketleri birbiri ile ilişkilendirilerek iki oturum bağlamında bilişsel süreçlerin portresi oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda bilişsel düşünme süreçlerinde meydana gelen farklılıklar karşılaştırmalı olarak ortaya konulmuştur. Ayrıca yaratıcı düşünme potansiyelini pozitif yönde etkilediği ifade edilen üretken düşünmeye dair kritik hareketler ve bağlantı indeksleri yönüyle anlamlı farklar bulunmuştur.
Özet (Çeviri)
Visual thinking skills play an active role in the early design phase, where productive thinking is intensified, increasing the potential to produce creative products in the design process. Understanding cognitive processes and investigating design behaviours has become more important to design disciplines with the acceleration of AI studies. In the last decade, the growth of artificial intelligence applications for generating images from text, together with artificial neural networks and generative adversarial networks, has signalled the beginning of a new era in architecture and design. With the accessibility of these applications, the use of visual analogy, which is also effective on cognitive processes, has intensified. The aim of the study is to show the effect of AI-supported visuals, produced in accordance with the design problem in the early design phase, on the designer's cognitive process using analytical methods. In the study, two different sessions were conducted with a working group of 8 people and sketches were produced. During these sessions, the participants' sketch productions and thinking aloud were recorded and evaluated using the protocol analysis method. The segments were matched and coded according to the four main action categories created by Suwa and Tversky (1998). In addition, the linkography method developed by Goldschmidt (2014) was also used. Within the scope of the study, design moves were associated with each other and a portrait of cognitive processes was created in the context of two sessions. As a result of the study, differences in cognitive thinking processes were revealed. Furthermore, significant differences were found in terms of critical moves (CM) and link indexes (LI) related to productive thinking, which is stated to positively affect creative thinking.
Benzer Tezler
- Bodily experience and spatial thinking in architectural design process
Mimari tasarım sürecinde bedensel deneyim ve uzamsal düşünme
SEMA ALAÇAM
Doktora
İngilizce
2014
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLEN ÇAĞDAŞ
- Sözcüğün dijitalleşmesi: Yeni medyanın getirdiği etkileşimli e-yayıncılık üzerine bir inceleme
Digitalization of the word: A study on interactive e-publishing brought by new media
EMRAH DUMAN
Doktora
Türkçe
2025
İletişim BilimleriErciyes Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SENA KÖSEDAĞ
- An evaluation of the curriculum of visual communication design departments in Türkiye
Türkiye'deki görsel iletişim tasarımı bölümlerinin müfredatının değerlendirilmesi
MOHAMMAD EMTEIR
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Eğitim ve Öğretimİzmir Ekonomi ÜniversitesiTasarım Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA EMRE ERGÜL
- Tasarımcı bakış açısıyla hesaplamalı düşünmede prosedürel soyutlamanın değerlendirilmesi için bir yöntem
An evaluation method for a designer's procedural abstraction in computational thinking
ELİF BELKIS ÖKSÜZ
- Yapay zekâ destekli görsel içeriklerin dijital dönüşüme etkisi: Edirne ili lise öğrencileri örneği
The effect of artificial intelligence-supported visual content on digital transformation: The case of Edirne high school students
YUSUF ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
SosyolojiTrakya ÜniversitesiGörsel Kültür Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAMAZAN ÇELİK