Kırılganlık analizi ve modellemesi ile Büyük Menderes Havzası'nda, sektörel ve senaryo tabanlı ideal alan kullanım planlaması
Sectoral and scenario based optimal land use planning in Büyük Menderes Basin with vulnerability analysis and modelling
- Tez No: 899419
- Danışmanlar: PROF. DR. SÜHA BERBEROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Ekosistem Hizmetleri, Hassasiyet Analizi, Doğa Koruma, Bütünleşik Planlama, Sürdürülebilirlik, Ecosystem Services, Sensitivity Analysis, Nature Preservation, Integrated Planning, Sustainability
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Doğa koruma ve sürdürülebilir kalkınma çalışmalarında birçok ideal alan kullanım planlama stratejisinden yararlanılmıştır. Bununla birlikte, bir doğa koruma yaklaşımı içerisinde uygun ideal alan kullanımı, sektörel ve senaryo temelli planlamaya ulaşmak için kırılganlık analizi ve modellemesinin ne ölçüde etkin bir şekilde kullanılabileceği belirsizliğini sürdürmektedir. Bu çalışma, modellenen ekosistem hizmetlerindeki değişikliklerin Büyük Menderes havzasının sürdürülebilirliği üzerindeki etkisini Doğa Koruma Yaklaşımı (DKY) çerçevesinde araştırmaktadır. Bu kapsamda hassas alanların belirlenerek ve doğa koruma üzerinde en az etkiye sahip senaryoları araştırarak, iklim değişikliğinin ve insan faaliyetlerinin zorluklarıyla karşı karşıya kalan havza alanlarında doğa koruma stratejilerinin ve sürdürülebilir kalkınma uygulamalarının etkinliğini artırmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmayı yönlendiren temel araştırma sorusu, ekosistem hizmetlerindeki değişikliklerin Büyük Menderes havzasının sürdürülebilirliği üzerindeki etkisinin neler olacağıdır. Çalışma, bu soruları araştırarak, iklim değişikliği ve insan faaliyetleri etkisi altındaki havzalarda doğa koruma stratejilerinin ve sürdürülebilir kalkınma uygulamalarının etkinliğini artırmak için mevcut bilgilerdeki boşlukları ve yenilikçi müdahale noktalarını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Uzman görüşüyle yapılan üç kapsamlı inceleme ile desteklenen bu çalışmada, Büyük Menderes havzasında ideal alan kullanımı, sektörel ve senaryo tabanlı planlama analizi ve modellemesini yapmak için FAHP-TOPSIS, Gri İlişkisel Analiz ve PROMETHEE I-II yöntemleri gibi çeşitli entegre yöntemler kullanılmıştır. Araştırma sürecinde uygulanan metodolojilerin tutarlılığını sağlamak için makine öğrenmesi, sıcak nokta ve kappa testi gibi çeşitli değerlendirme ve doğrulama analizleri de uygulanmıştır. DKY'ye dayalı ideal alan kullanımların belirlenmesinin ardından, farklı sektörler çeşitli kriterler göz önünde bulundurularak analiz edilmiş ve sonuçlar sektöre özgü hassasiyetleri değerlendirerek Büyük Menderes havzasında tarım %18, sanayi %20, hizmetler (eğitim, sağlık vb.) %17, enerji %9, ormancılık %17, turizm %6 ve inşaat/emlak %13 olmak üzere sektörler önceliklendirilmiştir. Senaryo bazlı analiz, sektör sıralamalarını ve etkileşimlerini ortaya koyarak koruma dengeli bir yaklaşıma duyulan ihtiyaç vurgulanmaktadır. Sanayi ve tarım gibi sektörler kaynak kullanımı ve çevresel etkiyi önemli ölçüde etkileyebilirken, turizm ve enerji zıt etkiler sergilemektedir. Kırılganlık analizi ve modelleme tekniklerinin DKY çerçevesine entegre edilmesi, Büyük Menderes havzasında doğa koruma üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak için optimum alan kullanım konfigürasyonları, sektöre özgü uygunluk ve kalkınma senaryolarını belirlemiştir. Bu yaklaşım, iklim değişikliği ve insan faaliyetlerinin havza alanlarında doğa koruma stratejilerini, sürdürülebilir kalkınma uygulamalarını ve çevresel planlamayı geliştirmektedir.
Özet (Çeviri)
The integration of nature conservation and sustainable development studies into spatial planning strategies has become increasingly prevalent. Nevertheless, it remains unclear to what extent vulnerability analysis and modelling can be effectively employed to achieve optimal land use, sectoral, and scenario-based planning within a nature conservation approach. This study examines the impact of alterations in ecosystem services on the sustainability of the Büyük Menderes basin area within the context of the Nature Preserve Approach (NPA) framework. The objective is to enhance the efficacy of nature conservation strategies and sustainable development practices in watershed regions confronting the challenges of climate change and human activities. This is achieved by identifying vulnerable areas, determining optimal sectors, and exploring scenarios with minimal impact on nature conservation. The primary research question guiding this study is the impact of changes in ecosystem services on the sustainability of the Büyük Menderes basin area. The study aims to identify gaps in current knowledge and innovative interventions to enhance the effectiveness of nature conservation strategies and sustainable development practices in basin areas grappling with climate change and human activity by exploring these questions. Three rounds of in-depth interviews with experts were conducted to enhance the study, and several integrated methods were employed to analyse vulnerability and model potential scenarios. These included FAHP-TOPSIS, Grey Relational Analysis, and PROMETHEE I-II. The study used ideal spatial, sectorial, and scenario-based planning in the Buyuk Menderes Basin. Furthermore, various assessment and verification analyses, including machine learning, hot spot analysis, and the Kappa test, were employed to ensure the consistency of the methodologies applied throughout the research process. Following the determination of optimal spatial areas based on NPA, a variety of sectors were analysed with consideration of multiple criteria. The results of this analysis evaluate sector-specific sensitivity and prioritise sectors within the BMH, with agriculture accounting for 18% of the total, industry 20%, services (including education and health) 17%, energy 9%, forestry 17%, tourism 6%, and construction/real estate 13%. A scenario-based analysis reveals the ranking of sectors and their interactions, thereby underscoring the necessity for a balanced approach to conservation efforts. The impact that sectors such as industry and agriculture can have on the utilisation of resources and the resulting environmental impact is substantial. Conversely, sectors such as tourism and energy demonstrate divergent effects. The integration of vulnerability analysis and modelling techniques within the NPA framework enables the identification of optimal spatial configurations, sector-specific suitability, and development scenarios, which collectively serve to mitigate the adverse impacts on nature conservation in the Büyük Menderes basin. This approach serves to enhance the efficacy of strategies for the conservation of nature, sustainable practices for development, and environmental planning in the context of climate change and human activities in the basin area.
Benzer Tezler
- Constitutive failure modelling and analysis of steel wire rope structures subjected to impact loading
Çelik tel halat yapılarının darbe yükü altında hasar modellenmesi ve incelenmesi
ADEM CANDAŞ
Doktora
İngilizce
2021
Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEVAT ERDEM İMRAK
- Application of machine learning algorithms in seismic fragility analysis of structures
Yapıların sismik kırılganlık analizinde makine öğrenme algoritmalarının uygulanması
MOHAMED TAREQ MOHAMED SOLIMAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Deprem Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK YAZGAN
- Application of machine learning algorithms in seismic fragility analysis of structures
Yapıların sismik kırılganlık analizinde makine öğrenme algoritmalarının uygulanması
MOHAMED TAREQ MOHAMED SOLIMAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Deprem Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK YAZGAN
- Quantifying uncertainties in fragility function parameter estimation for structural modeling uncertainties
Yapısal modelleme belirsizlikleri için kırılganlık fonksiyonu parametre tahmini belirsizliklerinin ölçülmesi
BARIŞ ÜNAL
Doktora
İngilizce
2024
Deprem MühendisliğiOrta Doğu Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL ASKAN GÜNDOĞAN
PROF. DR. MURAT ALTUĞ ERBERİK
- Quantitative flood risk assessment with application in Turkey
Nicel taşkın risk değerlendirmesi, Türkiye uygulaması
FATİH KESKİN
Doktora
İngilizce
2012
Jeodezi ve FotogrametriOrta Doğu Teknik ÜniversitesiJeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ÜNAL ŞORMAN