Yaşam çevresi faktörlerinin kentsel sağlığa etkisi: ABD ve Türkiye örneklerinin karşılaştırmalı mekânsal istatiksel analizleri
The impact of living environment factors on urban health: Comparative spatial statistical analyses of US and Turkey cases
- Tez No: 899637
- Danışmanlar: PROF. DR. BURCU H. ÖZÜDURU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 260
Özet
Yaşam çevrelerinin değişimi toplumlar için sağlık kavramının önemini artırmıştır. Demografik yapı ve çevresel faktörler, özellikle sosyoekonomik ve fiziksel unsurlar, toplum sağlığını giderek daha fazla etkilemektedir.“Sağlık”ve“iyilik hali”, hem Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında yer almakta hem de Avrupa politikası çerçevesi kapsamında desteklenmekte olup, özellikle aktif ve sağlıklı yaşamın Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların (BOH) önlenmesi ve kontrolünde büyük bir önem taşıdığını vurgulamaktadır. Bu çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) nüfus sayım birim düzeyi (census tract) bazında ve Türkiye il bazında toplum sağlığı ile ilişkili risk faktörleri ile özellikle BOH'larla ilişkili yaşam çevresi faktörleri incelenmektedir. Sağlık göstergeleri ile bu faktörler arasındaki ilişki yapısal eşitlik modeli (YEM) ve mekânsal otoregresyon modelleriyle açıklanmaya çalışılmıştır. YEM hem doğrudan hem de dolaylı etkileri aynı anda değerlendirirken aracılık etkilerini gözetmekte, hangi faktörlerin toplum sağlığı ile en önemli ilişkiye sahip olduğunu belirlemede yardımcı olmaktadır. Mekânsal otokeralasyon modelleri, sağlık sonuçları ve risk faktörleri arasındaki mekânsal ilişkileri incelemektedir. Böylece, farklı ölçekler ve gelişmişlik seviyelerine sahip ülkelerde sağlıkla ilişkili risk faktörlerinden özellikle şehir planlaması ve tasarımında etkili olan yaşam çevresi faktörlerin sağlık göstergeleri ile nasıl ilişkilendiği, benzerlik ve farklılıklarının nasıl tanımlanabileceği ortaya konulmaya çalışılmıştır. En belirgin bulgular arasında, fiziksel aktivite olanaklarını arttıran yaşam çevresi faktörlerin BOH'lar ile ilişkisinin öne çıkması ile ABD ve Türkiye örneklerinde, şehir planlama yaklaşımlarının farklılaşması ile yeşil alan ve BOH'lar arasındaki ilişkinin farklılaşmasıdır. ABD'de erişilebilirlik değişkenleri olarak değerlendirdiğimiz yürüyerek ve bisikletle işe gitme oranları ile kavşak yoğunluğu kronik hastalıkların azaltılması ile ilişkili olurken, yüksek yoğunluklu gelişmiş kentsel alanların artması da yine BOH'ların azalmasıyla ilişkilendirilmektedir. Türkiye'de ise yeşil alanların kronik hastalıklar ile ilişkisi dikkat çekmektedir. Yaşam çevresi olarak sayabileceğimiz sosyoekonomik çevre faktörlerin sağlıkla ilişkileri, ırk, yaş, gelir düzeyi, eğitim seviyesi gibi değişkenlerle incelenmiştir. Bu çalışma ile kentsel yaşam çevrelerinde aktif yaşamı, toplum sağlığını ve iyi olma halini önceliklendiren kentsel politikalar ve kamu sağlığı stratejilerinin gerekli olduğuna dair kanıtlar hem ABD hem Türkiye örnekleri üzerinden farklı ölçeklerde incelenecektir.
Özet (Çeviri)
The transformation of urban environments has heightened the significance of health for societies. Demographic structures and environmental factors, particularly socioeconomic and physical elements, increasingly impact public health. 'Health' and 'well-being' are incorporated into the United Nations' Sustainable Development Goals and are supported within the framework of European policy, underscoring the critical importance of active and healthy lifestyles in the prevention and management of Non-Communicable Diseases (NCDs). This study examines the risk factors associated with public health, particularly those linked to living environment factors, at the census tract level in the United States (US) and the provincial level in Turkey. The relationship between health indicators and these factors is analyzed using Structural Equation Modeling (SEM) and spatial autoregressive models. SEM allows for the simultaneous evaluation of both direct and indirect effects, considering mediation effects, and helps identify which factors exhibit the strongest correlation with public health outcomes. Spatial autocorrelation models investigate the spatial relationships between health outcomes and risk factors. The primary aim of this study is to elucidate how risk factors, particularly living environment factors influential in urban planning and design, correlate with health indicators in countries of differing scales and levels of development while highlighting their similarities and distinctions. Among the key findings is the significant relationship between living environment factors that promote physical activity and NCDs and the divergence in the relationship between green spaces and NCDs due to differing urban planning approaches in the US and Turkey. In the US, walking and cycling to work and intersection density—variables indicative of accessibility—are associated with a reduction in chronic diseases. At the same time, an increase in high-density developed urban areas is also linked to a decrease in NCDs. The relationship between green spaces and chronic diseases is particularly notable in Turkey. Socioeconomic factors, considered integral to the living environment, are examined about health through variables such as race, age, income level, and education level. This study aims to provide empirical evidence through examples from both the US and Turkey, exploring the need for urban policies and public health strategies that prioritize active living, public health, and well-being in urban settings at different scales.
Benzer Tezler
- Adapting Istanbul metropolitan city to urban heat island: The case study of Beyoglu
İstanbul metropol alanda ısı adası adaptasyonu: Beyoğlu örnek çalışması
SOOLMAZ ZAEEMDAR
Doktora
İngilizce
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
- Birinci derece akrabalarında Tip 2 Diyabet bulunan ve bulunmayan nondiyabetik bireylerin kardiyovasküler hastalık risk faktörleri yönünden karşılaştırılması
Comparing nondiabetic individuals whose first degree relatives have Type 2 Diabetes or not according to cardiovasculer disease risc factors
HAYRİYE YOLCU ULUDAĞ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2009
Aile HekimliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KURTULUŞ ÖNGEL
- İstanbul'da kamu kontrolünde yaptırılan toplu konut alanlarının yeşil alan kriterleri açısından değerlendirilmesi: Ataşehir-Esenkent-Halkalı örnekleri
Assessment the mass housing areas in istanbul developed by public control in terms of green space criteria: Examples of Ataşehir-Esenkent-Halkali mass housing settlements
BETÜL ATAKAN ÖZNAM
Doktora
Türkçe
2010
Peyzaj Mimarlığıİstanbul ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. T. HAKAN ALTINÇEKİÇ
- Kentsel yaşam kalitesini belirleyen etkenlerin konut alanlarında farklılaşması: Hollanda Almere örneği
The differentiation of factors influencing urban quality of life in housing areas: The case of Almere, Netherland
AYHAN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaBursa Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARZU TAYLAN SUSAN